تناسب رفتار نشانه مهم زیبایی سیرت/ شناخت رذائل و فضائل مقدمه اخلاق عملی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، درس اخلاق آیت­الله سیدمحمد امین، استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با حضور جمعی از طلاب و فضلای در دفتر این استاد حوزه برگزار شد.

آیت الله امین در این نشست اخلاقی با اشاره به ملاک های زیبایی ظاهری و باطنی خاطرنشان کرد: باید از محضر قرآن و عترت بهره­مند شویم و خود را به اخلاق حسنه متخلق کرده و روح و روانمان را برای تجلی صفات ربوبی آماده کنیم.

تعبیر هیأت ظاهری به صورت و هیأت باطنی به سیرت

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه از هیأت ظاهری به صورت و از هیأت باطنی به سیرت تعبیر کرد و اظهار داشت: همان گونه که انسان یک ساختار ظاهری دارد که از آن به هیأت جسمانی یاد می­کنیم، یک ساختار روحانی نیز دارد که از آن به هیأت باطنی تعبیر شده است؛ گاهی از هیأت ظاهری و جسمانی به صورت تعبیر شده و هیأت و باطن روحانی هم به سیرت تعبیر می­شود.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم تصریح کرد: بنا به فرمایش امیر مؤمنان(ع)، با توجه به اینکه انسان ترکیبی از عقل و شهوت است، شهوت اشاره به زمینه مادی و حیوانیت صِرف است و عقل نیز اشاره به عقلانیت خاصی است و وجه تمایز انسان با دیگر انواع حیوانات است و عقل است که بعد روحانی و معنوی انسان را تشکیل می­دهد.

وی درباره تقسیم­شدن افراد از لحاظ ظاهری و باطنی گفت: به تعبیر دیگر می­توان از هیأت ظاهری به خَلق و از هیأت باطنی و روحانی تعبیر به خُلق کنیم؛ همان گونه که افراد بشر به لحاظ ظاهری به زشت و زیبا تقسیم می­شوند، افراد به لحاظ هیأت باطنی و روحانی قابل انقسام به زشت و زیبا هستند.

آیت­الله امین یادآور شد: زیبایی از نظر ظاهری و صورت جاذبه داشته و زشتی هم دافعه دارد؛ یعنی نوع مردم دوست دارند با کسانی که از حیث چهره و صورت از زیبایی لازم برخوردار هستند، مراوده و معاشرت داشته باشند و متقابلا نسبت به کسانی که بهره ای از زیبایی ندارند، کراهت داشته و از رویاروشدن با آنها منزجر هستند.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم ضمن بیان تمایل انسان­ها به حسن خُلق خاطرنشان کرد: کسانی که از زیبایی سیرت و حسن خلق برخوردار باشند، جاذبه دارند و کسانی که از نظر باطنی و خُلقی زشت باشند، دافعه داشته و مردم تمایلی به معاشرت با آنها ندارند.

تعریف زیبایی و زشتی حسن و قبح

استاد اخلاق حوزه علمیه قم به بیان تعریف زیبایی و زشتی حسن و قبح اشاره کرد و اظهار داشت: در مورد هیأت ظاهری و خَلقی، زیبایی به شخصی اطلاق می­شود که دارای تناسب اندام باشد؛ در حالی که باید زیبایی در مجموع چهره فرد مدنظر باشد.

وی تصریح کرد: زیبایی و زشتی و حسن و قبح به لحاظ ظاهری و خَلقی عبارت از زیبایی یعنی تناسب اندام و زشتی یعنی عدم تناسب اندام است؛ اما زیبایی سیرت و خُلق و هیأت باطنی و روحانی عبارت از تناسب افعال و زشتی یعنی عدم تناسب اعمال است؛ اگر افعال فردی بجا و مناسب با مقتضیات باشد، گفته می­شود که از زیبایی سیرت برخوردار است.

تناسب افعال دلالت بر زیبایی سیرت دارد

آیت­الله امین با بیان اینکه تناسب افعال دلالت بر زیبایی سیرت دارد، گفت: سکوت دائم، حسن خُلق نیست، بلکه باید بجا سخن گفت و سکوت کرد؛ تواضع همه در جا حسن خُلق نیست و دلالت بر جمال سیرت نمی­کند؛ تواضع در مقابل افراد متواضع زیبا بوده، اما در مقابل مستکبران زشت است؛ بنابراین تناسب افعال دلالت بر زیبایی سیرت دارد.

استاد تفسیر قرآن، ملاک تناسب و عدم تناسب افعال را توجه به عقل و شرع دانست و یادآور شد: اگر انسان مجموعه اعمال و افعال خود را تابعی از حکم عقل و شرع بداند، دارای حسن خلق و سیرتی زیبایی بوده و اگر با آنچه مورد تأیید عقل و شرع است، مغایرت داشته باشد، گرفتار سوء خُلق و سیرت شده است.

توفیق تحصیل و حسن خُلق نیازمند شناخت فضائل و رذائل اخلاقی است

استاد اخلاق حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: زیبایی و زشتی ظاهری، در اختیار انسان نیست و چیزی که خارج از قلمرو اختیار انسان باشد و جنبه ارادی نداشته باشد، قابل تحسین نیست؛ اما بر خلاف هیأت ظاهری، ارادی و اختیاری است و انسان خود حسن و سوء خُلق را درست می­کند؛ کسی که دارای حسن خُلق و زیبایی سیرت است، به اختیار خود او بوده؛ بنابراین قابل تحسین است؛ کسانی که گرفتار سوء خُلق و زشتی سیرت شده­اند، با توجه به اینکه به انتخاب خودشان بوده است، از نظر عقلی قابل تقبیح است، خدا نیز آنها را تقبیح می­کند و مستوجب عقوبت می­داند.

وی به بیان دلیل نیاز انسان به مطرح­شدن مباحث اخلاقی پرداخت و گفت: انسان برای توفیق تحصیل و حسن خُلق نیازمند شناخت فضایل و رذائل است تا بتواند آنها را از یکدیگر تشخیص دهد.

آیت­الله امین در پایان گفت: اگر چه انسان فطرت می­شناسد و فطرت، آشنایی اجمالی با شریعت و آموزه­های اسلامی را برای ما روشن می­کند، اما انسان محتاج نکات و ظرایفی است که باید در آنها دقت بیشتری کند تا به ازاله رذایل و کسب فضائل و خِصال حمیده اهتمام پیدا کند./822/پ202/س