محور اساسی علوم انسانی اسلامی توحید خدا و تبیین رهاورد انبیای الهی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مراسم افتتاحیه گفتمان نخبگان علوم انسانی عصر امروز در مرکز همایش های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد.

حضرت آیت الله جوادی آملی در پیام تصویری به این همایش اظهار داشت: وقتی علوم انسانی اسلامی گفته می شود محور اساسی آن توحید خدا و تبیین رهاورد انبیای الهی است و نکته نخست آن است که باید علوم انسانی اسلامی را بشناسیم.

علوم انسانی با علوم دیگر تمایز دارد

استاد برجسته علوم عقلی با بیان این که علوم انسانی با علوم دیگر تمایز دارد، اضافه کرد: گاهی گفته می شود که تمایز یک از علم دیگر در اهداف یک علم است و گاهی مسائل علوم را نقطه تمایز معرفی می کنند و گاهی گفته می شود تمایز علوم به تمایز موضوعات است که همین درست است و اصل این بحث در علوم عقلی مثل منطق و فلسفه مطرح است که عوارض ذاتی موضوع را طراحی می کند.

وی افزود: در علوم اعتباری موضوعاتی وجود دارد که البته نظم ضروری بین آنها حاکم نیست، ولی در علوم عقلی نظم دقیقی برقرار است به همین جهت در ریاضیات کمتر گفته می شود که یک مطلبی به آینده ارجاع داده شود ومعمولا یک مسأله به مسائل قبلی روبه رو است.

تمایز علوم به موضوعات است

آیت الله جوادی آملی تأکید کرد: علوم با هم تمایز دارند؛ ولی باید دانست تمایز علوم به اغراض نیست چون اغراض مترتب بر مسائل است و فرع نمی تواند مایز باشد و همچنین تمایز به محمولات هم نیست چرا که به محمولات متکی به موضوع هستند و این چنین چیزی نمی تواند ممیز باشد و تمایز علوم به مسائل نیست چون مسأله به دو یا سه عنصر محوری موضوع و محمول و ربط است و تنها تکیه گاه مسائل موضوعات است، بنابراین موضوعات نقطه تمایز علوم از یکدیگر است.

وی با بیان این که برای فهم نوع علوم انسانی اسلامی باید موضوع آن را بررسی کنیم، تصریح کرد: علم اسلامی، علمی است که اسلام تعلیم آن را واجب کرده است نه تعلم آن را چرا که برخی علوم به مقتضای زمان تعلم آن واجب است ولی لزوما اسلامی نیست؛ علمی اسلامی است که موضوع آن اسلامی باشد.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: اگر موضوع یک علم ثبوت خدا، اسماء، اقوال و افعال او باشد اسلامی است؛ تجلی و ظهورات علم دینی، اسلامی است و علمی که فعل انسان است نظیر صنعت، دارو سازی، کشاروی و رفتارها و گفتار های انسان که موضوع آن انسان است نیز می تواند اسلامی باشد و نباشد که اگر مطابق با رهاورد اسلام باشد دینی می شود و در غیر این صورت اسلامی نیست.

ضرورت شناخت حقیقت انسان

وی با بیان این که در مورد علوم انسانی دو بحث مطرح است، خاطرنشان کرد: نخست این که باید حقیقت انسان را بشناسیم و بدانیم انسان شناسی که موضوع آن فعل خدا است، علمی اسلامی است، چراکه در آن بحث از آفریننده انسان، هدف از خلقت او و وظایف او مطرح می شود و دوم آن که علومی که موضوع آن فعل آن خود انسان است می تواند دینی باشد یا نباشد.

آیت الله جوادی آملی گفت: سر این که علمی دینی است که موضوع آن فعل خدا باشد، این است که اسلام غیر از خدا و جلوات چیز دیگری نیست و جهان، جهان آفرین و جهان دان و جهان آرا همچون خدا دارد؛ همچنانکه علم ابدان و علم ادیان یک تقسیم موردی است والا بدن انسان و حیوان و چه هر جسم دیگری و حتی همه آن ها که بدن هم ندارند مثل فرشته ها چون مخلوق خدا است و بحث درمورد آن ها دینی است، علمی اسلامی است.

وی با بیان این که عقل و نقل همچون سراج و صراط هستند، گفت: نقل راهنما و مهندس راه شریعت است و براهین عقلی سراج و چراغ راه است که انسان راهنما را می بیند و راه را می بیند؛ علوم انسانی نیز همین گونه است سخن خدا راهنما است و ما نیز کار خدا را با عقل می فهیم.

استاد برجسته تفسیر قرآن تصریح کرد: ما در حد توان از سراج عقل مدد می گیریم؛ اما عقل نیز به آسانی نصیب کسی نمی شود، همچنانکه مرحوم کلینی که هشت جلد کافی نوشته است در مقدمه هشت صفحه ای عقل را قطب فرهنگی انسان می داند که ما با خدا را می فهمیم و ضرورت آن را درک می کنیم و وجود نبی و رسول را ضروری می بینیم و با همین عقل از گزاره توحیدی استقبال می کنیم و از گزاره های شرک آمیز تنفر می جوییم.

علم انسانی اسلامی گرانبهاترین گوهرهای تابناک است

وی با بیان این که علم انسانی اسلامی گرانبهاترین گوهرهای تابناک است، خاطرنشان کرد:علمی انسانی و اسلامی است که موضوع و رهاورد آن اسلامی و آغاز و پایانش توحید باشد؛ خداوند در قرآن می فرماید اکثر مردم مشرک هستند که وقتی از امام مفهوم این سخن را سؤال کردند حضرت فرمودند وقتی شخصی می گوید اگر فلان طبیب و شخص سیاسی نبود مشکل من حل نمی شد این شرک است چون در جهان غیر از رب العالمین شخص دیگری نیست.

آیت الله جوادی آملی با اشاره به سخن خداوند در قرآن که سرعت گیران و سبقت گیران را توحیدمداران مطرح می کند، اضافه کرد: کسانی که از خشیت الهی فیض می بردند، کسانی که به آیات الهی ایمان دارند و به خدا شرک نمی روزند برنده مسابقه بندگی هستند.

وی با اشاره به آیه «رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً» تأکید کرد: باید در دانشگاه یا حوزه امامت با اهل تقوا باشد به این صورت که در حوزه علمیه مردان عاقل، عالم، پاک و طیب و منزه از جهل علمی و عملی باشند که از آن روحانی پیروی کنند علم انسانی اسلامی است و اگر دانشگاه اساتیدی تربیت کند که مردان طیب و طاهر به دنبال آن راه بیافتند نتیجه علم انسانی اسلامی است./1330/پ201/س

خبرنگار: داود جعفری