مدل صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف ارائه شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی طراحی مدل صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف با هدف گسترش منابع وقفی در اقتصاد ایران با ارائه حجت‌الاسلام مصطفی کاظمی نجف آبادی از دانش‌آموختگان حوزه علمیه قم در سالن جلسات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم برگزار شد.
در این نشست علمی حجت‌الاسلام کاظمی در تبیین طرح خود که سبب نوآوری و ابداع در بحث وقف و به روز شدن و کارآمدی این حوزه می‌شود، گفت: صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف در اقتصاد ایران می‌تواند با وجوه نقدی واقفان در یک سبد متنوع اوراق بهادر سرمایه‌گذاری کند.
وی اظهار داشت: مدل ارائه شده در این طرح، دو سناریوی پذیرش و عدم پذیرش وقف پول را در نظر گرفته است که براساس این دو سناریو بحث چالش‌ها مطرح و پیرامون آن چاره‌جویی شده است.
این دانش‌آموخته حوزه علمیه قم با بیان این‌که در کشورهای اسلامی و غیراسلامی، صندوق‌هایی شبیه این صندوق‌های وقفی بوده‌اند که در این طرح، تجربه‌های این صندوق‌ها نیز مطرح شده است، تأکید کرد: این مدل ناظر به داوریت آموزه‌های اسلامی تدوین شده است.
حجت‌الاسلام کاظمی افزود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک وقف در کشورهای اسلامی افزون بر سرمایه‌گذاری در سهم شرکت‌ها با تأسیس، ایجاد و افرایش سرمایه کارخانه و شرکت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در قالب اوراق بهادر اسلامی، اقدام کنند.
وی با طرح این سئوال که آیا امکان طراحی صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف با استناد به آموزه‌های فقه شیعه در اقتصاد ایران وجود دارد یا وجود ندارد، گفت: در اقتصاد ایران طراحی صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف با استناد به آموزه‌های فقه شیعه با داوریت آموزه‌های دینی امکان‌پذیر است.
این دانش‌آموخته حوزه علمیه قم با اشاره به صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری در دنیا که استقبال خوبی نیز از آنها شده است، این استقبال را به این علت عنوان کرد که این صندوق‌ها توانسته‌اند ریسک غیر سیستماتیک را پوشش دهند.
وی گفت: یکی از ادله‌هایی که از این صندوق‌ها استفاده کردیم تا منابع خرد وقفی را در ایرن جمع‌آوری کنیم آن است که این صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری در مرز کارایی قرار دارند و ریسک غیر سیستماتیک را کاهش می‌دهند.
حجت‌الاسلام کاظمی ابراز کرد: در ایران از سال 89 تعداد این صندوق‌ها 53 عدد بوده اما در سال 93 به 136 عدد افزایش یافته است و از نظر ارزش صندوق‌ها نیز ارزش آن 8 هزار میلیارد ریال بوده که تا 70 هزار میلیارد ریال رشد داشته و این نشان می‌دهد که از این صندوق‌ها استقبال خوبی در ایران شده است.
این اقتصاددان حوزوی با اشاره به تنوع در سرمایه‌گذاری‌ها و قدرت خلق ارزش توسط این صندوق‌ها اظهار داشت: ایمن مطلب را می‌توان توسط سبدهای مارکویتز که در مباحث ریاضیات مالی مطرح شده است اثبات کرد که صندوق‌ها همواره بر روی مرز کارایی قرار دارند.
وی در تبیین ریسک غیر سیستماتیک در مقابل ریسک سیستماتیک یا همان ریسک بازار، گفت: اگر اخبار غیر مترقبه به طور عام بر سهام کلیه شرکت‌ها تأثیر بگذارد به آن ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک گویند ولی اگر تنها بر سهامی خاص تأثیر بگذارد آن را ریسم غیر سیستماتیک می‌نامند.
حجت‌الاسلام کاظمی در ادامه به بررسی فقهی وقف پول و سهام و دلایل نظریه بطلان وقف پول پرداخت و گفت: مراجع تقلید در بحث وقف پول اختلاف دارند و مشهور علما قائل هستند که وقف پول صحیح نیست، اما حضرات آیات مکارم شیرازی، گرامی، مظاهری، شاهرودی و فاضل آن را پذیرفته‌اند.
وی با این توضیح با بیان این‌که صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف به گونه‌ای طراحی شده است که مبتنی بر وقف پول نباشد وگرنه قابلیت اجرا پیدا نمی‌کند، تصریح کرد: ناسازگاری با ماهیت وقف از جمله ادله‌ای است که مراجع بر بطلان وقف پول مطرح کرده‌اند.
این دانش‌آموخته حوزه علمیه قم از اجماع، سازگاری این نظریه با ظاهر روایات و ادله، موافقت با اصل اولی، عین نبودن پول، مخاطرات پول و تعارض بین انگیزه‌ها، به عنوان دیگر ادله بطلان وقف پول از سوی مراجع عنوان کرد.
حجت‌الاسلام کاظمی اطلاقات و عمومات صحت وقف پول، مبتنی بودن بر صحت وقف مالیت و ارتکاز عرفی مبنی بر این‌که عرف مردم حاکی است که مردم به مالیت نظر دارند را به عنوان دلایل لازم برای صحت وقف پول عنوان کرد.
وی با اشاره به چالش‌های این صندوق‌ها در فرض عدم پذیرش وقف پول، گفت: ممکن است واقف به هر دلیلی از وقف خود منصرف شود، یا فوت کند و یا بگوید اصل پول را وقف کرده‌ام و سود آن را وقف نکرده‌ام که باید مالک آن را به من برگرداند و یا ریسک سوء استفاده از وجود پیش آید.
طراح مدل صندوق مشترک سرمایه‌گذاری وقف، اوراق وقف را راهکاری برای رفع این چالش‌ها دانست و افزود: در سناریوی دوم که وقف پول صحیح باشد مشکل اصلی بر مدیریت صندوق‌ها است؛ از کجا می‌توان تضمیمن کرد که صندوق با مشکل ناکارآمدی مواجه نشود.
حجت‌الاسلام کاظمی در بیان رفع این چالش، بحث حاکمیت شرکتی را مطرح کرد که به مدیران انگیزه می‌دهد و آنها را سهیم می‌کند تا بهره‌وری آن بالا رود.
وی اظهار داشت: به منظور ارتقای سطح شفافیت و تطابق عملکرد مدیران صندوق‌های وقف با شریعت پیشنهاد می‌شود در مدل ارائه شده، رکنی متشکل از تعدادی اعضای خیر تعریف شود که متکفل نظارت دائمی بر عملکرد شرعی و قانونی مدیران و ارکان صندوق باشند.
در بخش دیگری از این نشست علمی حجت‌الاسلام مجید رضایی عضو هیأت علمی دانشگاه مفید در بیان محاسن این طرح و انتقاد از برخی موارد مطرح شده،گفت: این طرح اگرچه جدید نیست اما ارزشمند است و پرداختن به آن کم صورت گرفته و مناسب است به آن پرداخته شود.
وی با بیان این‌که سازمان اوقاف متأسفانه از زمان رضاخان تاکنون تبدیل به موقوفه شده است و حرکت چندانی انجام نمی‌دهد، تصریح کرد: باید بررسی شود نارسایی این حوزه کجاست و چرا اقدام‌های مناسبی برای استفاده صحیح از دارایی‌های بسیار فراوان در اختیار صورت نمی‌گیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید در ادامه با اشاره به سهام‌های وقف شده پیش از انقلاب اسلامی که برای کارخانجات مختلف بوده است، اظهار داشت: بحث وقف سهام قدیمی‌تر است و اما این‌که بتوان در قالب صندوق به شکل گسترده‌تری انجام شود کم بحث شده است.
وی با بیان این‌که بحث وقف دارای ابعاد مختلف فقهی، اقتصادی، مالی و مدیریتی اداری است، گفت: حجت‌الاسلام کاظمی به بحث‌های فقهی اشاره داشتند اما به بحث‌های مدیریتی اداری، مالی و بحث‌های اقتصادی و سود و زیان و تأثیر در رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی آن نپرداخته‌اند که باید بررسی می‌شد./920/پ201/ی