آخرالزمان و نشانه‌های آن در آیات و روایات
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سلیمیان عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در یادداشتی به بررسی آخرالزّمان و نشانه های آن در آیات و روایات معصومین(ع) پرداخته است.
نشانه‌های آخِرُالزّمان
در آیات قرآن و سخنان معصومان(ع) نشانه‌هایی برای آخرالزمان گفته شده است کــــه در اصطــلاح «علایـــــم آخِرالزمان» خوانده میشود. ختم نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام(ص) پدیدار شد، نخستین نشانة آخرالزمان به شمار میرود؛ لذا مفسران، مقصود ازنشانههای قیامت را در ذیل آیة «فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها؛ آیا [کافران] جز این انتظار میبرند که رستاخیز به ناگاه بر آنان فرارسد؟ و علامات آن اینک پدید آمده است.» بعثت پیامبر(ص) دانستهاند که در مقایسه با عمر جهان، فاصلة بسیار کمی تا قیامت دارد.
در آخرالزمان، پدیده‌های فراوان دیگری نیز پیشبینی شده است، که بیشتر به دوره پایانی آن (آستانة ظهور مهدی(ع)) مربوط میشود که برخی از آن‌ها بدین قرارند:
1. بحران معنویّت
پیش از ظهور امام زمان(عج) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود: «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ؛ برای مردم، [وقت] حسابشان نزدیک شـده است، و آنان در بیخبــــری روی‌گردانند».
در این آیه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند متّصف شدهاند. در روایات نیز منظور از «اشراط الساعة» که در آیه 18 سورة محمد(ص)، به آن اشاره شده است، رواج بیش از حدّ کفر، فسق و ظلم دانسته شده و موارد متعدّدی از آن بر شمرده شده است.
پیامبر گرامی اسلام(ص) دربارة ویژگیهای انسان‌های این دوران فرمود: «زمانی بر مردم خواهد آمد… که دِرهمهای آنان دینشان خواهد بود و همّت ایشان شکمشان و قبلة آن‌ها زنانشان. برای طلا و نقره، رکوع و سجود به جای می‌آورند. آنان همواره در سرگردانی و مستی خواهند بود. نه بــــر مذهب مسلمانیاند و نه بـر مسلک نصرانی».
2. وقوع اختلافها و درگیریهای بسیار
یکی دیگر از نشانه‌های آخرالزمان، اختلافها و درگیــریهای فـــراوان میان گروههای گوناگون است: «فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظیمٍ؛ اما دستهها[ی گوناگون] از میان آن‌ها به اختلاف پرداختند، پس وای بر کسانی که کافر شدند از مشاهده روزی دهشتناک».
روایات، این آیه را به ظهور فرقههای گوناگون در جهان اسلام مربوط دانستهاند که در آخـرالـــزمان پدید آمده، موجب اختلافهـــــای بسیار خواهند شد.
آیة «یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ؛ شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضی از شما را به بعضی [دیگر] بچشاند» نیز به وقوع اختلافها و کشتار در آخرالزمان تفسیر شده است.
در این دوران، انسان‌های فراوانی به کــژی می‌گــرایند، اما ایـن گونه نیست که تمام انسان‌ها در مسیر باطل گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگی‌ها و صفاتی که در خود پدید می‌آورند، از نجات یافتگان این مرحله خواهند بود. دراین باره وقتی پیامبر گرامی(ص) از چهره‌های پیروز این دوران یاد می‌کند، با شگفتی تمــام به حضـــرت علـی(ع) چنین میفرماید: ای علی! بدان شگفت‌آورترین مردم در ایمان و بزرگترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخِرالزمان ـ با آن که پیامبر خود را ندیده و از امام خود در پرده‌اند ـ به نوشته که خطی سیاه بر صفحهای سپید است، ایمان می‌آورند.
3. ظهور دجّال
در هر سه دین آسمانی یهود، مسیحیت و اسلام، ظهور فاسدترین و مخرّبترین جریان منحط در طول تــــاریخ، پیش بینی و از خطــر آن پرهیز داده شده است. دجّال که تجسّم کفر، فریب و گمــراهی است، در آخرالزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش میخواند.
این پدیـــده سرانجـــام به دست عیسی(ع) محو و نابود خواهد شد.
4. وقوع مصیبت‌های بزرگ
برخی از آیات، عذاب بر کافران و گنهکاران آخرالزمان که نزول عذاب را انکار میکنند، تطبیق داده شده است: «إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَــهاراً مــاذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ؛ اگـــر عذاب او شب یا روز به شما دررسد، بزهکاران چه چیزی از آن به شتاب میخواهند؟
5. خروج سفیانی
بیشتر مفسّران، از ظهور لشکری طغیانگر که آخرالزمان در کشورهای اسلامی به ستم و تعدّی پـــرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از مکّه، گرفتار عذاب الهی میشود، خبر داده و آیه: «وَ لَوْ تَری إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَریبٍ؛ وای کاش میدیدی هنگــــامی را که [کافران] وحشتزدهاند [آن‌جا که راهِ] گریزی نمانده است و از جایی نزدیک گرفتار آمدهاند» را دربارة آن لشکر دانستهاند. در روایات شیعه و سنّی، نام رهبر این لشکریان، سفیانی ذکر شده است.
6. ندای آسمانی
بنابر روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با امام زمان(عج) بیعت و با صدایی بلند به گونهای که به گوش همة جهانیان برسد، این آیه را تلاوت می‌کند: «اتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ؛ فرمان خدا رسید؛ پس دیگر شتاب مکنید.
7. ظهور منجی بزرگ بشر
مهمترین رخداد آخرالزمان، ظهور دوازدهمین امام شیعیان(ع) برای رهایی انسان‌ها است: «جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً؛ حق آمد و باطل نابود شد. آری، باطل همواره نابودشدنی است.
این آیه که از پیروزی چشمگیر حق بــر بـــاطل سخن میگوید، در روایات، به ظهور مهدی(ع) تأویل شده است.
8. نزول حضرت عیسی(ع)
یکی از رخدادهای آخرالزمان، فرود آمدن عیسی(ع) است. مفسّران با استفاده از آیات>وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها؛ و همانا آن، نشانهای برای [فهم] رستاخیز است؛ پس زنهار در آن تردید مکن! و >وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاَّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ و از اهلِ کتاب، کسی نیست، مگر آن‌که پیش از مرگ خود حتماً به او ایمان میآورد.» ظهور دوبارة عیسی(ع) در آخرالزمان را پیشبینی کردهاند. در روایات نیز تصریح شده است که وی در بیتالمقدّس به نماز امامزمان(ع) اقتدا و در جنگهای ایشان نیز شرکت خواهد کرد.
براساس این تفسیر، فرود آمدن عیسی(ع)، یکی از نشانه‌های نزدیکی قیامت شمرده شده و از ایمان آوردن همة اهل کتاب به حضرت عیسی(ع) در آخرالزمان که یکی از فرماندهان امامزمان(عج) به شمار میرود، خبر داده شده است.
9. خروج جنبندهای از زمین
قرآن با رمز و ابهام از خروج جنبدهای حکایت می‌کند که هنگام رویگردانی مردم از معنویّت، از زمین خارج شده، با مردم سخن میگوید: «وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ؛و چون قول [عذاب] بر ایشان واجب گردد، جنبندهای را از زمین برای آنان بیرون میآوریم که با ایشان سخن گوید که: مردم [چنانکه باید] به نشانه‌های ما یقین نداشتند.
در تفاسیر، مطالب بسیاری دربارة این موجود شگفت بیان شده است که تا حدّ بسیاری غیرواقعی و بیاساس به نظر میرسد و در ظاهر، برگرفته از منابع اسرائیلی است.
10. هجوم یأجوج و مأجوج
قومی وحشی و فاسد، با تخریب سدّ ذوالقرنین، در اندک زمانی سرتاسر جهان را پر از ظلم و فساد خواهد کرد، تا آن که بنابر روایات، در عصر ظهـــور مهدی(ع)، به طـور کلّی از بین خواهد رفت «حَتَّی إِذا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُونَ؛ تــا وقــتی کــه یأجوج و مأجوج [راهشان] گشوده شود و آن‌ها از هر پشتهای بتازند».
11. رجعت
در آخرالزمان، برخی از نیکوکاران و بدکــاران زمانهای گذشته، دوباره زنده میشوند «وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا؛ و آن روز که از هر امّتی، گروهی از کسانی را کــه آیات مــا را تکذیب کردهاند محشور میگردانیم.
این آیه، فقط به برانگیخته شدن عدّهای از مکذّبان و نه همة آن‌ها اشاره کرده است؛ بدین دلیل، روایات و مفسّران شیعه، میان مصداق این آیه و قیامت، تفاوت قائل شده و آیه را به آخرالزمان مربوط دانستهاند که عدّهای از نیکوکاران و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هــر یک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید.
12. صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان
پس از پیروزی حضرت مهدی(ع) و یارانش، آرامش و معنویّت بر جهان حاکم خواهد شد: »وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا… وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنا؛ خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند، وعده داده است که… و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند».
«إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ؛ زمین از آنِ خداست؛ آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد میدهد؛ و فرجام [نیک] برای پرهیزگاران است».
این آیات و آیات دیگر که از میراثبری صالحــان و مستضعفان و جانشینی آنان در زمین یاد می‌کند، همگـــی بیـــانگـر این واقعیّتند که سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامت امامزمان(عج) سرانجام به دست مؤمنان افتاده و جهانیان همگی در سایة حکومت حضرت در صلح و معنویّت به سرخواهند برد./907/د101/ی
منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی