نصیری: آوینی ضد غرب و ضد روشنفکری بود/ روحانی: حزب الهی ها پدر آوینی را در آوردند

به گزارش خبرگزاری رسا، هشتمین قسمت از مجله تلوزیونی 180 درجه با موضوع خوانش های مختلف از شخصیت شهید آوینی شب گذشته از شبکه افق پخش شد.

مهمانان این قسمت از برنامه 180 درجه مهدی نصیری روزنامه‌نگار، نویسنده و پژوهشگرعلوم دینی‌ و امید روحانی منتقد فیلم و سینما وبازیگر تلویزیون, سینما و تئاتر بودند. هرچند که نصیری متعقد بود آوینی نگاه ضد غرب و ضد روشنفکری دارد اما روحانی که از سال 1345 با آوینی ارتباط داشت متعقد بود آوینی ضد غرب نبود و حزب الهی ها پدر او را در آوردند.

آنچه می خوانید مناظره داغ میان امید روحانی و مهدی نصیری در خصوص شخصیت شهید آوینی است.

در ابتدای برنامه امید روحانی منتقد فیلم و سینما وبازیگر تلویزیون, در پاسخ به سوال سید مرتضی فاطمی سردبیر و مجری برنامه که از او پرسید به نظر شما با کدام مرتضی مواجه هستیم؟هر جریانی شهید آوینی را به خود نزدیک می داند و از سویی می دانیم که اوینی نگاه ضد غرب و حتی غرب ستیزانه داشت و از آثار شهید این طور برداشت می شود که نگاه بد بینانه ای هم نسبت به جریان روشنفکری داشته است؛ گفت: به نظرم برخی ها تلاش کرده اند تا شهید اوینی را برای خود مصادره کنند. در حالی که اوینی از ابتدا ضد غرب نبود. من آوینی را از سال 1345 در دوران دانشگاه می شناسم. در آن دوران کم تجربه بودیم. آوینی در شدید ترین دوران غرب ستیزی کتاب هیچکاک را درآورد.

در ادامه برنامه مهدی نصیری روزنامه‌نگار، نویسنده و پژوهشگرعلوم دینی‌ موضعی متفاوت از امید روحانی در خصوص شخصیت شهید آوینی داشت. او در پاسخ به این سوال که ایا شهید آوینی شخصیتی ضد غرب و ضد روشنفکری داشت؟ گفت:‌ تردیدی وجود ندارد که شهید آوینی یکی از رادیکال ترین منتقدان غرب و در عین حال در زمره عمیق ترین آدم ها در روزگار ما بود. همه آثار آوینی به خصوص اثار مکتوبش نشان می دهد آوینی با غرب جدید، سر سازش ندارد. آوینی معتقد بود بعد از رنسانس انسان مدرن روحش را به شیطان فروخت.

نصیری همچنین در پاسخ به این سوال که پس چرا آقای آوینی با این نگاه ضد غرب هیچکاک را استاد مطلق سینما می داند؟ گفت که آوینی هم علوم مدرن و هم تکنولوژی های مدرن را از بنیاد رد و نقد می کرد و آن را محصول تکامل بشری نمی دانست. اوینی یک جمله دارد و می گوید اگر سینما بهترین ابزار تبلیغ بود باید انبیا و به خصوص پیامبر با دوربین سینما مبعوث می شد. اما اینکه در روزگار کنونی امکان دارد ما از تکنولوژی فاصله بگیریم خیر، چنین امکانی وجود ندارد و مطلوب هم نیست. حرف آوینی این بود حالا که می خواهیم از این ابزار استفاده کنیم باید قواعدش را بلد باشیم و خوب استفاده کنیم.

در ادامه برنامه روحانی با بیان اینکه بعد از گذشت حدود 22 سال از شهادت شهید آوینی بهتر است کمی جزئی تر درباره شخصیت وی صحبت کنیم گفت: وقتی شما می گویید غرب، کلی گویی و عام است. قبل از اینکه آوینی وارد کار روزنامه نگاری و سینما شود کوششی وجود داشت در میان هنرمندان و سینما پژوهان برای اینکه آیا می شود صنعت و هنر سینما را با توجه به ارزش های دینی و اسلامی خودمان بسازیم. این موضوع هنوز یکی از دغدغه های متفکران دینی است. آوینی معتقد بود ابزار و تکنیک های سینما را باید بومی و ملی کنیم. در اثر کوشش های آوینی بود که بعد ها چشم ما بازتر شد و دیگر هنرمندان هم به سراغ بومی و ملی کردن صنعت و هنر سینما رفتند. زنده یاد آوینی تلاشش این بود که همه داده های غرب از هنر سینما و حتی شعر را به شکل بومی و ملی و ایرانی و اسلامی متناسب با ارزش ها و فرهنگ ایرانی در بیاورد.

این منتقد سینما و تلوزیون در ادامه صحبت هایش از این جمله که «آوینی ضد غرب بوده است» انتقاد کرد و مجری برنامه هم پاسخ داد ضد غرب بودن شهید آوینی ازآثار شهید کاملا مشخص است.

روحانی در ادامه پاسخ داد:آثار ایشان را بد مطالعه می کنید. خوانش ها ما تحت تاثیر چیزهایی است که گفته می شود. مثل شخصیتی که از شهید آوینی ساختن و مطلقا برای من نا آشنا است.

در ادامه این مناظره نصیری روزنامه‌نگار و نویسنده با بیان اینکه آوینی مدرنیته را زیر سوال می برد و رنسانس را یک تحول جاهلی برای بشر می دانست گفت که ایشان در یکی از مقاله هایشان به روشنفکرانی که گرایش به غرب دارند می گوید :« آقایان! این عصری که شما سنگ آن را به سینه می زنید یکی از اعصار جاهلیت است و تفاوت آن با دیگر اعصار جاهلی در آن است که اینبار جاهلیت را تئوریزه کردن و به آن صورت عملی بخشیدند. این عصر چه قبول کنید و چه قبول نکنید عصر خرافات است و ما مامور به مبارزه با آن هستیم»

نصیری ادامه داد که به نظرم نقد رادیکال تر از این درباره مدرنیته و تمدن جدید غرب وجود ندارد. این خط و نگرش در همه آثار شهید آوینی وجود دارد.

او این را هم گفت که به نظرم تحت هیچ شرایط نمی شود از آوینی یک چهره روشنفکر نشان داد، روشنفکری که نگاه به غرب دارد. البته ایشان در دروان تحصیل همانطور که خودش در اثارش اشاره کرده است یک دوره روشنفکر بود اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی متحول شدند.

در ادامه بحث، روحانی با بیان اینکه ما یک شهید آوینی داریم که می کوشیم آن را تک ساحتی کنیم گفت: قبول دارم که آوینی روشنفکر نبود اما ویژگی آوینی این بود که بعد از انقلاب دچار تحول شد. آوینی در این برهه می کوشد از این یافته های جدیدش دوباره جهان را بخواند و همه تاریخ تمدن را نقد کند.

در اواسط برنامه امید مهدی نژاد نویسنده و طنز پرداز و مجری دیگر برنامه به طنز درباره قرائت های مختلف از شهید آوینی گفت: ما چند شهید آوینی داریم. یک آوینی طراح و تهیه کننده روایت فتح که خیلی خوب است و همه جا قابل استفاده است. یک آوینی متفکر و تئورسین سینما داریم که آدم پیچیده ای است و خیلی ها متوجه او نمی شوند و خیلی ها می خواهند راه او را ادامه دهند و مدل موهایشان راه هم شبیه آوینی درست می کنند. یک عکس برچسب آوینی هم داریم که باز در همه جا قابل استفاده است و بی خطر ترین آوینی موجود است. همچنین یک آوینی اصولگرا داریم که در ایام انتخابات سرو کله اش پیدا می شود و اثر معروفش نامه به آقای خاتمی است زمانی که وزیر ارشاد بود. این آوینی در ایام انتخابات حامی اصولگرا ها تعریف می شود. یک آوینی اصلاح طلب داریم که معروف ترین اثرش مقاله انفجار اطلاعات است. این آوینی هم در ایام انتخابات حامی اصلاح طلبان معرفی می شود. یک مرتضی داریم که خیلی ها وقتی میخواهند نشان دهند با آوینی خیلی دوست و صمیمی بودند می گویند مرتضی. یک آقا مرتضی هم داریم برای کسانی که با شهید آوینی دوست بودند اما نه خیلی نزدیک. یک اقای آوینی داریم که برخی مثلا می خواهند بگویند آوینی آنگونه هم ویژه نبود و آدم معمولی بود. یک سید مرتضی و یک شهید آوینی هم داریم که جمع کردن همه اینها با هم خیلی سخت است.

در ادامه برنامه فاطمی مجری برنامه از روحانی پرسید بالاخره آوینی که شما می شناسید چه شخصیتی داشت؟ که روحانی پاسخ داد: آوینی در زندگی قدیمش و دوره 1340 تا 1350 به یک بن بست می رسد و این تحول درونی او را بر میگرداند تا از ابتدا شروع کند. انقلاب آوینی را متحول کرد. بعد از آن آوینی دوباره تاریخ تمدن را یکبار دیگر نقد و بررسی کرد. در ضمن آوینی هرگز کار فلسفی نکرد و اینکه گفته می شود او تئورسین سینما بود درست نیست و به نظرم زیاده روی است.

روحانی در پاسخ به این سوال مجری برنامه که از وی پرسید یعنی آوینی به دنبال اندیشه ای در سینما نبود؟ گفت که آوینی سینما را برای چیزی می خواست که نیاز جامعه بود.

نصیری هم در واکنش به اظهارات روحانی گفت: اینکه آقای روحانی گفتند آوینی از منظر حقیقت دین به غرب و مدرنیته نگاه می کند درست است. این تاکیدی که آوینی بر مقوله وحی، قرآن و عترت دارد در اثار و گفتار غرب شناسان خودمان کمتر دیده می شود.

مجری برنامه در این لظحه از نصیری سوال کرد آیا شما زمانی که در کیهان بودید مخالف آوینی بودید؟ برخی می گویند شما ابتدا مخالف آوینی و بعد از شهادت ایشان آوینی دوست شدید!

نصیری پاسخ داد که 20 سال است این حرف تکرار می شود و ما هم 20 بار جواب داده ایم. ماجرا به اینجا برمی گردد که بعد از شهادت آوینی جریان روشنفکری که خیلی جاها به آوینی جفا کرده بود احساس نگرانی کرد که آوینی قدیس نشود. به این خاطر تلاش کردند به حواشی بپردازند که جامعه از متن آوینی غافل شود. یکی از آن حواشی این بود که جریان حزب الله مخالف آوینی بود و خون به دل آوینی کردند. این در حالی است که تنها دو یا سه مقاله در نقد آوینی منتشر شد که یکی در کیهان بود و دیگری در روزنامه جمهوری اسلامی. مقاله کیهان انتقادی بود بدون توهین به ویژه نامه هیچکاک. مقاله دیگری در روزنامه جمهوری اسلامی نتشر شد که خیلی تند و توهین آمیز بود و ربطی به ما نداشت و حتی روزنامه جمهوری اسلامی ایران در آن زمان نزدیک به منتقدان کیهان بود. اتفاقا اوینی هم در جایی به کیهان نقد داشت و این نشان می دهد جریان حزب الله یکدیگر را نقد هم میکنند و با هم عهده اخوت نبسته اند.

در ادامه برنامه روحانی در واکنش به اظهارات نصیری گفت: در دوره ای که شما اشاره کردید بیشتر حزب الهی ها پدر آوینی را در آوردند نه روشنفکران. وقتی در روزهای آخر آوینی را می دیدم خیلی ناراحت بود از سو تفاهم هایی که پیش آمده است.

نصیری در ادامه برنامه به مقاله تند شهید آوینی در پاسخ به مقاله بهنود بعد از پذیرش قطعنامه 598 با موضوع «حکومت آسان» حکومتی که امر حکومت داری را سهل می گیرد و مصالح خودش رادر نطر نمی گیرد اشاره کرد و گفت: شهید آوینی پاسخ بهنود را این طور می دهد و می گوید: «شما روشنفکران در هشت سال جنگ کجا بودید که حالا می خواهید میراث خواری کنید. و چه بگویم مگر می شود آن هشت سال را که به هشتادiزار سال عمر آنان که سیاره زمین را بدل از طویله گرفتند می ارزد به هشت سطر خلاصه کرد. که بودند آنان که حقیقت قدسی انقلاب اسلامی را در میدان های هشت ساله ظهور بخشیدند و اگر اینها نبودند آیا چیزی از میراث انقلاب باقی مانده بود که حالا آقایان میراث خوران خوش نشین دیارغرب و وابستگان داخلی استکبار و خودباختگان و نوچه های بوش قداره بند و بر سر تقسیم آن با ما که همه هستی خویش را به مسلخ عشق بردیم تا ولایت فقیه بماند به جدال برخیزند. اگر این پهلوان پنبه های جوان نشریات نشخوار گر اهل نبرد بودند حداقل یکی ازآنها را در طول این هشت سال در یکی از خطوط ارام پشن جبهه می دیدیم که ندیدیم....»
در ادمه روحانی اظهار کرد این یکی از مقالات بد شهید آوینی بوده که به نظرمی رسد زنده یاد عصبانی شده است و به نظرم و من این را بر زنده یاد آوینی می بخشم.

در پایان این برنامه مهدی نصیری در جمع بندی از شخصیت شهید مرتضی آوینی گفت: ما یک آوینی هنرمند، روزنامه نگار، فیلم ساز و مستند ساز داریم که از نظر من مهمترین وجه او همان آوینی متفکر و اندیشمند است. او یک زمان شناس دقیق بود به تحولات زمانه و آنچه که در دوره معاصر گذشته اشراف داشت. اشرافی که امروز خلاء آن در جامعه ما احساس می شود. غرب شناسی آوینی بسیار دقیق و عمیق بود که به تداوم انقلاب اسلامی کمک می کرد.

روحانی هم در پایان اظهار داشت: آوینی هر آن در پی گسترش و کشف جدید بود و مهترین وجه آوینی ذهن جستجو گر او برای کشف حقایق جدید بود.

مجله تلویزیونی ١٨٠ درجه به تهیه کنندگی و سردبیری سید مرتضی فاطمی هر هفته جمعه ها ساعت ١٧:٣٠ از شبکه افق پخش می شود. تکرار این برنامه جمعه شب ها ساعت ٢٤ پخش می گردد.
/916/د102/ع