راهکارها و مسیر حوزه‌های علمیه برای انقلابی ماندن/ باید مسائل سیاسی در ساختار حوزه‌ها لحاظ شود
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، امام خمینی(ره) درباره انزوای حوزویان از اجتماع و خطر آن در تهدید نظام اسلامی، می فرمایند«اگـر فـرهنگ گوشه‌گیری و انزوا و دوری گزیدن از کارهای اجتماعی در حـوزه رسـوخ کـند و منبرها و مجلس‌های وعظ، مجلس شورا و نهاد دادرسـی و دانـشگاه و سپاه و ارتش از وجود عالمان راستین محروم بـمانند، بر سر اسلام و انقلاب آن می آید که انقلاب عراق و مشروطه بـدان دچار شدند و بر سر نمادهای مذهبی و روحانیت آن خواهد آمد که بر قیام مسجد گوهرشاد و مدرس آمد.»
رهبر معظم انقلاب پس از مطالبه از حوزه‌ها برای تحول در برنامه‌ها، بار دیگر به صورت جدی مطالبه‌ای دیگر از تشکل‌های روحانی و حوزه های علمیه مطرح کرده‌اند و تأکید بر لزوم انقلابی ماندن حوزه‌ها داشتند که لازم است تا با نگاهی کارشناسی و ژرف اندیش به آن بنگریم، چرا که اگر این تذکر رهبر انقلاب مغفول بماند و یا به موقع مسیر صحیح خود را دنبال نکند، خسارتی جبران ناپذیر برای نظام اسلامی و حوزه‌های علمیه در پی خواهد داشت.
در این راستا به منظور موشکافی و بررسی راهکارها برای اقدامات در مسیر انقلابی ماندن حوزه ها پای صحبت‌های حجت الاسلام سید حسین مؤمنی معاون محترم تهذیب و تبلیغ 
مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه استان اصفهان نشستیم.
رسا - با توجه به تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب بر حفظ روحیه انقلابیگری در حوزه های علمیه و بدنه طلاب و روحانیان کشور، نظر شما در این باره چیست؟ آیا حوزه علمیه استان اصفهان در این رابطه اقداماتی انجام داده است؟
با توجه به دیداری که رهبر معظم انقلاب در اواخر سال 1394 با جمعی از طلاب و روحانیان داشتند و بحث حوزه انقلابی را مطرح کردند، ایشان فرمودند که انقلابی ماندن جامعه مشروط به انقلابی ماندن حوزه هاست، اگر میان حوزه و انقلاب فاصله بیفتد مسلماً جامعه هم دچار خدشه و آسیب خواهد شد، معاونت تهذیب حوزه علمیه استان اصفهان بعد از این فرمایشات رهبر معظم انقلاب اقدام به تهیه و تدوین کتابی در این زمینه با نام «حوزه انقلابی» کرد. در این کتاب سعی شده تا وظیفه کلی حوزه ها نسبت به جامعه و حکومت اسلامی تبیین شود، سرفصل هایی به این موضوع اختصاص داده شده، نگاه حوزه به نظام حکومت اسلامی، جایگاه حکومت اسلامی در دیدگاه فقها، حوزه و سکولاریسم، حوزه و سیاست از سرفصل های این کتاب هستند.
مهمترین بخشهای کتاب مربوط به تحلیل وضعیت موجود حوزه ها و آسیب شناسی و بیان چالش هایی است که حوزه ها با آنها روبرو هستند، راهکارهایی هم در این زمینه ارائه شده است، یعنی هم پیشنهاد و هم راهکار ارائه شده است و فقط صرف مباحث تئوریک و آسیب شناسی بررسی نشده است، همچنین مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان اقدام به ایجاد انجمن سیاسی کرده و کارگاه های بصیرت دهی و آگاهی بخشی سیاسی با رویکردی جدید برای طلاب علاقمند صورت می گیرد.
رسا - به نظر شما مهمترین راهکار امروز برای انقلابی ماندن بدنه حوزه های علمیه چیست؟
مهمترین راهکار امروز برای انقلابی ماندن حوزه اینست که مسائل سیاسی در ساختار حوزه ها دیده شود، امروز متأسفانه مسائل سیاسی و بصیرتی در ساختار حوزه ها جایگاهی ندارد. امروز در حوزه حتی یک سمت و پست یا عنوان سیاسی هم وجود ندارد. حداقل یک واحد سیاسی و یا حضور کارشناسان سیاسی هم پیش بینی نشده است. این ضعف سبب می شود تا حوزویان در چشم اندازهای سیاسی دچار اشتباه شوند، بنابراین برای حفظ روحیه انقلابیگری در حوزه ها لازم است تا اقدامات جدیدی در بدنه حوزه ها صورت گیرد.
رسا - نحوه آگاه سازی های سیاسی باید چگونه باشد؟ چه لزومی برای این آگاه سازی ها وجود دارد؟
طلاب و روحانیان باید نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی روز آگاه شوند، این کار می تواند در قالب برگزاری کارگاه ها و سایر اشکال مختلف باشد، چون امروزه صرف دیدن اخبار و چند بولتن سیاسی ضعف بینش سیاسی در حوزه ها را برطرف نمی کند. امروزه آشفتگی و پیچیدگیهای مسائل سیاسی و اجتماعی به حدی است که حتی در فتنه 88 هم ما دیدیم که برخی از بزرگان ما در امتحان فتنه 88 مردود شدند و جزء ساکتین فتنه لقب گرفتند.مسلماً واکنشها و موضع گیریهای صحیح و به موقع روحانیان و طلاب در وقایع مهم و حساس سیاسی و اجتماعی که از لوازم انقلابی ماندن جامعه و حفظ انقلاب اسلامی از خطرات است جز با ایجاد بینش صحیح سیاسی و بصیرت در حوزه ها امکان پذیر نخواهد بود. اگر سطح بینش سیاسی و اجتماعی روحانیان در بالاترین سطح جامعه نباشد، آنگاه حوزه ها نمی توانند رهبری سیاسی مردم در فتنه ها را بر عهده بگیرند.
رسا - امروز برخی از مردم و جریانات سیاسی خیال می کنند که فساد در دستگاه های اداری و اجرایی کشور به حاکمیت روحانیت بر سیستم اداره کشور بر می گردد و از این منظر دیدگاه های روحانیت و حوزه علمیه در مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را علت مشکلات کشور می دانند، تحلیل شما چیست؟
یکی از مسائل بسیار مهم که امروزه باید حتماً به آن پرداخته شود این است که حوزه ها خودشان را از مسائل اجتماعی کنار کشیده اند که این امر سبب می شود تا فساد در دستگاه اداری ایجاد شود، موضوع فیش های حقوقی نجومی یکی از این موارد است. متأسفانه افراد متعهد و دلسوز عموماً وارد این فضاها نمی شوند و افراد با خوی اشرافیگری مترصد فرصت برای در دست گرفتن مناصب مهم اداری و اقتصادی و اجرایی هستند و در این میان حوزه های علمیه مورد ملامت و سرزنش مردم قرار می گیرند و شکایت های مردم از اوضاع نابسامان اجرایی و اقتصادی کشور و فساد اداری به سوی حوزه ها سرازیر می شود. این در حالی است که حوزه عملاً نفوذ و دخالتی در عزل و نصب مسؤولان اجرایی و اقتصادی ندارد، اما خواه ناخواه عکس العمل این فسادها به حوزه ها هم بر می گردد. لذا لازم است تا حوزه های علمیه افرادی را تربیت کنند نه به این عنوان که سمت های اجرایی مستقیم را در دست بگیرند، بلکه بتوانند کسانی را برای مناصب حساس شناسایی و انتخاب کنند که علاوه بر داشتن تخصص و توانایی کافی افرادی متعهد و دیندار و انقلابی باشند. متأسفانه حوزه در موارد این چنینی بسیار ساکت است.
فرمایشات رهبر معظم انقلاب در بحث نفوذ در مراکز تصمیم ساز نظام بسیار مهم است الان ما باید طلاب را برای قرار گرفتن در موقعیت های مراکز تصمیم ساز نظام تربیت کنیم. مجلس شورای اسلامی، برخی از موقعیت های شورای شهر و سایر موارد این چنینی از این نمونه ها هستند. شاید برخی این حرف را برنتابند اما واقعیت این است که ورودی حوزویان در مجلس شورای اسلامی از اول انقلاب تا کنون در هر دوره کمتر شده است. اما تحلیل بنده اینست که خود روحانیان نخواسته اند که وارد این فضاها شوند که نتیجه این فاصله گرفتن حوزویان از پست ها و مناصب اجرایی و نظارتی این می شود که متأسفانه کم کم مدیران کشور به سمت و سویی رفتند که زیبنده و شایسته حکومت اسلامی نیست.
رسا - طرح تحول در حوزه های علمیه که از سوی رهبر معظم انقلاب سال هاست که به صورت جدی مطرح شده است، چه تأثیراتی می تواند بر انقلابی ماندن حوزه ها و افزایش مشارکت و نقش حوزه و روحانیان در معادلات سیاسی و اجتماعی کشور داشته باشد؟
طرح تحول در حوزه های علمیه واقعاً از ضروریات است، منتها یک اتفاق افتاد که طرح تحول را دچار چالش کرد و برداشت اشتباه از نظریه رهبر معظم انقلاب و نگاه حداقلی به آن، طرح تحول را به تغییر برخی از متون آموزشی محدود کرد. اگر ساختار و بدنه حوزه متحول نشود، آن موقع تحول متون آموزشی هم دردی از حوزه ها دوا نخواهد کرد و هیچ گره ای را باز نمی کند. طرح تحول باید یک طرح جامع باشد که مسائل تبلیغ، تهذیب، اجتماعی و سیاسی را در بر بگیرد، تحول در متون و روشهای آموزشی تنها یک بخش از طرح جامع تحول را شامل می شود. هر چند طلاب نسبت به برخی از متون آموزشی انتقاداتی دارند اما امروز واقعاً درد اصلی طلبه های ما متون حوزوی نیست. از جمله مشکلات مهم طلبه ها در ساختار امروزی حوزه انگیزه سازی و بکارگیری طلبه هایی است که تا پایه 10 را گذرانده اند و احساس می کنند که خیلی جای کار برای آنها وجود ندارد و نمی توانند آنگونه که باید وارد عرصه های اجتماعی شوند.
ساختار حوزه باید بگونه ای شود تا مطابق با نظر رهبر معظم انقلاب طلاب زودتر به بار بنشینند و در مدت زمان کوتاه تری بتوانند وارد عرصه های تبلیغی و اجتماعی شوند. لازمه این مهم این است که آموزش ها خلاصه تر و متمرکزتر و همراه با جهت دهی مشخص تری باشد تا انشاء الله طلبه ها بعد از 6 سال درس خواندن در حوزه احساس کنند که می توانند دردی از دردهای جامعه را مداوا کنند، طرح تحول می تواند طلابی را تربیت کند که در نقش های اجتماعی و سیاسی مؤثر عمل کنند.
رسا - چه پیشنهاداتی برای مدیریت جدید حوزه های علمیه کل کشور برای انقلابی ماندن حوزه ها دارید؟
تغییر ساختار و ایجاد بعضی از پست ها نظیر سمت های سیاسی که الان نیست از واجبات است، آگاهی بخشی در حوزه ها باید خیلی بیشتر باشد، البته این فعالیت ها نباید صرفاً جنبه آموزشی داشته باشد چرا که در این صورت طلاب ممکن است نسبت به آنها عکس العمل منفی نشان دهند و این آموزش ها هم به سرنوشت برخی دیگر از متون آموزشی دچار شوند. راحت ترین کار اینست که یک متن سیاسی را در دروس و برنامه آموزشی حوزه ها بگنجانیم، اما خوف این وجود دارد که این دروس جدید هم به مرور زمان آن انتظاری که از آنها داریم را برآورده نکنند. بنابراین لازم است تا در روش اجرای آموزش های جدید فکر کنیم تا باعث دلزدگی طلاب نسبت به متون جدید نشود. حوزه باید وارد فضاهای اجتماعی جدید شود، این می تواند سبب ایجاد نشاط در میان طلاب شود.
رسا - به نظر شما بهترین روش بسترسازی برای ورود طلاب و روحانیان به عرصه های اجتماعی چیست؟
متأسفانه حوزه در هیچ کدام از عرصه های اجتماعی به صورت سازماندهی شده وارد نشده است و طلاب به صورت فردی در این عرصه ها فعالند، مثلاً حوزه در بخش رسانه ساماندهی خاصی ندارد و عملاً تشکیلات خاصی را رهبری نمی کند، چه اشکالی دارد که حوزه در بخش امداد و نجات طلبه های تربیت شده در این زمینه داشته باشد. طلاب این ظرفیت را دارند و در زمینه های گوناگون ما افراد علاقمند و متخصصی در حوزه ها داریم که به صورت متفرقه فعالیت می کنند، می توانیم آنها را سازماندهی کرده و در بخشهای مختلف از آنها استفاده کنیم تا بتوانیم در حل مشکلات جامعه مؤثرتر وارد شویم. در این راستا ما در مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان اقدام به برگزاری دوره های آموزشی و کارگاه های امداد و نجات، طب اسلامی، سیاسی، آشنایی با فن بیان و نگارش و سایر موارد کرده ایم.
رسا - یکی از مواردی که امروز انقلابی بودن حوزه ها و جامعه را تهدید می کند ترویج سکولاریسم و جدایی دین از سیاست است و جریاناتی نظیر انجمن حجتیه و فرقه شیرازی ها در درون حوزه ها فعال شده اند، به نظر شما راه درمان و پاکسازی حوزه ها از جریانات ضد انقلاب و منحرف چیست؟
یکی از ایراداتی که به ساختار کنونی حوزه وارد است نبود مرکزی برای رصد جریانات فکری فعال درون حوزوی در درون خود حوزه است که هر جایی مشاهده کردند که جرقه های انحراف خودش را نشان می دهد همان موقع با روشنگری های لازم از پیشرفت و جان گرفتن جریانات منحرف جلوگیری کنند. متأسفانه بسیاری از جریانات فکری منحرف در ابتدا با انگیزه و هدف مقدس و صحیحی شکل می گیرند، اما چون مسیر را اشتباه می روند در نهایت می بینیم که با اصل و مبانی اسلام ناب فاصله می گیرند. اگر نهادی در حوزه ها باشد که متکفل این امر باشد و از انحرافات فکری و جریانی در حوزه ها چشم پوشی نکند، آنگاه خواهیم دید که از بسیاری از انحرافات پیشگیری خواهد شد و جریانات انحرافی در حوزه ها پر و بال پیدا نخواهند کرد.
در حال حاضر کم و بیش جریانات منحرفی در گوشه و کنار حوزه ها فعال هستند اما چون در ساختار کنونی حوزه کسی وظیفه سازمانی مشخص و مسؤولیتی در این قبال ندارد موقعی وارد عمل می شویم که این جریانات گسترده شده اند و آن زمان خیلی دیر است و باید علاج واقعه قبل از وقوع صورت گیرد. در بسیاری از جریانات منحرف کنونی ما می توانستیم خیلی زودتر از اینها در درون حوزه آنها را شناسایی کرده و در این زمینه روشنگری کنیم. این افراد به حوزه های اجتماعی وارد می شوند و طرز تفکر خود را به جامعه منتقل می کنند و وقتی تفکر یک عده از مردم جامعه را منحرف کردند سر و صدای زیادی ایجاد می شود و دیگر آگاه سازی و هدایت بسیار مشکل خواهد بود. باید مرکزی در حوزه باشد تا به محض مشاهده انحراف در برخی افراد دوستانه و خیرخواهانه آنها را هدایت کنند و انحرافی بودن مسیر را به آنها گوشزد کنند.
رسا - برخی از حوزویان و متفکران معتقدند که کشف انحراف در حوزه های علمیه و رصد جریانات انحرافی و مقابله با آنها در حیطه وظایف نهادهای اطلاعاتی و امنیتی است و قبلاً این وظایف پیش بینی شده است، نظر حضرتعالی در این باره چیست؟
حتی ادارات و نهادهایی مانند اداره اطلاعات هم نمی توانند این نیاز امروز حوزه ها را تأمین کنند، چون این نهادها اطلاعات محتوایی نسبت به این موضوعات را ندارند. تشخیص انحرافی بودن جریانات در بدو ایجاد و تعارض آنها با اسلام و انقلاب تخصص لازم خود را می طلبد و به همین دلیل تشکیلات ناظر و مسؤول در کشف و هدایت جریانات انحرافی در بدو تأسیس باید در درون خود ساختار حوزه ها شکل بگیرد.
/869/403/ر
گفتگو از: مهدی ناصری