بزرگنمایی عرفانهای کاذب نوعی تبلیغ برای آنها است
حجتالاسلام اسماعیل علیخانی، سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به نشانههای ورود افراد به عرفانهای نوظهور اظهار داشت: بیرغبتی و بیتفاوتی نسبت به تکالیف شرعی و حدود الهی، از نشانههای ورود افراد به این نوع عرفانها به شمار میرود؛ یعنی وقتی افراد جذب این گروه‌ها میشوند، به مسائل دینی یا اعتقادی بیرغبتی ندارند یا آن تعصب لازم را دارا نبوده و با باورها برخورد تسامحی میکنند.
اسباب گرایش افراد به عرفانهای نوظهور
این کارشناس دینی به سبب روی آوردن افراد به عرفان های کاذب اشاره کرد و اظهار داشت: رفتن به سمت این عرفانها ناشی از این است که افراد می‌خواهند از بار تکالیف دینی رها شوند و نکته مهم در این است که در دین و شریعت، تکالیفی تحت عنوان واجبات و محرمات وجود دارد که برای برخی افراد سخت بوده و با توجه به این که به دنبال معنویت و ملکوت هستند و می‌خواهند وجدانشان آرام باشد، مواردی را انتخاب میکنند که در عین حال به قول خودشان معنویت بوده و جلوه‌هایی از دین را داشته باشد، اما به هر حال آن تکالیف را نداشته باشد و به همین دلیل به این جهات گرایش پیدا میکنند.
دعوت عرفان های نوظهور به معنویات جدای از دین و تقابل با ادیان
وی افزود: عرفانهای نوظهور، افراد را به معنویت‌های جدای از دین دعوت و تقابل با ادیان دعوت میکنند و یکی از بالاترین نشانههای گرایش افراد به عرفانهای کاذب این است که خیلی انگیزه لازم را برای شریعت، احترام به باورهای واجب و حرام دینی ندارند یا خیلی سخت نگرفته و یا بی‌تفاوت‌اند و خیلی جدی نمی‌گیرند.
حجتالاسلام علیخانی با اشاره به یکی دیگر از نشانههای ورود افراد به عرفانهای کاذب گفت: گسست از خانواده و نسل پیشین از دین، نشانههای ورود افراد به عرفانهای نوظهور است که بیشترین پیروان این عرفانها، جوانان بوده که باورهای دینی عمیق و اطلاعات دینی زیادی ندارند یا افرادی احساسی هستند و به دنبال انتخاب راههای آسان برای رسیدن به قله‌های معنویت بوده که راه را گم کرده و به این نوع عرفانها روی میآورند و این افراد از خانوادهها و نسل پیشین گسسته میشوند و گمان میکنند خانواده سخنان آنها را نمی‌فهمند و به همین دلیل در حالت انزوا، خلوت و تنهای خود قرار می‌گیرند و گسست نسل‌ها پیش می‌آید.
سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم درباره تعصب افراد گرایش یافته با عرفان های نوظهور تصریح کرد: تعصب بر فرد، فرقه، سخن، باور و گرایش خاصی است که به سمت آن رفتهاند و تعصب بی‌جا و سخت‌گیری در باروهایشان دارند و بدون منطق، استدلال، بدون دلیل و بی‌چون و چرا به عنوان حجت و امر مقدس میپذیرند و حاضر نیستند که کوتاه آمده و حرفی درباره آن معنویت و فرقه زده شود.
این کارشناس دینی منزوی شدن را از دیگر آثار گرایش به عرفان های یاد شده دانست و گفت: بیتوجهی به برخی از ابعاد زندگی از جمله امور اجتماعی، سیاسی، دشمنشناسی، دشمنی دشمنان دین از دیگر نشانههای روی آوردن برخی افراد به عرفانهای کاذب و نوظهور است و سبب رفتن به سوی انزوا و گوشهنشینی میشود که می‌خواهند از اجتماع جدا شده و به دنبال جداکردن از اجتماع و دین اجتماعی و دینی که دارای شور و حماسه است، بوده و منزوی میشوند یا به طور عمد خود را منزوی کرده و با افراد ارتباط برقرار نمی‌کنند یا این که خیلی در امور اجتماعی و سیاسی دخالتی نمی‌کنند.
پیشگیری از ورود برخی افراد به عرفانهای کاذب
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که جهت پیشگیری از ورود برخی افراد به عرفانهای کاذب و نوظهور چه باید کرد، خاطرنشان کرد: تقویت نقش خانواده در تربیت اخلاقی و اعتقادی یکی از راههای ورود افراد به این نوع عرفانها است؛ چرا که مهم‌ترین عامل جذب این افراد، گروه‌ها و فرقه‌ها این است که از باورهای خود تهی هستند و از ارزشهای دین خود اطلاعات نداشته یا کم ندارند و اگر به طور واقعی به دنبال معنویت، عرفان و خدا باشند، بالاترین آنها در دین مبین اسلام و اهل بیت(ع) است.
حجتالاسلام علیخانی افزود: افراد گرایش یافته به عرفانهای نوظهور به دنبال معنویت نیستند، بلکه به دنبال فرار از معنویت و آرامش وجدان خود بوده که به سراغ عرفانهای کاذب روی میآورند.
برجسته کردن نقش خانواده راهی برای جلوگیری از ورود افراد به عرفانهای کاذب
سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم به تأثیر نقش خانواده در جلوگیری از گرایش افراد به عرفان های نوظهور پرداخت و تصریح کرد: کسانی که به سوی این نوع عرفانها گرایش پیدا میکنند، افرادی هستند که به لحاظ اعتقادی و اخلاقی در خانواده در راستای بالابردن سطح معارف دینی آنها کاری صورت نگرفته است؛ دو شغلی‌ها، شغل مادر، تاخت و تاز در جهت تجملات و آسایش بیشتر، تنهایی بچهها و رشد نکردن باورهای اخلاقی در خانواده در این مسأله تأثیرگذار میباشد و به همین خاطر، یکی از بهترین راهها این است که نقش خانواده را پربار و برجسته کنیم و والدین نقش ایفا کنند.
نهادهای فرهنگی نمیتوانند مسؤولیت تربیتی والدین را انجام دهند
این کارشناس دینی به اهمیت ندادن برخی از خانوادهها در تربیت فرزندان اشاره کرد و گفت: برخی پدر و مادرها خیالشان راحت است که دیگر انقلاب شده و همه مذهبی هستند و احساس میکنند که تکلیفی بر دوششان نیست، در حالی که هیچ‌وقت نهادهای فرهنگی آن بار مسؤولیت را به خوبی به دوش نمی‌کشند و نمیتوانند مسؤولیت والدین را انجام دهند.
وی با بیان این که تسهیل در امر ازدواج و شغل جوانان، یکی از بهترین راهها در جلوگیری از ورود افراد به سوی عرفانهای نوظهور است، اظهار داشت: از بهترین راههای مبارزه با این گرایش‌ها این است که جوانان را از حالت بیکاری و بیتعلقی و آینده مأیوس و سرخورده نجات دهیم و راه، کار و خانواده برایشان درست کنیم تا فعالیت کنند و امید به آینده و شور و نشاط زندگی داشته و سرگرم باشند تا فرصت رفتن به سوی این امور را نداشته باشند.
حجتالاسلام علیخانی با اشاره به تبلیغ عرفان و معنویت حقیقی اهل بیت(ع) تصریح کرد: یکی از بهترین راههای مقابله با ورود افراد به این عرفانها، عرفان حقیقی و اهل‌بیتی است و بایستی دین را معرفی کرد؛ عمده افرادی که به عرفانهای کاذب روی میآورند، از روی ناآگاهی، غفلت و به حالت فریفتهشدن است و بایستی به تبلیغ عرفان و معنویت حقیقی اهل‌بیت(ع) و دین مبین اسلام برای مراتب مختلف جامعه پرداخت.
باید عرفانهای نوظهور را برای افراد جامعه معرفی کرد
سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم افزود: نباید در ابتدا عرفانهای مرحوم قاضی و یا نماز شب پیامبر(ص) را برای جامعه تبلیغ کرد که کسی در بدو امر نمی‌تواند به سمت آنها برود و نبایستی به این صورت باشد که گفته شود اسلام به معنای همین نماز واجب و یا ترک محرمات است؛ بلکه باید سلسله مراتبی در نظر گرفته شود و با توجه به مراتب تشکیکی، افراد خود را رشد دهند و پیش بیایند.
این کارشناس دینی با بیان این که بایستی عرفانهای نوظهور را به افراد معرفی کرد، ابراز داشت: آگاه ساختن جامعه از اثرات و کارکردهای سوء عرفانهای کاذب، از دیگر راهها برای جلوگیری از ورود افراد به این نوع عرفانها به شمار میرود و بایستی سردمداران و پشتوانههای معنوی و مالی این عرفانها را برای افراد جامعه معرفی و برجسته کرد.
ترویج سبک زندگی ایمانی و معنوی راهی برای مقابله با عرفانهای کاذب
وی با بیان این که باید به قضایای فرهنگی و اعتقادی ورودی فعال داشت، خاطرنشان کرد: از مشکلات ما در بخش اعتقادات این است که ما به طور معمول درصدد پاسخ به شبهات برمی‌آییم و منتظر مانده‌ایم تا شبهاتی وارد جامعه شده و برخی یا تحت تأثیر قرار داده و سپس درصدد پاسخدادن به این شبهات برآمده‌ایم؛ در حالی که بایستی در زمینه مسائل فرهنگی پیش رو باشیم و سبک زندگی ایمانی و معنوی را درست کرده و برای جامعه کشف و ترویج کنیم.
حجتالاسلام علیخانی با اشاره به مبلغان عرفان های کاذب گفت: کسانی که عرفانهای نوظهور را تبلیغ و ترویج میکنند، فقط به کار تبلیغی نمیپردازند و فعالیتهای آنها ابعاد مختلفی دارد و مسائلی از جمله حکومت، سیاستمداران، رسانهها و فضای مجازی دخیل هستند و تمام قوای خود را به کار گرفتهاند تا چنین عرفانهای تخریبی را علیه ادیان درست کنند.
سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم افزود: لازمه مواجه با عرفانهای کاذب این است که تمام توان خود را به میدان بیاوریم و اگر فقط فعالان فرهنگی و مبلغان را در این زمینه تنها بگذاریم، بدون شک نمی‌توانیم کاری را پیش ببریم.
ملزومات مقابله با عرفانهای نوظهور
این کارشناس دینی با اشاره به ملزومات مقابله با عرفان های نوظهور تصریح کرد: در مقابله با این عرفانها، به سرمایهگذاری و برنامهریزی، حمایت رسانه و پرداختن به فعالیت در فضای مجازی و بخش های دیگر نیاز است، اما متأسفانه مشکل این است که تأثیر این قضایای فرهنگی برای افراد نامحسوس بوده و دغدغه زیادی برای برنامهریزی و مقابله با آن ندارند.
بزرگنمایی نکردن بیشتر از حد عرفانهای کاذب
وی با بیان این که نهادهای عملیاتی فرهنگی بایستی از ظرفیتهای دنیای امروز استفاده کنند، ابراز داشت: ملاحظه میشود که امروز دنیای غرب و هالیوود چه مقدار در مباحث معنویت، مهدویت و موعود باوری و رویکردهای آخرالزمانی کار می‌کند، اما رسانه ما در بحثهای معنویت، اعتقاد عملکرد کمی دارد و بایستی با قدرت تمام از ظرفیتهای دنبال امروز اعم از فیلم، دنیای مجازی و رسانه استفاده کنیم.
حجتالاسلام علیخانی با اشاره به این که نباید این مقدار بزرگنمایی درباره عرفانهای نوظهور صورت بگیرد، اظهار داشت: یک مقدار عرفانهای نوظهور را بزرگ کردهایم و تبلیغات بسیاری برای این نوع عرفانها صورت گرفته است؛ امروزه کتابها، پایاننامهها و مقالات بسیاری در این باره نوشته شده است و به توضیحدادن و معرفی آن پرداختهایم و این خود نوعی تبلیغ بود و خدمتی که ما به آنها کردیم، خودشان نکردهاند.
آسیبشناسی نهادهای علمیاتی فرهنگی
سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در قم به آسیبشناسی نهادهای علمیاتی فرهنگی اشاره کرد و گفت: جبهه فرهنگی بایستی خود را آسیبشناسی کند و از تک‌روی و موازی‌سازی بپرهیزیم و پژوهشمان با معضلات اجتماعی مرتبط بوده و نبایستی کارها فصلی و مقطعی باشد و باید در مسائل و شبهات فرهنگی برنامه داشته باشیم.
این کارشناس دینی با بیان این که باید متخصصان و کارشناسان مختلف را از مراکز پژوهشی گوناگون صید و جمع‌آوری کنیم، تصریح کرد: فعالیتهای پژوهشی، اجرایی و کاربردی هم پوشانی ندارد و گویی پژوهشها در خلأ انجام میشود.
مرتبط نبودن پژوهشها با معضلات جامعه
وی به پرهیز از موازیکاریها اشاره کرد و گفت: پژوهشگر پژوهشهایی را انجام می‌دهد و به چاپ آن می‌پردازد و از طرف دیگر جامعه نیز با برخی معضلات مواجه است و این‌ها ارتباطی ندارند؛ بایستی از موازیکاریها پرهیز شود و جبهه فرهنگی را توسعه دهیم، اما متأسفانه امروز افراد در حیطه فعالیتهای شخصی خود کار فرهنگی میکنند، در حالی که باید توسعه پیدا کند تا حداقل کشوری شود و این مراکز از نیازها و معضلات اجتماعی آشنا و آگاه باشند تا بتوانند با هم فکری یکدیگر این برنامه‌ها را پیش برند./822/ت300/ف