بررسی دیدن خواب از منظر روانشناسی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام کاویانی در نشست علمی جایگاه خواب و رؤیا در مهدویت از نظر دین و روانشناسی که سه شنبه شب از سوی انجمن علمی مهدویت در سالن همایش های دبیرخانه انجمن علمی حوزه علمیه برگزار شد، با بیان این که رؤیا دارای مفهومی پر دامنه و ابعاد فراوانی است، اظهار داشت: برای دسترسی به جایگاه و ماهیت واقعی رؤیا باید چندین پیش نیاز را مورد بررسی قرار داد.

عضو هيأت علمي گروه روانشناسي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: نخستین پیش نیاز، بررسی دو مفهوم هوشیار و ناهوشیار است و در مقابل آن هوشیاری و ناهوشیاری قرار دارد که در بسیاری از موارد با یکدیگر اشتباه می شوند؛ این دو مفهوم با یکدیگر قرابت دارند اما دارای تفاوت هایی نیز هستند؛ در ناهوشیاری و هوشیاری بحث خواب و بیداری وجود دارد و اگر به تعبیر خواب و بیداری به صورت دقیق توجه شود ماهیت رؤیا چه در نگاه روانشناسی چه در نگاه قرآنی قابل فهم خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: هوشیار و ناهوشیار یا خودآگاه و ناخودآگاه بر وجود محتواهای درون فرد اشاره دارد که می تواند از مقوله عواطف، شناخت و رفتارها باشد؛ نخستین بار هوشیار و ناهوشیار عاطفی را فورید و هوشیار یا ناهوشیار شناختی را پیاژه مطرح کرده است و هوشیار و ناهوشیار رفتاری نیز منسوب به شخص خاصی نیست و در نظریه های مختلف بیان شده است.

حجت الاسلام کاویانی اضافه کرد: اگر محتواهای درونی برای خود فرد به راحتی قابل شناسایی باشند و خود آن فرد نیز بداند که دارای چه محتواهایی است کاملا هوشیار است و اگر نمی داند اما این محتواها در او وجود داشت باشد و محتوا نیز تاثیر خودش را ایفا  کند آن فرد در حالت نیمه هوشیار قرار دارد؛ به طور کلی می توان گفت این مفهوم با بحث رؤیا ارتباط مستقیم دارد.

وی با اشاره به تفاوت مفهوم هوشیار و ناهوشیار با هوشیاری و ناهوشیاری گفت: تفاوت بین مفهوم هوشیار و ناهوشیار با هوشیاری و ناهوشیاری این است که هوشیاری و ناهوشیاری محتواهای مربوط به ارتباطات روزمره است اما هوشیاری و ناهوشیاری ما را به علم و جهل منتقل می کند که این دو مفهوم هر دو از مقوله ادراک های فرد هستند؛ هوشیاری به معنای بیدار بودن و در حال توجه است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: تمرکز بالاترین توجه است که عبارت است از شخصی که تمام وجودش به موضوع خاصی منعطف شود؛ این که گفته می شود در هنگام نماز تیر را از پای امام علی(ع) خارج می کنند و وی متوجه نمی شود از نگاه انسان شناسی دینی حرف عجیبی نیست بلکه شدت توجه وی موجب چنین حالتی شده است و هرشخص دیگری نیز به موضوع خاصی توجه ویژه ای داشته باشد متوجه موضوعات دیگری که در اطرافش وجود دارد نمی شود.

وی دومین مرحله هوشیاری را توجه متعارف همگانی دانست و بیان داشت: در زمینه این مرحله می توان گفت همانند افرادی که در ابتدای صبح بدون دغدغه و پر انرژی هستند، که این مرحله از مرحله تمرکز پایین تر است؛ مرحله بعد مربوط به زمانی است که افراد به دلیل فعالیت های فیزیکی خسته شده و حالت هوشیاری پایین آمده است؛ گاهی پایین بودن هوشیاری در حد خواب است که از نظر روانشناسی در این حالت فرد کمترین توانایی خود را حفظ کرده و از آن هم برای تحلیل بینایی استفاده می کند.

حجت الاسلام والمسلمین کاویانی ادامه داد: رؤیا در مرحله ای رخ می دهد که هوشیاری به حداقل رسیده است؛ رفتارها و پیامدهایی که انسان در خواب از خود نشان می دهد بیانگر است که فضای احساسی و ادراکی انسان در حال فعالیت است و فراوان مشاهده می شود که افراد درحال دیدن رؤیا خنده های صدا داری می کنند؛  از نظر روانشناسی خواب رفتن دارای مراحل مختلفی است و به پیامهای مغزی مربوط می شود.

وی با بیان این که برای خواب رفتن انسان پنج مرحله ترسیم شده است، ابرازداشت: دیدن رؤیا مربوط به خواب سنگین است که به آن خواب رم به معنای حرکت های سریع چشم گفته می شود به این صورت که با مشاهده فرد در حال دیدن رؤیا متوجه حرکت های سریع چشم او خواهید شد؛ از نظر علمی برای رؤیا بیان شیمیایی وجود دارد که مربوط به تصرفاتی است که در سیستم عصبی صورت می گیرد و هم بیان فیزیکی دارد مانند نوع خوابیدن و سرما و گرما و بیان دیگری که مربوط به جریان خون است؛ هر یک از این بیان ها حالت ویژه ای برای رؤیا ایجاد می کند؛ همه انسان ها بر اساس این سیر رؤیا می بینند.

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: با یادداشت محتوای رؤیاها می توان تحلیل عاطفی، رفتاری و شناختی بر روی افراد انجام داد؛ به صورت خلاصه می توان گفت رؤیای انسان براساس محتوایی که روزانه با آنها ارتباط دارد حاصل می شود و اگر شخصی در فضای مفهومی هیچ گونه فکری نداشته باشد دیدن رؤیا برای او به صورت دقیق امکان ندارد./1324/پ202/ج