چرا صدای زنگ قرآن مدارس شنیده نمی شود
خبرگزاری رسا ـ رضا نباتی مؤلف کتاب های درسی آموزش قرآن دوره ابتدایی در خصوص تغییرات کتاب‌های قرآن اظهار داشت: کتاب‌های درسی دو، سه سالی است که تغییر کرده‌اند، اما درس قرآن پایه های چهارم تا ششم ابتدایی تغییری نداشته‌اند؛ بنابراین در پایه پنجم امسال تغییری نخواهیم داشت.
به گزارش خبرگزاری رسا، رضا نباتی مؤلف کتاب های درسی آموزش قرآن دوره ابتدایی در پاسخ به این پرسش که « چه کنیم تا اشتیاق دانش‌آموزان به قرآن بیش تر شود؟»، افزود: چند مسئله وجود دارد، یکی این که وجود اشکال در اشتیاق به قرآن به ما برنامه ریزان, معلمان و مجریان و نیز اولیای دانش آموزان برمی‌گردد. قل کل یعمل علی شاکلته یعنی از کوزه همان برون طراود که در اوست. اشکال اساسی به نظر من به حوزه برنامه‌ریزی و اجرا برمی‌گردد که در این قسمت دچار یکسری باورهای غلط در جامعه هستیم.
نباتی ادامه داد: یک سری به عدم درک درست و کامل معلمان و مدارس از برنامه درسی باز می گردد؛ می‌‌توانم با وجود این که در آموزش و پرورش هزینه های زیادی به نام قرآن برای برنامه های قرآنی می‌شود اما این هزینه ها کمکی به ارتقای اهداف برنامه درسی نمی کند . در واقع هدر رفت اعتبارات و نیز اتلاف وقت و انرژی نیروی انسانی به خاط آن است که این فعایت ها در راستای وظیفه و ماموریت ذاتی آموزش و پرورش و مصوبات شورای عالی نیست. به عنوان مثال در این سال‌ها بودجه نیم‌درصدی آموزش عمومی قرآن کشور مصوب شورای توسعه فرهنگ قرآنی است؛ اعتبارات چند صد میلیاردی سالانه را در اختیار وزارت آموزش و پرورش به عنوان مسئول آموزش عمومی قرآن قرار می دهد. ولی این اعتبارات در راستای وظایف سازمانی و ماموریت ذاتی این وزارت هزینه نمی شود.
مؤلف کتاب‌های قرآن دوره ابتدایی یادآور شد: می شود گفت اغلب باورهایی که درباره آموزش قرآن در کشور وجود دارد غلط است و عدم موفقیت برنامه ها و آموزش ها در اثر پافشاری در احفظ این باورهاست. در این باره ضرورت دارد در اسرع وقت تجدید نظر لازم صورت پذیرد. برای نمونه می تو.ان به جدا بودن حوزه آموزش مهارت‌های قرآن از معارف قرآن اشاره کرد. و این یک خطای استراتژیک در آموزش قرآن کشور است.
وی اضافه کرد: ما مهارت‌های قرآن مانند روخوانی ، روان خوانی و تجوید یاد می‌دهیم و نام آموزش قرآن را روی آن می گذاریم، اما آن چیزی که قرآن به خاطرش نازل شده است یعنی هدایت مورد توجه قرار نمی گیرد واتفاق نمی‌افتد، بسیاری از فعالیت‌های قرآنی که به نام آموزش قرآن در کشور انجام می گیرد, در واقع آموزش قرآن نیست، بلکه فعالیت هایی از نوع مقدمات آموزش عربی است ( مانند روخوانی قرآن )، و یا مباحث هنری است مانند آموزش تجوید و صوت و لحن که چندان ارتباطی با آموزش قرآن ندارد. بلکه جزء فعالیت های تخصصی و هنری و مکمل آن هم برای افراد خاص به شمار می رود و نباید به عموم مردم تحمیل شود.
نباتی بیان داشت: آموزش قرآن یعنی تعلیم کتاب الله، یعنی این که باید هدف اصل آموزش معنادار مبتنی بر نیاز زندگی فرد در آن دوره سنی باشد. طبیعتا آموزش قواعد و مهارت ها باید در خدمت تعلیم کتاب الله و ابزار آن قلم داد شود. وقتی قرآن آموزش داده شده است که بتواند در فرد تغییر رفتار ایجاد کند.
مؤلف کتاب های درسی قرآن دوره ابتدایی افزود: نمونه کوچکی در این باره، تولید برنامه تلویزیونی باغ رویایی است که هر روز ساعت چهار از شبکه قرآن پخش می شد. که در آن به جای آموزش مستقیم حروف و حرکات و قواعد مقدماتی و یا هنرهای تجویدی و صوت و لحنی به این موارد به صورت جنبی و در حد نیاز عمومی اشاره می شود.
وی با بیان اینکه یکی از خطاهای استراتژیک ما این است که فکر می‌کنیم خواندن از فهمیدن جداست، گفت: خواندن یعنی فهمیدن و مگر می‌شود مطلبی را خواند و نفهمید ؟!
ما شیعه هستیم و 37 سال است که از انقلاب کرده ایم. اما نوع پرداخت ما به قرآن یک نوع پرداخت اخباری‌گری و مبتنی بر تفکراهل سنت است که با تفکر ناب شیعه متفاوت است. قرآن ما را به خواندن, فهمیدن تدبر و عمل به فرامین می خواند و این انتظارات باید در آموزش های ما نه تنها بروز و ظهور داشته باشد بلکه باید اصل و اساس باشد.
این کارشناس ارشد تعلیم و تربیت اسلامی اضافه کرد: نگاه اخباری این است که انسان‌ها به دلیل محدودیت‌هایی که دارند نمی‌توانند به فهم و بهره مندی مستقیم از قرآن بپردازند، و باید از منابع دیگر هم چون احادیث و تفاسیر در این زمینه استفاده نمایند, لذا آموزش قرآن را به خواندن بدون درک و فهم و تدبر محدود کرده اند. این یکی از حجاب هایی است که راه پیشرفت معرفتی از قرآن را مسدود کرده است.
متاسفانه تعلیم و تربیت غربی نیز کاملا مؤید این نگاه غلط است. و باز متاسفانه اسناد تحولی هم این نگاه را تایید می کند. و نیازمند بازنگری است. این هم یکی از پیچ های تاریخی نظام است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی با اشاره به اینکه ختم قرآن در ماه رمضان کار خوبی است، اما این با آن چیزی که قرآن از پیامبر رحمت خواسته است که « لا تحرک به لسانک لتعجل به », « رتل القرآن ترتیلا » , « افلا یتدبرون القرآن » و ... در فرق دارد، افزود: یکی از باورهای غلط جامعه دینی ما تصور غلط ار واژه و مفهوم « ثواب » است. ثواب محرک است برای پاسخی به نام عمل صالح ؛ ثواب وسیله است اما متاسفانه تبدیل به هدف شده است. و این یعنی تقلیل ارزش هایی مانند قرآن و نماز و .. به ثواب و سعادت اخروی و نیز ترویج این فکر که این مور تاثیر سرنوشت سازی بر زندگی دنیوی ما ندارد.
برای روشن شدن موضوع مثالی می زنم : شما برای این که فرزندتان نماز بخواند به او جایزه می‌دهیم تا تشویق شود، این خیلی عالی است اما نمراقبت نکنیم و این کار را آن قدر تکرار کنید تا جایزه به هدف تبدیل شود, آن گاه فرزند شما شرطی می‌شود و نماز می‌خواند تا جایزه بگیرد. و این یعنی نوعی انحراف و خطر برای بروز انحطاط در عرصه تربیت دینی جامعه
وی افزود: ارائه الگوی مناسب برای سبک زندگی اسلامی – ایرانی در گرو اصلاح چنین امور و زدودن چنین باورهایی از جامعه است. بخش مهمی از کارکرد قرآن در جامعه امروز , نسبت به صدر اسلام و زمان اهلبیت علیهم السلام تغییر کرده است. شواهد نشان می دهد که ما به جای استفاده از قرآن به عنوان کتاب زندگی , به مقدماتی چون قرائت زیبا و حفظ آن بسنده کرده و بلکه آن را به عنوان هدف غایی و آرمانی قرار داده ایم.
نباتی با بیان اینکه از باورهای غلط دیگر این است که به بچه‌ها در کلاس قرآن تعداد حروف، حرکت و قواعد آن را یاد می‌دهیم، گفت: در صورتی که این‌ها چیزهایی نیست که آنها احتیاج داشته باشند؛ امروز در دنیا می‌گویند آموزش باید معنادار باشد یعنی با نیازهای زندگی فرد در ارتباط باشد.
از نظر این کارشناس برنامه ریزی درسی : یکی از باورهای غلط در آموزش قرآن این است که همواره بیان می شود که می‌خواهیم در 20 تا 30 جلسه به بچه‌ها قرآن یاد دهیم تا همه جای آن را بخوانند. از نظر برنامه ریزی و هدف گذاری باید دید این هدف تا چه حد ضرورت و امکان دارد. همین تفکر باعث بروز آسیب های متعددی در حوزه آموزش قرآن است.
وی افزود: ما به جای چنین مطلبی, باید بگوییم مخاطب ما در هر گروه سنی و با هر شغل و نگرشی چه بخش‌هایی از قرآن کریم را باید یاد بگیرد تا در زندگی به آن عمل کند؟ و سپس باید به تعیین روش های آموزش آن آیات بپردازیم.
نباتی گفت: این که افراد باید با قرآن انس داشته باشند، مهم ترین هدف از آموزش قرآن است. اما چرا این ُانس برقرار نمی‌شود، به دو دلیل مهم است اولا این که خود انس با قرآن محصول آموزش صحیح است و ثانیا از همان ابتدای آموزش باید مورد توجه و تاکید جدی معلم قرآن و موسسان و برنامه ریزان باشد - که البته تا کنون چندان مورد توجه نبوده است. به تعبیر دیگر اگر در اهداف برنامه آموزش قرآن موضوع انس با قرآن به صورت شفاف دیده شود و نیز محتوا و روش درست و معنادار باشد خود به خود انس با قرآن ایجاد می شود.
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی یادآور شد: به عنوان نمونه مردم عزیز کشور ما اغلب در ماه مبارک رمضان ختم قرآن می‌کنند، اما چند درصد از آن ها بعد از ماه رمضان هم با قرآن انس دارند ؟ و این به دلیل وجود باورهای غلط و اشکالات در حوزه آموزش قرآن است.
وی با تأکید به کار کارشناسی افزود: بزرگ ترین چالش در این حوزه مربوط به حوزه مدیریت قرآنی کشور است. مدیران به دلیل مسئولیتشان در امور کارشناسی به راحتی ورود پیدا کرده و اعمال نظر می کنند و هیچ گاه هم در مقابل اشتباهاتشان جواب گو نیستند.
به عنوان مثال راه اندازی 10 هزار مدرسه قرآنی با صرف میلیاردها تومان با کدام نظر کارشناسی انجام شد؟ چرا یک دفعه جمع شد ؟ چرا در یک سال سه میلیون و دویست هزار نفر حافظ قرآن معرفی و سال بعد خبربی نمی شود ؟ چرا سوال نمی شود که بین این همه هزینه و برونداد و خروجی این همه تبلیغات چه نسبت معنا دار و قابل قبولی وجود دارد ؟ چرا با مسرفین بیت المال برخورد نمی شود تا این شیوه در دولت های بعدی و بعدی ادامه نیابد.
وی اضافه کرد : بسیاری از مدیران در حوزه قرآن دلسوز هستند اما این دلسوزی کافی نیست زیرا ایشان کارشناس نیستند، مدیرت های ایشان عموما تصدیق بلاتصور است. پول خرج می‌کنند اما درست خرج نمی‌کنند، به حرف کارشناسی بها نمی‌دهند و در نتیجه بسیاری از هزینه‌ها جز اتلاف نیروی انسانی و اسراف بیت‌المال و به وجود آوردن بدبینی و از بین رفتن انگیزه ها نتیجه ای دربر ندارد.
این برنامه ریز درسی گفت: در مقابل هدف ها و فعالیت ها باید برونداد آن نیز بررسی شود. تا از نتایج آن برای ادامه کار - و نه تکرار آن - استفاده شود. یعنی این که آیا این هزینه با نتیجه تناسب دارد . به عنوان مثال به این سوال ملی چند ده ساله پاسخ داده شود که چرا « آموزش روخوانی قرآن » از پیش دبستانی تا مقطع فوق‌لیسانس - که یک واحد روخوانی قرآن دارند – ادامه می یابد ؟! و چرا نتیجه نمی گیریم؟
ایشان با گله مندی از شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور اظهار داشت : اساساً هدف از تشکیل کمیسیون آموزش عمومی قرآن رفع همین مشکل و پاسخ به سوال بالا بود ولی « چرا از بودجه های چند صد میلیاری آموزش عمومی قرآن برای اصلاح و بهبود و تقویت ساعات آموزش قران استفاده نمی شود. » « چرا صدای زنگ قرآن مدارس شنیده نمی‌شود؟».
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی ادامه داد: مهم ترین آسیب آموزش عمومی قرآن کشور عدم توجه به تربیت نیروی انسانی ماهر است. تربیت نیروی انسانی مغفول است زیرا هزینه‌بردار است زیرا بخش اعظم اعتبارات آموزش عمومی قرآن را می بلد و به دلایلی که گفته شد باز هم مشکل به قوت خود باقی است.
وی با اشاره به بودجه آموزش و پرورش عمومی قرآن افزود: 200 میلیارد تومان بودجه آموزش عمومی قرآن آموزش و پرورش است که 70 تا 80 درصد آن تخصیص پیدا کرده است، اما از این بودجه چقدر هزینه برنامه رسمی و ماموریت ذاتی آموزش و پرورش می‌شود؟، یعنی بودجه را در جاهایی هزینه می‌کنیم که هیچ ربطی به وظایف آموزش و پرورش ندارد و وظیفه آموزش و پرورش وظیفه آموزش عمومی قرآن یعنی خواندن و فهم اولیه و انس با قرآن است.
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی افزود: در بحث آموزش نیروی انسانی, بحث تخصص معلمان، روش‌های نوین و کارآمد تدریس، ارزش یابی پیشرفت تحصیلی، مهارت‌های ارتباطی معلمان با دانش‌آموزان، خصوصیات فردی معلمان، پایبندی عملی معلمان قرآن به مسائل اعتقادی و مذهبی، چیزهایی است که باید برای آن وقت و هزینه اختصاص داده شود.
نباتی در پاسخ به این پرسش که «آیا در نگارش کتاب‌های قرآن سبک جدیدی به کار برده شده است؟»، گفت: بله، با وجود مشکلات متعدد تا حد توان و بضاعت علمی و مبتنی بر پیوست های پژوهشی و کاربست آن ها توجهات خوبی به ارائه اهداف و محتوا و روش های جدید شده است اما این که چقدر معلمان نسبت به آشنایی و استفاده از آن ها آموزش دیده و نظارت می شوند جای بحث دیگری است. حقیقت این است که بزرگ ترین مشکل آموزش و پرورش در این زمینه پس از نیروی انسانی ماهر, بی توجهی به نظارت و ارزیابی وضعیت اجراست. همین مطلب نشان می دهد که نگاه مسئولن هنوز از کمی نگری به سوی کیفی نگری تغییر نکرده است.
وی با طرح مثالی ادامه داد: دانش‌آموزان در دوره ابتدایی هفته‌ای 3 زنگ قرآن دارند، کتاب درسی داشته و به معلم برای تدریس این درس حقوق داده می شود. ولی همین ساعات به دلیل عدم حمایت و نظارت اغلب یا تشکیل نمی شود و یا درست اجرا نمی گردد. مسئولان این ساعات پرارزش موجود را رها کرده و به دنبال فعالیت های غیر مرتبط با ماموریت های ذاتی این وزارت مانند برگزاری طرح ملی حفظ قرآن که در واقع وظیفه آموزش و پرورش نیست می پردازند.
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی افزود: در حال حاضر آموزش و پرورش تعداد زیادی مدارس تخصصی قرآن راه‌اندازی کرده‌است خوب است این مدارس که با تصویب شورای عال آموزش و پرورش تشکیل شده مجددا احیا شود چرا که برنامه درسی و آموزشی این مدارس سطح غنی شده مدارس عادی و کاملا منطبق با وظایف و ماموریت آموزش و پرورش است..
نباتی با بیان این که نباید از این بودجه‌های کمکی صرفا به عنوان کارهای تبلیغی و رسانه‌ای استفاده کرد، گفت: امروز شعار تحول بنیادین در آموزش و پرورش مستلزم پرداختن به تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص است و داشته‌های ما ساعت آموزش قرآن و کتاب درسی و معلمان قرآن هستند. تحول بنیادین یعنی این که « مادامی که ساعت قرآن، کتاب و معلم دچار نقص است و نیاز به آموزش, تکمیل، توسعه و تقویت دارد نباید به کار دیگری بپردازیم » و تحول یعنی این که « با توجه به نظر شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور در واگذاری آموزش عمومی قرآن به آموزش و پرورش به جز وزارت آموزش و پرورش آن هم در دوره ابتدایی اول ( پایان سوم ابتدایی ) جای دیگری نباید رسماً به آموزش روخوانی قرآن بپردازد ».
وی با طرح این پرسش که بعد از انقلاب این همه حافظ و قاری تربیت کردیم و حالا کجا هستند، افزود: چرا طرح های قرآنی یکی پس از دیگری مطرح می شود ولی هیچ وقت طرح های قبلی پیگیری نمی شود که مثلا ححالا پس از چند سال فلان طرح در چه حال است؟
مؤلف کتاب قرآن دوره ابتدایی افزود: اهداف آموزش عمومی قرآن تصویب شده اما مبانی و راهنمای عمل آن که محدوده و چارچوب و تعاریف آن را مشخص می کند, ارائه نشده است؛ در نتیجه هر ارگان و مؤسسه ای به سلیقه خود به آن عمل می کند. در این زمینه شورای توسعه و کمیسیون آموزش عمومی باید پاسخگو باشد.
نباتی با تأکید بر این که مدیران باید مدیریت کنند و کارشناسان باید کارشناسی کنند گفت: استحاله خطری است در کمین طرح و برنامه ها به عبارت دیگر وضعیت موجود زمانی به سوی وضعیت مطلوب پیش خواهد رفت که مدیران, مدیریت کنند و کارشناسان, کارشناسی؛ بسیاری از فعالیت‌های قرآنی کشور با این که خوب تعریف شده اند اما همواره گرفتار سوء مدیریت هستند.
وی افزود: یکی از مهم ترین آسیب ها از سوی والدین و خانواده ها وارد می شود. سوال این است که در برنامه ریزی ها آیا خانواده‌ها واقعا پیگیر درس قرآن فرزندان خود هستند.
نباتی تصریح کرد: آقای دکتر فانی وزیر محترم آموزش و پرورش در برنامه پیشنهادی خود هنگام معرفی ایشان برای تصدی وزارت آموزش و پرورش بندی آورده بود و آن « یکپارچه‌سازی فعالیت‌های قرآن آموزش و پرورش » بود؛ در طول دو سال گذشته انتظار این بود که این وعده محقق شود. چرا که فعالیت قرآنی آموزش و پرورش با توجه به سیستم جزیره‌ای بودن آن بیش از این توان نداشته و با وضعیت موجود هیچ وقت به موفقیت نخواهد رسید./836/102/ع
منبع: خبرگزاری فارس
ارسال نظرات