بیش از 90 درصد معتکفان جوانان هستند/اعتکاف، فرصت‌سازی برای خودسازی است
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، اعتکاف به توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت با انجام اعمال و شرایط خاص آن گفته می‌شود و فرد به‌جا آورنده اعتکاف را معتکف می‌گویند.
هر چند در قرآن کریم به صراحت واژه «اعتکاف» نیامده، ولی از برخی آیات برداشت می‌شود که این عبادت در میان ادیان توحیدی بوده و انبیای الهی و موحدان مدتی از جامعه دور شده و به راز و نیاز با خداوند متعال می‌پرداختند.
برای نمونه در آیه 125 سوره بقره آمده است که خداوند متعال به حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) در هنگام تجدید بنای کعبه می‌فرماید «وعَهِدنا الی ابراهیمَ واسماعیلَ ان طَهّرا بَیتِیَ لِلطّافینَ والعکِفینَ».
آیه دیگری درباره حضرت مریم(س) می‌فرماید «اذ قالَتِ امرَاتُ عِمرنَ رَبّ انّی نَذَرتُ لَکَ ما فی بَطنی مُحَرَّرًا، پس از بلوغ، سرپرست او برای وی جایگاهی در مسجدالاقصی آماده کرد، تا به عبادت بپردازد».
جالب است بدانید آیه‌ای درباره بت پرستان می‌فرماید «وجوَزنا بِبَنی اسرءیلَ البَحرَ فَاتَوا عَلی قَومٍ یَعکُفونَ عَلی اصنامٍ لَهُم» که این آیه نشان می‌دهد بت پرستان نیز مدتی در کنار بت‌های خود توقف کرده و به عبادت آن‌ها می‌پرداختند.
مراسم اعتکاف هر سال در ایام البیض در کشور برگزار می‌شد؛ از این‌رو تصمیم گرفتیم در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تکیه‌ای، مسؤول ستاد مرکزی اعتکاف استان قم ضمن پیگیری برنامه‌های ستاد برای برگزاری با شکوه این مراسم؛ به تبیین آثار معنوی آن بپردازیم.
رسا ـ آقای تکیه‌ای به عنوان نخستین پرسش؛ آثار معنوی اعتکاف چیست؟ به چه میزان اعتکاف سبب خودسازی افراد می‌شود؟
خداوند متعال می‌فرماید «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ، جن و انس را خلق نکردیم، مگر برای عبادت»، همچنین قرآن می‌فرماید «إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ، وَلَـکِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ، تمام اشیای عالم ذکر می‌گویند، ولی شما ذکر آن‌ها را متوجه نمی‌شوید».
درست است که تمام موجودات و اشیا ذکر می‌گویند، ولی یک تفاوت اساسی میان ذکر آن‌ها با ذکر انسان وجود دارد، ذکر انسان همراه با معرفت است که این معرفت در عبادت ظهور و بروز پیدا می‌کند.
خدا می‌فرماید «من جن و انس را خلق نکردم، مگر برای بندگی» این آیه نشان می‌دهد که عبادت و معرفت هویت انسان است، از این‌رو اگر انسانی معرفت نداشته باشد، هویت و کارت شناسایی ندارد.
هویت انسان با عبادت تعریف می‌شود؛ بدون عبادت، ذکر، ارتباط و توجه به خدا انسان هویت پیدا نمی‌کند، در حقیقت باید گفت «انسان بدون عبادت همانند کالای سرقتی ارزشی ندارد». ملائکه و انبیای الهی نیز فرد بدون عبادت را به رسمیت نمی‌شناسند.
رسا ـ آیا نسبت به برگزاری مراسم اعتکاف در قرآن نیز تأکید شده است؟
این عبادت براساس ترسیم قرآن و تفسیر اهل‌بیت(ع) برگزار می‌شود؛ عبادت «من درآوردی» نیست، چرا که اگر این‌گونه باشد سر از بت پرستی در می‌آورد، چنانکه در طول تاریخ بسیاری گرفتار آن بوده و هستند.
اکنون نیز بت پرستان در عالم کم نیستند، برخی بت‌های ظاهری همانند نمادها و برخی بت استکبار، قدرت و سیاست‌های ظالمانه دشمنان بشریت را می‌پرستند. پرستش را باید خدا و فرستاد‌ه‌های او تعریف کنند، راه عبادت را باید قرآن ترسیم و اهل‌بیت(ع) تفسیر و تبیین کنند.
اعتکاف یکی از بهترین عبادت‌های است که سبب هویت بخشی به انسان می‌شود؛ اعتکاف عبادت جامع همراه با نماز، روزه، استقرار در مسجد، دعا، نیایش و انس با خدا است که فرد باید افزون‌بر فاصله گرفتن از گناهان از برخی اعمال مباح همانند خرید و فروش نیز دوری کند، در اعتکاف فرد احوالات حج و عمره را خواهد داشت.
اعتکاف، عبادت ویژه‌ای است که فرد می‌تواند برای خودسازی فرصت سازی کند نه فرصت سوزی؛ میان فرصت سازی و فرصت سوزی تفاوت بسیار است، فرصت سوزی از نظر عقل و شرع محکوم است، ولی فرصت سازی عقلا و شرعا مورد تأکید است. اعتکاف فرصت سازی است.
رسا ـ برای شناخت جایگاه و ارزش اعتکاف توصیه می‌کنید، علاقه‌مندان بیشتر چه منابعی را مطالعه کنند؟
کتاب «بر بال اعتکاف» تحت اشراف حضرت آیت‌الله جوادی آملی امسال از چاپ خارج شده که بنده توصیه می‌کنم افراد این کتاب را تهیه کرده و بخوانند. در این کتاب تأثیرگذاری اعتکاف در تحول روحی و وجدانی افراد بیان شده است.
انسان گل سر سبد خلقت است که از نزد خدا آمده، با خدا زندگی می‌کند و به سوی او نیز باز می‌گردد؛ اگر میان آغاز و پایین که زندگی کردن است، خدا نباشد، مسلما فرد در دره ضلالت سقوط می‌کند، برای گرفتار نشدن در این مهلکه، عبادت بهترین وسیله است. عبادت انسان را بیمه و او را حفظ می‌کند، یکی از شاه بیت‌های عبادت نیز اعتکاف است.
رسا ـ آقای تکیه‌ای جایگاه اعتکاف در میان پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) چگونه بوده است؟
پیامبر اکرم(ص) هیچ سالی را بدون اعتکاف سپری نکردند، ایشان هر سال در دهه پایانی ماه مبارک رمضان معتکف می‌شدند و این نشان می‌دهد که امت اسلام باید از رسو‌ل‌الله(ص) که بهترین اسوه هستند در این زمینه پیروی کند، حتی ایشان یک ماه رمضان در میدان جنگ بودند و نتوانستند مراسم اعتکاف را به جا آورند، از این‌رو ماه رمضان سال بعد دو دهه معتکف شدند.
شیعه اهل‌بیت(ع) نیز حداقل باید سالی یکبار معتکف شود، هر چند از توسعه اعتکاف در سطح کشور بسیار خوشحال هستیم و این اتفاق مبارک کشور را عطرآگینی می‌کند، ولی به وضع موجود و جمعیت چند صد هزار نفری قانع نیستیم.
بنده معتقدم هر فردی که عضو امت رسول خدا است، باید با الگوگیری از روش و رفتار حضرت محمد(ص) حداقل سالی یکبار معتکف شود، یعنی سالی یکبار جمعیت 75 میلیونی ما، جز افرادی که به بلوغ نرسیده و یا ناتوان هستند، معتکف شوند.
رسا ـ اعتکاف در میان مذاهب اسلامی و سایر ادیان چگونه است؟
اعتکاف میان تمام مذاهب اسلامی و بسیاری از ادیان گذشته وجود داشته و دارد، اعتکاف ریشه در تاریخ دارد، ادله نیز می‌گویند حضرت آدم(ع) برای قبول توبه خود 40 روز معتکف بودند، سایر انبیای الهی نیز اعتکاف داشته‌اند، اعتکاف جزو مسلمات مذهب است، البته ممکن است برخی براساس آموزه‌های خود مراسم اعتکاف را برگزار کنند.
سال گذشته در جشنواره اعتکاف مجموعه‌ای با نام «فقه الاعتکاف عند المذاهب اسلامیه» به چاپ رسید، در این کتاب موضوع اعتکاف بحث شده است.
رسا ـ مسلما سخن شما درباره معتکف شدن تمام افراد صحیح است، ولی با وجود این امکانات محدود در سطح کشور آیا این کار امکان دارد؟ یعنی مساجد ما می‌توانند پاسخ‌گویی این جمعیت انبوه باشند؟
اعتکاف تنها منحصر به یک زمان خاص نیست، اعتکاف افضل در ماه رمضان و اعتکاف زیبا در ماه رجب است، ولی افراد می‌توانند در ماه‌های دیگر همانند ماه شعبان نیز معتکف شوند، به طور کلی افراد در طول سال می‌توانند حداقل سه روز متعکف شوند.
بنده به تمام امت ولایتمدار، متدین و بندگان خوب خدا که در این کشور کم نیستند، پیشنهاد می‌کنم، سالی یکبار از فرصت اعتکاف بهره برده و به کسب فیض بپردازند، با این کار؛ خود، خانواده، جامعه و مسلمانان را پشتیبانی کنند، چرا که دعای خیر معتکف بسیار مؤثر است، دعای معتکف می‌تواند بسترساز ظهور امام زمان(عج)، تعجیل در فرج ایشان، حفظ نظام اسلامی و طول عمر ولی فقیه شود.
رسا ـ استقبال جوانان از مراسم‌های اعتکاف چگونه است؟
براساس اطلاعات ما در سطح کشور بیش از 90 درصد افراد جوانان هستند که این بسیار جای خرسندی دارد، تمام افرادی که با کنایه می‌گویند «جوانان گرفتار برنامه‌های ماهواره، فضای مجازی و جریانات خیابانی شده‌اند»، لازم است حضور جوانان کشور در مراسم‌های اعتکاف، شب‌های قدر، روزهای عرفه، ایام فاطمیه، عزدارای‌ها و اربعین را دیده و ملاک قضاوت خود قرار دهند.
جامعه جوان ما، جامعه‌ای دینی و مذهبی است، این موضوع ادعا نیست، بلکه می‌توان حضور آن‌ها را در مراسم‌های مختلف همانند اعتکاف دید، جوانان تحصیل کرده‌‌ای که با درایت و توجه در این مراسم‌ها شرکت و ره توشه جمع آوری می‌کنند.
رسا ـ درصد افزایش معتکفین در طول سال نسبت به سال‌های گذشته چگونه بوده است؟
خوشبختانه هر سال افزایش و رویش داریم، هر چند در برخی مسائل کلی ریزش داریم، ولی رویش معنوی در کشور بسیار چشمگیر است، اگر همزمانی مراسم اعتکاف با امتحانات پایان ترم افراد و برخی از گرفتاری‌ها نبود، مسلما حضور از این میزان نیز بیشتر می‌شد.
حتی اکنون نیز افراد فراوانی از حضور در مراسم اعتکاف محروم شده‌اند، برای نمونه در شهر مقدس قم 20 هزار نفر برای مراسم اعتکاف ثبت‌نام کرده بودند که به سبب کمی امکانات 5 هزار نفر آن‌ها از مراسم اعتکاف محروم شدند، تعداد زیادی از آن‌ها بانوان بودند، این نشان می‌دهد، جامعه متدین است، ولی امکانات متأسفانه کافی نیست.
رسا ـ همکاری سایر نهادها و ارگان‌ها در برگزاری مراسم اعتکاف چگونه بوده است؟
بحمدالله همه جای مملکت اسلامی حال و هوای دینی دارد، این‌که یک یا دو دستگاه ناموفق باشند، ملاک قضاوت نیست؛ بلکه همه دستگاه‌ها از این مسائل استقبال می‌کند و این ملاک است؛ برای نمونه در شهر مقدس قم 30 دستگاه فرهنگی و اجرایی بدون هیچ منتی و با افتخار با ستاد اعتکاف همکاری می‌کنند، حتی دستگاه‌هایی که بسیار با کار ما مرتبط نیستند، برای همکاری اصرار دارند.
رسا ـ آیا ستاد اعتکاف در طول سال با معتکفین تعامل و ارتباط دارد؟
متأسفانه به سبب کمبود امکانات آرزوی طرح تداوم ارتباط با معتکفین در طول سال بر دل خود ما نیز باقی مانده است. البته امسال براساس تأکیدات رهبر معظم انقلاب نسبت به نهادینه‌سازی اعتکاف، با مسؤولان برگزاری مراسم اعتکاف در سراسر کشور نشست هم‌اندیشی برگزار کرده‌ایم که مقرر شده، به صورت فصلی نشست‌های برای رقم زدن این ساز و کارها داشته باشیم، امیدواریم در این زمینه نیز بتوان قدم‌های مناسبی برداشت.
گفت‌وگو از: محمدامیر راستگردانی
/403/993/م