همایش بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و فقهی فاجعه منا برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و فقهی فاجعه منا به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با حضور حجت الاسلام سید طاها مرقاتی، جلال دهقانی فیروزآبادی، محمدرضا رضایی بیگدلی و قاسم زمانی از اعضای هیات علمی بعد از ظهر امروز یکشنبه در دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی(ره) برگزار شد.

قاسم زمانی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تسلیت به مناسبت فرارسیدن ایام سوگواری امام حسین(ع)، گفت: در سوگ هزاران جان باخته ای هستیم که در صحرای منا جان خود را از دست دادند، در این همایش ابعاد حقوقی سیاسی و فقهی حادثه بررسی خواهد شد.

حجت الاسلام مرقاتی نماینده رییس سازمان حج و زیارت در این مراسم با اشاره به آیه «وَمَن یَخْرُجْ مِن بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ وَکَانَ اللّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا»، گفت: مسلمانانی که در روز دهم ماه ذی الحجه جان باختند در حال احرام و عبادت و انجام مناسک حج بودند، بی تردید اینان مهاجر الی الله و رسول بوده و اجر آنها قطعا با خداوند خواهد بود.

حجت الاسلام مرقاتی با اشاره به حضور خود در حادثه منا، تصریح کرد: در روز دهم تمامی حجاجی که در مناسک حاضر هستند در منا حضور بهم می رسانند و پس از انجام اعمال در مشعر به منا وارد می شوند، همه مردم جمره عقبی را سنگ می زنند، بسیاری از پیرمردان و زنان می توانند بنا بر اضطرار شب اعمال را انجام دهند.

وی افزود: راه سوق العرب که ایرانی ها از آن عبور می کنند نزدیک ترین راه به چادرهای ایرانیان است، اهل ترکیه و کشورهای دیگر از جاهای دیگری حرکت کرده و علت اینکه کشته شدگان ترکیه کم است به این دلیل است.

حجت الاسلام مرقاتی ادامه داد: توصیه داشتیم که مردم پس از استراحت کافی حرکت کنند، حدود 400 کاروان صبح حرکت کردند، دلیل جانباختن ایرانیان حضور مردم ایرانی در این راه است.

وی با اشاره به بعد بررسی حقوقی این فاجعه، اظهار داشت: سوال این است که چرا این راه بسته شد، پس از خیابان سوق العرب خیابان 204 قرار گرفته که عرض کمتری داردو  پس از آن راه بزرگتر می شود، مردم از سوق العرب به 204 می رسند که این اقدام از سوی پلیس معرفی شد، یکی از حاضران می‌گوید؛ یک ساعت تمامی انسان ها زیر آفتاب 47 درجه بدون آب در آن مکان ایستادند.

 
حجت الاسلام مرقاتی، ادامه داد: همه گفتند پلیس ها اشاره کردند که این راه باز نمی شود و برگردید، در راه برگشت چون مردم ضعف داشتند به روی هم افتادند و نمی توانستند بلند شوند، دولت عربستان باید فیلم های موجود خود را نشان دهد، آن روز نباید راه بسته می شد و سوال اینجاست که چرا راه را بستند.

وی با اشاره به علت افزایش تعداد جانباختگان، گفت: مدعی بودند راه برای امداد بسته بود ولی چرا راه برای امداد نگذاشتند، تا ساعت 12 شب صدای آمبولانس می آمد ولی آمبولانس نمی توانست به دلیل کمبود مسیر امداد برساند، آیا آن افراد به وظایف خود در مساله امداد عمل کردند.

حجت الاسلام مرقاتی با بیان اینکه  مساله بعدی برخورد با بیماران است، تصریح کرد: بر اساس قوانین رسیدگی به بیماران وظیفه پزشک است ولی آنها عملا به بیماران رسیدگی نمی کردند، با وضعیتی ناگواری با جنازه ها برخورد کردند، عوامل ایرانی باید میان جنازه ها در سردخانه ها می گشتند و البته آنها همکاری نمی‌کردند.

وی افزود: پس از سخنان رهبری همکاری آنا شکل بهتری گرفت و با حضور وزیر بهداشت در آنجا عملکرد جستجو بهبود یافت.

حجت الاسلام مرقاتی با اشاره به ادعای عربستان مبنی بر اینکه ایرانی ها عامل هرج و مرج بودند، ابراز داشت: در آنجا بحث بی نظمی وجود ندارد، هر انسانی موقع مرگ هر اقدامی انجام می دهد تا زنده بماند، زمینه سازان این رویداد باید مشخص شوند، در تمامی مذاهب اگر انسانی بتواند فردی را نجات دهد این کار را انجام می دهد و این کار در آن زمان انجام نپذیرفت.

حجت الاسلام مرقاتی با اشاره به اقدام ایران در کمک به آسیب دیدگان آن فاجعه، تصریح کرد: سیصد پزشک آماده خدمت بودند و تقاضای امداد رسانی اعلام کردیم ولی اجازه ندادند، رهبری فرمودند بی احترامی به ابدان نباید صورت گیرد ولی آنان اجساد را در تریلی قرار می دادند و ماموران بعثه در میان آنان به جستجو می پرداختند.

وی افزود: هم اکنون اعلام کردند 7 هزار نفر در آن واقعه جان خود را از دست دادند که این آمار به تعداد حقیقی نزدیک تر است.

استاد دانشگاه با اشاره به اقدامات سازمان حج و وزارت خارجه انجام دادند، ابراز داشت: دشمنان اطلاعات غلطی وارد ایران کرده و احساسات مردم را جریه دار می کردند، اگر دو سه خبر نادرست از سوی دشمن منتشر شود سخنان صحیح مورد پذیرش واقع نمی شود.

وی افزود: تمامی حجاج بیمه عمر بودند و آن مبلغی که باید به خانواده جانباختگان پرداخت شود در حال پرداخت است و ما منتظر اقدام کشور عربستان در این زمینه نخواهیم بود.

حجت الاسلام مرقاتی در پاسخ به این سوال که ایا مردان مانند زنان می توانند به هنگام شب اعمال را انجام دهند، تصریح کرد: در اضطرار این امکان وجود دارد و حتی پیرمدان می توانند نایب برای خویش در نظر بگیردند.

وی افزود: گفته می شود چرا سازمان حج از مدیران کاروان جوان استفاده کرده و از افراد با تجربه استفاده نکرده است، براساس قانون جدید سازمان حج مسؤولان کاوران اگر از یک سن مشخصی بیشتر باشند نمی توانند مسؤولیت قبول کنند، باید توجه شود افراد باتجربه عهده دارد مسؤولیت کاروان ها هستند و افراد بی تجربه مسؤولان کاروان های حج نیستند.

جلال دهقانی فیروز آبادی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با اشاره به ابعاد سیاسی و روابط بین الملل فاجعه منا، تصریح کرد: از دیدگاه حقیقی این حادثه دارای جنبه های مختلفی است، این موضوع ابعاد مذهبی سیاسی انسانی و حقوقی را شامل می شود، این واقعه به لحاظ انسانی باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: کشوری که نزدیک به دو و نیم میلیون انسان مسافر را میزبانی می کند باید امنیت آنان را تامین کند، این حادثه ابعاد فیزیکی امنیتی را برای دولت سعودی به همراه دارد.

دهقانی فیروز آبادی با اشاره به دلایل وقوع این حادثه، اظهار داشت: یکی از دلایل عمدی بودن این فاجعه است و به علت هزینه بر بودن این رویداد برای عربستان این گمانه زنی زیاد صحیح به نظر نمی رسد، فرضیه های دیگری نیز وجود دارد که نیاز به تحقیق دارد.

وی افزود: آنچه مسلم است کاهش نیروهای حج از 60 هزار نفر به 20 هزار نفر است که این افراد تجربه کمتری برخوردار بودند.

عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه انجام مناسک حج برای عربستان به یک موضوع مادی و توریستی تبدیل شده، تاکید کرد: آنها برای درآمد بیشتر اقداماتی را انجام دادند و گفته شده هشت و نیم میلیارد دلار درآمد دارند، البته آنها زیرساخت های مورد نیاز برای حج را نیز ایجاد نکردند.

وی افزود: اگر واقع بینانه به این فاجعه نگاه شود یک پیامدهای منطقه ای به نظر می رسد، قبل از واقعه روابط ایران با عربستان بسیار سرد بوده است، اگر فرض رقابت میان ولیعهدها صحیح باشد این حادثه رقابت های درون حکومتی را تشدید می کند.

دهقانی فیروز آبادی با اشاره به پیامدهای فاجعه منا برای دولت عربستان، خاطرنشان کرد: آسیب پذیربودن دولت عربستان از جمله پیامدهای این فاجعه است، ضعف مدیریت آنان و ایجاد بحران در عرصه سیاست خارجه از دیگر تاثیرات این رویداد بر روی عربستان سعودی است.

 
وی افزود: تاثیری که این فاجعه بر روابط میان ایران و عربستان وارد کرده بسیار حائر اهمیت است، واکنش های مختلفی از درون کشورها دیده می شود ولی آنها به جای اینکه عذرخواهی کند از موضع بالاتر گویی سخن می گویند.

عضو هیات علمی دانشگاه، ادامه داد: ما شاهد صف بندی ها حول محور ایران و عربستان هستیم، تشدید شیعه و ایران هراسی از جمله اقداماتی است که عربستان در دستور کار خود قرار داده است، پیچیده تر شدن بحران های منطقه ای از جمله دیگر تاثیرات این فاجعه است.

دهقانی فیروز آبادی با اشاره به تاثیرات منفی فاجعه منا، تصریح کرد: برجسته کردن اختلافات تاریخی عجم با عرب در این روزها بیان می شود که باید از سوی ایران مدیریت شود، از بین رفتن ادعای رهبری جهان اسلام از سوی عربستان از جمله اتفاقی است که پس ار فاجعه منا رخ داده و همچنین وجهه مدیریتی عربستان مخدوش شده است.

وی افزود: یکی از ارکان اسلام که حج است مورد وهن مردم قرار گرفته است، برخی می گویند چرا باید این مقدار هزینه به عربستان داده شود، باید توجه شود این تفکرات صحیح نیست.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به راهکارهای موجود در زمینه مقابله با فاجعه منا، گفت: ارائه طرح بی کفایتی آل سعود می تواند اقدام مناسبی از جهت تبلیغاتی باشد، بیان تغییر شیوه مدیریت حج می تواند عربستان را زیر فشار قرار دهد، ایجاد هیات نظارت برحج، پرهیز از اختلافات سیاسی و تاریخی و میان مذاهب، موضع گیری صحیح از سوی رؤسای کشور می تواند به حل ماجرا کمک کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این اتفاق به جنگ منتهی می شود، گفت: وقایع یمن سبب ایجاد جنگ میان ایران و عربستان نشد و این فاجعه نیز به جنگ منتهی نخواهد شد.

دهقانی فیروز آبادی در پاسخ به این سوال که آیا سازمان همکاری اسلامی می تواند اقدامی را در این زمینه انجام دهد، ابراز داشت: سازمانی که مرکزش در عربستان است نمی تواند به درستی موضوع را پیگیر کند.

محمدرضا رضایی بیگدلی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای سخنان خود به جانباختن ناصر قربان نیا یکی از اساتید حقوق بین الملل در فاجعه منا  اشاره کرد و فقدان وی را تسلیت گفت.

بیگدلی با اشاره به فاجعه منا از منظر حقوق بین الملل بشر و حقوق بیگانگان، ابراز داشت: براساس حقوق بین الملل عام دولت ها برای پذیرش بیگانگان به کشور خود آزاد هستند، به محض اینکه بیگانه قانونی وارد قلمرو کشور شود از سلسله حقوقی برخوردار خواهد بود.

 
وی با اشاره به حقوق بیگانگان در کشور ها، تصریح کرد: حقوق عام با مردم خودی و حقوق خاص مخصوص بیگانگان تعریف می شود، این بدان معنا نیست که بیگانگان از کلیه حقوق عام برخوردار باشند، ولی باید توجه شود بیگانگان از حقوق سیاسی کشورها محروم اند.

عضو هیات علمی دانشگاه، افزود: بیگانگان از حقوق مخصوص خویش به شکل کامل برخورداراند، در تببین قوانین بیگانگنان حقوق کشورهای میزبان اشارات خاص دارند، مهم ترین حق بیگانگان در کشور دارا بودن حق زنده بودن است، دولت پذیرنده موظف است امنیت بیگانگان را تامین کنند و اگر توانایی ایجاد امنیت نداشته باشد باید از دیگر دولت ها کمک بگیرد.

وی ادامه داد: در فاجعه منا با توجه به درخواست های ایران برای کمک به مردم عربستان با آن مخالفت کردند.

بیگدلی با اشاره به موضوع رفتار ملی کشورها، اظهار داشت: کشورها با بیگانگان باید مانند مردم خود رفتار کنند، همچنین باید این برخورد متمدنانه باشند، معیار حداقل رفتار به این معنا است که باید هررفتاری که ایران با ملت عربستان انجام می دهد عربستان نیر باید مانند برخورد ایران رفتار کند.

وی افزود: اگر دولت ایران رفتار عالی نسبت به اتباع عراق داشته باشد باید با اتباع عربستان نیز داشته باشد، البته براساس قرارداد مودت این اقدام بیان می شود، این رفتارها به قوانین داخلی و معاهدات خارجی بستگی دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به تعهدات بین المللی عربستان، اظهار داشت: بر اساس معاهدات بین المللی عربستان متعهد شده در انجام فرایض حج ایرانیان هیچگونه مشکلی ایجاد نکند، و در حال حاضر حقوق بین المللی براساس حقوق حداقلی پیش می رود.

بیگدلی با اشاره به موضوع حقوق مسؤولیت بین المللی، گفت: مجموعه قواعد حاکم بر دولت ها حقوق مسؤولیت بین المللی است و مخالفت با قوانین بین المللی ایجاد مسؤولیت بین المللی می کند و نقض آن تعهد عواقبی را به دنبال می آورد.

با بیان اینکه عدم پذیرس مسؤولیت از سوی عربستان از دید حقوق بین الملل مسموع نمی باشد، ابراز داشت: تعهدات دولت ها از جمله عربستان با اتباع بیگانه از جمله ایران تعهدات حقوق بشری بوده و از جایگاه مهمی برخوردار است.

وی افزود: اگر افراد زیان دیده خود در عمل متخلفانه مقصر باشند دولت مقصر نخواهد بود و در فاجعه منا ادعای عربستان مبنی بر مقصر بودن ایرانیان صحیح نیست، دولت ایران باید از تمامی راه های سیاسی و مذاکره استفاده کند و در پی احقاق حق قربانیان باشد.

قاسم زمانی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی(ره) در این همایش، گفت: در عصری قرار داریم که حاکمیت دولت صرفا با عنصر اقتدار توصیف نمی شود، جامعه جهانی بر پاسخگو بودن نیر اصرار دارد به همین جهت شماری از دولت ها در یک دهه اخیر ناتوان معرفی می شوند.

وی افزود: آیا عربستان سعودی نیز با عباراتی تحت عنوان بی کفایتی و عدم انجام مناسب حج می تواند دولت ناتوان قلمداد شود، آیا می شود با دولت سومالی که نمی تواند با دزدان دریایی مقابله کن عربستان را مقایسه کنیم.

زمانی ادامه داد: بعید به نظر می رسد که بتوانیم عربستان را با عراق یا افغانستان مقایسه کنیم، اگر روی آن موضوع اصرار کنیم ممکن است به دلیل اینکه مانیز دارای اماکن مذهبی داریم مخاطراتی نیز داشته باشیم.

عضو هیات علمی دانشگاه، افزود: باید میان قابلیت انتصاب در حوزه مسؤولیت بین المللی به عنوان یکی از ارکان مسؤولیت دولت که اگر ناقض مسؤولیت بین المللی بود دولت را زیر سوال ببریم.

وی، تصریح کرد: حجاج در منا در اثر ازدحام جان باحتند، عامل گرما و فشار بود که منجر به این رویداد شد، انتصاب این وضع به دولت عربستان بر نمی گردد، تحقیق در این زمنیه لازم و ضروری است، آیا علت مرگ دولت یا پلیس و مقامات بوده اند یا خیر.

زمانی، افزود: ادعایی شده که از کاروان هایی ایرانی خواسته شده که به جهت جلوگیری از ازدحام از یک ساعت مشخصی برای انجام حرکت کنند و حجاج از ساعت 8 به این مسیر حرکت کردند، اگر چنین اقدامی درست باشد شاید موضوع دعوا تغییر یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه، ابراز داشت: تمام تلاش برای مستند سازی این فاجعه باید صورت گیرد، برای عدم مستند سازی ضررهای زیادی را متحمل شدیم، در این مرجله باید تمامی تلاش برای جمع آوری ادله انجام شود.

وی با اشاره به ادعای نقش آفرینی حجاج ایرانی در حادثه منا از سوی عربستان، گفت: آیا حجاج ایرانی علت تامه این حادثه بودند، براساس قوانین تقصیر حجاج می تواند مسوولیت دولت را کاهش دهد، اگر ارگان ها و ماموران دولت عربستان از حدود اختیارات خود تجاوز کرده باشند چه در جلوگیری از حادثه و امداد رسانی، این عمل رفع مسؤولیت عربستان را به دنبال نمی آورد.

زمانی با اشاره به مکانیزمهای قضایی برای مقابله با این رویداد، تصریح کرد: حدود 7 هزار انسان در این واقعه کشته شدن اند و هم اکنون چه باید کرد، حق جبران یک حق بشری است، هر فردی که زیان می بیند حق دارد بر اساس ماده 8 حقوق بشر جبران حق خویش را بخواهد، حق حیات این افراد و اموال آنان در عربستان نقض شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه، ادامه داد: شنیده شده شعبه ای خاص برای رسیدگی به این دعاوی تشکیل شده، براساس قانون مجازات اسلامی جدید و قدیم و طبق ماده 8 هر جا که قربانیان تابعیت ایرانی داشته باشد دادگاه ایرانی می تواند ورود کند، این اقدام از منظر قوانین داخلی صحیح است، در ماده 8 این قانون هویت متهم مشخص نشده است، آیا متهم صرفا شخص حقیقی است یا به اشخاص حقوقی و یا حتی به دولت های خارجی تعمیم داده می شود.

 
زمانی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: آیا می توانیم مقامات و با دولت عربستان را تحت تعقیب قرار داده و آنان را به اقدام نقض حقوق بشر متهم کنیم، شاید این مساله از لحاظ مدنی در دادگستری قابل پیگیری باشد ولی باید توجه شود این قانون دارای محدودیت است، نه دولت عربستان و نه هیچ دولت قانونی دیگری را نمی توانیم تحت تعقیب قرار دهیم.

وی افزود: ممکن است بتوانیم یک قانون و نقض معاهده بین المللی را ثابت کنیم ولی عربستان بر صلاحیت دیوان بین المللی ایران صراحت نداشته است.، باید توجه شود عمل اقدام مجرمانه نبوده است و استفاده این واژه بر روابط بین المللی تاثیر گذار است.

عضو هیات علمی دانشگاه، ادامه داد: تنها نهادهایی که برای مراجعه باقی می ماند دادگاه داخلی در عربستان است، حجاجی که کشته شدند اشخاص خصوصی بودند، هرگونه اقدام قضایی منوط به جریان افتادن این پرونده در داخل عربستان می باشد.

زمانی، با اشاره به مکانیزم های سیاسی، ابراز داشت: حجاجی که کشته شدند به کشورهای مختلفی تعلق داشتند، شاید نخستین اقدام رایزنی با کشورهای دیگر بهتر متصور می شد، از سال 1322 با عربستان در مورد مناسک حج چالش داشته ایم، این چالش در سال 66 به اوج خود رسید که در آن سال 400 نفر کشته شدند.

وی افزود: شورای حقوق بشر سازمان ملل یکی از نهاد های درخشان در این زمینه است، شورای حقوق بشر در جنایات رژیم صهیونیستی در غزه کمیته کشف حقیقت ایجاد کرده است، البته با نفوذی که عربستان در سازمان حقوق بشر دارد اقدام ایران برای کمیته حقیقت یاب به نتیجه نخواهد رسید./811/502/ب1