پوپولیسم می تواند عقلانیت را مغلوب کند/ انقلابی؛ حقیقت گراست

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، سردبیر سابق مجله عصر اندیشه در همایش «اندیشه امین» که در سالروز شهادت سیدمرتضی آوینی و صیاد شیرازی برگزار شد، گفت: اما «انقلابی» به اقتضای حقیقت‌گرایی خود، پوپولیست نیست؛ به اقتضای واقع‌گرایی خود، سورئالیست نیست؛ به اقتضای عمل‌گرایی خود، متوهم نیست؛ به اقتضای آرمان‌گرایی خود، منفعل نیست؛ و به اقتضای مردم‌گرایی خود، اشرافی نیست. بنابراین، «انقلابی» یک کنشگر جامع و مانع است که هر جزیی از فکر و عمل آن با یکدیگر در داد و ستد است و رابطه دیالکتیک دارد. انقلابی در عین حال که بازیگر (اکتیویست) است و در صحنه عمل فعال، تحلیل‌گر هم هست و از حیطه نظر جدا نیست. انقلابی البته در عین بازیگری و تحلیل‌گری، تماشاگر نیز هست و می‌تواند از فراز و فرای مناسبات مستقر، به جهان و جامعه نگاه کند و این نوع نگاه به او «بصیرت» می بخشد.

فضلی‌نژاد اظهار داشت؛ انقلابی است که تمدن‌ساز است. انقلاب های علمی و دگرگونی های تمدنی هیچ گاه محصول محافظه‌کاران چپ و راست نبوده است. انقلاب های علمی و فکری را در غرب و شرق نوابغ جسوری پدید آورده‌اند که جرائت شکستن کلیشه‌های فکری و تابوهای نظری را داشته‌اند و مرعوب جو و جامعه نشده‌اند. انقلابی شهید چمران، شهید آوینی، شهید تهرانی مقدم، شهید احمدی روشن و دیگر دانشمندان از جان گذشته ما بودند که از زمان و مکان فراتر رفتند و به یک معنا، عهد (عصر) خود را شکستند. آن‌ها با اینکه به نسل‌ها و افکار مختلف تعلق داشتند، اما دانستند که ایران در نسبت با دیگر کشورها چند وضعیت استثنایی دارد. وضعیت ایران هم تمدنی است؛ به این معنی که جز معدود کشورهای جهان است که یک «تمدن زنده» درون خود دارد و از حیث ژئوپلتیک و هژمونیک نیز صاحب موقعیتی طلایی است. 

سردبیر سابق مجله عصر اندیشه با بیان مصائب تفکر انقلابی در نیم قرن گذشته ادامه داد: این انقلابی همیشه متهم نیز هست: متهم است به همه آنچه که با آن مخالفت می‌ورزد و درد روزگار همین است. متهم است به افراطی گری و تندروی، در حالی که رهبران فکری‌اش پنهان و آشکار او را از رادیکالیسم منع کرده اند و همه اصول و فروع انقلابی‌گری، تنها برپایه عقلانیت و اخلاق بنا گشته است. انقلابی امروزه متهم است به قشری‌نگری و سطحی‌اندیشی و بی اخلاقی، در حالی که در تمدن و تاریخی فرزانه بالیده است و هستی و معنا را با عمق جان درک می‌کند. 

وی گفت: انقلابی متهم است به شعارزدگی و بی‌عملی، در حالی که اوست که همواره هزینه می‌دهد، هم برای آرمان خود و هم برای جامعه‌اش؛ جامعه ای که هرچند مطلوب و مقبول او نیست، اما برای تکامل و تعالی‌اش تا پای جان کار می‌کند و پیش می‌رود. این است که به درستی گفته‌اند انقلابی مظلوم است، مانند شهید آیت الله بهشتی که تنها شهادت میتوانست پرده از عمق مظلومیتش بردارد. انقلابی می‌داند که چه بسا زمین و زمانه اش او را در این عهد و عصر نپذیرند و شاید همین خودآگاهی است که جسورترش می‌کند. 

فضلی‌نژاد با تاکید بر اینکه «شعار بس است و باید اندیشه و عمل را به هم پیوند دهیم»، اضافه کرد: جامعه ما گرچه در توصیف و تبیین اندیشه انقلابی و صورتبندی آن قدری کوشا بوده است، اما با عمل انقلابی فاصله بسیاری داریم. باید منظومه معرفتی انقلابی‌گری را به روایت امام و رهبری بیشتر تبیین کنیم تا از دل اندیشه انقلاب، عمل انقلابی نیز زاده شود و گسترش یابد. اگر بدون اندیشه عمل کنیم، شکست می‌خوریم و اگر بدون معرفت و منطق و فلسفه، اندیشه کنیم به قهقرا میرویم. 

نویسنده کتاب «ارتش سری روشنفکران» با واکاوی «تئوری دولت در ایران معاصر» اظهار داشت: گمان میکنم بزرگترین دشمنان امروز انقلابی‌گری در جامعه ایران پوپولیسم و سرمایه داری است؛ آن هم سرمایه داریِ رانتی که بدخیم‌ترین شکل لیبرالیسم به شمار می‌رود و دست کم در اندیشه سیاسی ٦ دولت از ٧ دولت پس از جنگ تحمیلی بروز و ظهور داشته است. از این جهت، جامعه و دیوان سالاری ما، جز در دوره بسیار محدودی که حداکثر ٤ سال از این ٢٤ سال را شامل میشود، عقلانیت انقلابی را تجربه و لمس نکرده یا بسیار گزینشی و محدود با آن روبه‌رو شده است./۱۳۲۵//۱۰۲/خ