یادداشتهایی در مورد هیات؛
نه هر که مرثیه ای ساخت محتشم باشد
خبرگزاری رسا ـ بی شک «هیات» یکی از قوی ترین مراکز دینی و معرفتی شیعه بوده و هست و نقش آن در بالا رفتن معنویت فرد و اجتماع بی بدیل است. یک هیات مذهبی اگر بتواند با استفاده از روشی صحیح، عالمانه و عاشقانه حرکت کند خواهد توانست بیشترین نقش را در رشد و تعالی جامعه اسلامی داشته باشد که هیچ حرکت و تشکلی به پای آن نخواهد رسید و توان رقابت با او را نخواهد داشت.
بی شکهیأت یکی از قوی ترین مراکز دینی و معرفتی شیعه بوده و هست و نقش آن در بالا رفتن معنویت فرد و اجتماع بی بدیل است. یک هیات مذهبی اگر بتواند با استفاده از روشی صحیح، عالمانه و عاشقانه حرکت کند، خواهد توانست بیشترین نقش را در رشد و تعالی جامعه اسلامی داشته باشد که هیچ حرکت و تشکلی به پای آن نخواهد رسید و توان رقابت با او را نخواهد داشت.
از آنجا که نگارنده این سطور سالیان متمادی، عهده دار تأسیس، مدیریت و همراهی با هیأتهای مذهبی بوده، در 14 قسمت که دارای 5 نکته کاربردی و مهم است و 2 نکته پایانی با استفاده از عباراتی مختصر و مفید، آنچه رشد و سلامت یک هیأت مذهبی را تضمین میکند بیان خواهد کرد. ان شا الله این مباحث بتواند برکاتی برای اینجانب و خوانندگان محترم داشته باشد.
قسمت اول:ارکان و ساختار هیأت
یک- عالم ربانی
در خواست جدی از عالمی ربانی و اسلام شناس برای حضور، همکاری و نظارت بر هیآت و درصورت عدم امکان حضور ایشان، ارائه گزارش ماهانه و بهره گیری از نظرات وی و در غیر این صورت بهره گیری از روحانیان فاضل و کارشناسی که بتوانند ارتباط هیأت را با عالمان ربانی حفظ کرده و منویات، رهنمودها و مبانی فکری ایشان را به مدیران و اعضای هیأت انتقال دهند و همچنین خود ایشان نیز در مواقع ضروری به ارشاد و مشاوره با مدیران هیأت ها بپردازند.
دو- جلسات اخلاق
برگزاری جلسات اخلاق ماهانه با عالمی ربانی که تمامی اعضا یا لااقل اعضای اصلی هیأت بتوانند در این جلسات حضور داشته باشند و در صورت عدم امکان حضور در محضر یکی از عالمان بزرگ، توزیع و عرضه کتابها یا سی دی های اخلاقی عالمی ربانی در هیأت با راهنمایی یک روحانی فاضل و اخلاقی که به عنوان مشاور هیأت انتخاب شده است.
سه- مشاوری عالم و فاضل
استفاده و مشاوره دائمی با روحانیای فاضل و مورد تایید که بتواند در مواقع لزوم نکات جزیی‌تر را با اعضا مطرح کند و از نزدیک با امور هیأت آشنا باشد.
توجه: انتخاب موضوع سخنرانی - مناسب با نیاز مخاطبان هیات - یکی از وظایفی است که باید مشاور محترم، سخنرانان را در این خصوص راهنمایی نماید.
چهار- انتخاب سخنران
چون سخنران و سخنرانی نقشی بسیار مهم در شکل گیری فکر مردم دارد، لذا دعوت به سخنرانی از روحانیونی(برای برنامه های هفتگی و مراسم خاص سالیانه هیأت مثل ایام محرم و فاطمیه) که تخصص و روحیات آنها مناسب با فضای هیأت بوده و الزاما معمم باشند، باید زیر نظر روحانیای باشد که عهده دار مشاوره هیأت است.
توجه: مشاور محترم هیأت سعی کند از طلبه غیرمعمم برای سخنرانی استفاده نکند؛مگر در صورت کمبود روحانی معمم در منطقه یا ضرورتی دیگر. در هر صورت طلبه های عزیز غیر معممی هم که در هیأت به اضطرار سخنرانی دارند، به جهت سوء استفاده هایی که ممکن است پیش بیاید(این رویه باعث شود کسانی هم که طلبه و کارشناس دینی نیستند با استفاده از مطالعات پراکنده کتاب های دینی و نداشتن مبانی نظری و عملی صحیح در سایر مجموعه ها، به اغفال و سود جویی بپردازند)حتما روحانی بودنشان را برای مخاطبان اعلام کنند.
پنج- مدیران کارآمد
در رأس هر یک از بخش های هیأت، اعم از اجرا، محتوا، تدارکات، روابط عمومی و... باید مدیری متدین و کارآمد و بلند نظر باشد.
قسمت دوم: اصول مدیریتی و اجرایی هیأت
یک- نقش مدیر اجرایی در هیأت
نقش مدیر و مبانی فکری او در شکل گیری و آینده هیأت بسیار مهم است. چه بسا هیأتی که به جهت حضور شخصی احساسی یا بد سلیقه، یا بی اطلاع از روح دین، باعث انحراف افراد زیادی شده است.
توجه: معمولا می توان از روحیات و رفتار افراد یک هیأت تشخیص داد که مدیر آن هیأت دارای چه نگرش یا رفتاری است؛ به خصوص اگر مدیر هیأت مورد تأیید و محبوب اعضای آن هیات باشد، تاثیرات زیادی بر روحیه و رفتار جمع خواهد گذاشت. انقلابی بودن مدیر، توجه مدیر به احکام و شرع مقدس، تواضع مدیر، احترام او به مهمانان، احترام او به علما و شهدا و سادات و ... حتی گرایشات علمی و عملی وی، از مسائلی است که اگر در مدیر باشد، می توان در دیگران هم مشاهده کرد؛ بنابراین هیأتی که مدیر سالم و با تقوایی دارد، معمولا از بسیاری انحرافات مصون است.
دو- ویژگی ها و شاخصه های اصلی مدیریت
مدیر هیأت باید فردی عاقل، باتقوا، مخلص، آشنا به احکام اسلام، ایثارگر و فداکار، انقلابی، دور اندیش، صبور، خوش سابقه، مردمی و مؤمن و خصوصا بلند نظر باشد و از همه مهم تر ارادت ویژه به اهل بیت علیهم السلام داشته باشد و اگر هر چه بیشتر از صفاتی که ذکر شد را دارا باشد، بر عملکرد و قوت و صحت مدیریتی او افزوده خواهد شد.
سه- شخصیت حقیقی مدیر
در مدیریت یک هیأت آن چه مهم تر است، جایگاه حقیقی مدیر است؛ نه جایگاه حقوقی او؛ یعنی مدیر هیأت باید بدون در نظر گرفتن جایگاهش، شخصیتی واقعی داشته باشد. مهربانی، متانت، نجابت، پرکاری و صلابت مدیر در پیشرفت یک هیأت بسیار موثر است.
چهار- عهده دار بودن نقش اصلی در انتخاب خادمان
مدیر هیأت نقش کلیدی در انتخاب اعضای اصلی، اجرایی و به خصوص خادمان هیات دارد. باید خادمان هیأت افرادی عاقل، خوش برخورد و خوش فهم، مودب ترین اشخاص و متواضع ترین ها، جا افتاده و معتقد به آیینهای سنتی باشند.
توجه: خادمان هیأت های مذهبی در گرایش و علاقه مندی مردم به اهل بیت علیهم السلام بسیارنقش دارند و نوع برخوردشان، به خصوص ادب و تواضعشان در مقابل مهمانان و عزاداران(هر که می خواهند باشند، غنی و فقیر، رئیس و مرئوس، کارمند و مدیر، عالم و غیر عالم و...) بسیار روی دیگر اعضا موثر است و دیگر اعضا نیز با دیدن اعمال و برخورد آنان، احترام به دیگران را یاد میگیرند. ناتوانی خادمان هیات در برخورد صحیح و خدای ناکرده کلمات نسنجیده آنان میتواند آسیب جدی به هیأت وارد کند. برای مثال: اگر خادمان اصلی و خوشامدگویان یک هیات با افراد و مهمانان به صورت گزینشی برخورد کنند و غریبه ها را غریبه ببینند، نه محب و دوست دار اهل بیت(ع) و نگاه و عینکشان خط کشی شده و محدود باشد، از علما، روحانیون، سادات، مداحان، فقرا، پیر مردها و جوانان و نوجوانان تازه وارد، آن طور که شایسته است استقبال نکنند، نشان از این دارد که نگاهشان به محبین و مهمانان هیأت نگاه دینی خالص نیست و نگاه کوتاه و ضعیف تشکیلاتی و تعصبات هیأتی است که مانع رشد خود و دیگران خواهد بود.
یک خادم یا مدیر هیات باید نهایت ادب را به تمام وارد شوندگان به جلسات اهل بیت(ع) داشته باشد و در عین حال بین پیش کسوت و تازه وارد، عالم و غیر عالم، مداح و غیر مداح هم اگر فرقی قائل میشود و مثلا برای پیر مردها علاوه بر احترامی که برای همه قائل است احترام بیشتری قائل می شود نشان از شناخت و معرفت دینی او دارد و برگرفته از دستور اسلام است که برخی از افراد احترام بیشتری دارند؛ چون دین و مذهب ما برای علما، سادات، ذاکران و شاعران اهل بیت(ع)، پیرمردها، فرزندان شهدا و پدر و مادر و خانواده شهدا، جانبازان وایثارگران، بچه های یتیم و... ارزش ویژهقائل شده است، او هم با نگاه توحیدی و معرفتی خویش این کارها را انجام میدهد.
اگر در هیأتی مداح مهمان و جدیدی وارد شد، خادمان باید او را احترام خاص کنند و خبر حضور او را به مداح هیات بدهند و مداح دائمی هیات نیز باید از او استقبال کند و او را برای مداحی دعوت کند؛ همین طور اگر یک عالم و روحانی سر زده وارد هیات شد، باید خادمان هیات او را به جایگاه مناسبی راهنمایی کنند و سخنرانان محترم برای سخنرانی به او تعارف بزنند و پذیرایی کنند(هم اکنون در برخی شهرهای کشور رسم چنین است که اگر یک روحانی وارد مسجد یا حسینیه ای می شود، سخنران آن جلسه مجلس را برای او خالی میکند و با احترام او را در جایگاه خود مینشاند و اگر فهمیدند که یکی از علما وارد شهرشان شده، او را به صورت خاص برای شرکت در جلساتشان دعوت می کنند و خود به استقبال او میروند) اگر پیرمردها وارد شدند، برایشان صندلی بیاورند و احترام کنند، چایی بیاورند، دستش را بگیرند و در جایگاه مناسب جای دهند. اگر شخصی خادم به انقلاب و نظام وارد شد، او را افتخار جمع بدانند و احترام کنند. مراقب کوچک ترها باشند و بعد از هیأت اگر وسیله برای رفتن به منزل ندارند، از اعضایی که وسیله نقلیه دارند، بخواهند که پیرمردها، مداحان، کوچک ترها، روحانیان، سادات و اگر در توانشان بود همه را برسانند.
چه اشکالی دارد که انسان، هم هیات را اداره کند و هم آداب شرع را مراعات کند؟حضرت امیر مومنان علی علیه السلام فرمودند: دین یعنی عمل و مردم هم بیشترین گرایششان به دین از عمل است.
توجه: متأسفانه دیده یا شنیده می شود که برخی هیات ها برای بزرگ ترها و پیشکسوتان احترام قائل نیستند، پیر مردها را اکرام نمی کنند، مداح غریبه را تحویل نمی گیرند، فقرا را به چشم حقارت می نگرند، به روحانیون دیگر جز روحانی ثابت هیأت اهمیت نمی دهند. به غریبه ها اهمیت نمی دهند و بالاخره نگاهشان نگاه محدود است، نه نگاه دینی خالص و باصفای هیأتی که همان نگاه اهل بیتی است.
پنج- پیگیری و نظارت
مدیر هیأت به عنوان یک بزرگ تر و کسی که خوب می تواند قضایای هیات را تحت نظر داشته باشد. باید علاوه بر داشتن کسانی به عنوان ناظر، خود نیز پیگیر امور و نیازهای هیات باشد و از اوضاع دقیقا مطلع باشد. مثلا سایت را به عنوان مرکز اطلاع رسانی بررسی کند که آیا به روز می شود یا خیر، تدارکات و نیازهایش، برخورد خادمان هیات با مهمانان و عزاداران، ایاب و ذهاب مهمانان، مداحان و سخنران ها، دخل و خرج ها و نشریات، باید توسط مدیر هیات مورد توجه باشد تا نقصی در آن ایجاد نشود. اگر یکی از اعضا مشکلی دارد، مطلع باشد، اگر کسی از اقوام نزدیک اعضا از دنیا می رود، به سرعت سایر دوستان هیأتی را با خبر کند تا در مراسم تشییع شرکت کنند و با دوستشان هم دردی داشته باشند.
قسمت سوم: محتوا و برنامه های اصلی هیأت
یک- قرآن
اصل و اساس برپایی هیات آشنایی بیشتر با قرآن و عترت است؛ لذا محور برنامه ریزی ها هم باید ثقلین باشد.
اعضای یک هیات مذهبی باید بتوانند به خوبی قرآن را قرائت کنند و در روخوانی وروانخوانی سطح متوسط یا خوبی داشته باشند؛ بنابراین برپایی جلسات روخوانی و روانخوانی باید جزو برنامه های اصلی باشد. هر چند لازم نیست حتما قبل ازشروع سخنرانی یک ساعتی را به جلسه قرآن اختصاص دهند چرا که ممکن است زمانهیات طولانی شود و شرکت کنندگان نتوانند در همه برنامه ها حضور پیدا کنند. بلکه می توان جلساتی را در روزهای جداگانه از برنامه های هفتگی (مثلا اگرهیات پنجشنبه ها برگزار می شود روزهای سه شنبه یا چهارشنبه را) به جلسهقرآن اختصاص داد و از میان اعضای جلسه قرآن کسانی که پیشرفت بیشتری دارندبرای تشویق دعوت شوند تا قبل از سخنرانی هیات 5 دقیقه ای تلاوت خوب داشتهباشند.
توجه:
1-سخنرانان محترم می توانند در بیانات خود اهمیت قرائت و روخوانی صحیح قرآن را تذکر دهند.
2-استقبال از جلسات قرآن منوط به وجود استادی خوش برخورد، خوش ذوق، فعال و آشنا به مباحث کلاس داری است.
دو- اهل بیت علیهم السلام
محبت اهل بیت علیهم السلام عنصر اصلی تشکیل هیات های مذهبی است. هیچ هیاتی نیست که بدون روضه و مداحی و مرثیه خوانی باشد؛ بلکه برخی هیات ها تمام برنامه هایشان را به همین بخش اختصاص می دهند که به مجالس روضه معروفند.
یک هیات مذهبی باید روز به روز محبت اهل بیت(ع) را در دل مخاطبان بیشتر کند. این هدف لا اقل منوط به سه نکته است:
1/ برپایی جلسات روضه و مداحی و... با بهترین کیفیت و با دعوت از مداحان وجیه، خوش صدا و ارزشی.
2/ بیان روایات و رهنمودها، فضائل و سیره عملی و علمی(معتبر و صحیح) حضرات معصومین و فداکاری های ایشان برای احیای دین در سخنرانی.
3/ رفتار منطبق با فرمایشات اهل بیت(ع) از جانب اعضای هیات(به خصوص خطبا، ذاکران، خادمان و پیشکسوتان.)
سه- احکام فقهی
مسلم است که محبت اهل بیت(ع) باعث می شود شیعیان ایشان، عمل و سیره و وصیت آنان را جدی گرفته و در صدد باشند که خود را همچون سلمان و اویس و خواص اهل بیت(ع) در جرگه یاران خاص ایشان ببینند؛ لذا آنچه خواسته آنان است، بر خود لازم و واجب می بینند و عشق به آنان را در عمل ثابت می کنند.
احکام دین، مهم ترین چیزی است که اهل بیت(ع) در فرمایشاتشان از محبین خود خواسته اند و لذا در یک هیات مذهبی باید برنامه احکام به عنوان جدی ترین برنامه آموزشی و تربیتی در راس امور قرار گیرد که می تواند به چند صورت اتفاق بیفتد:
1/ سخنران محترم در برنامه های هفتگی 5 دقیقه و در برنامه های ویژه و مراسم خاص، 15دقیقه قبل از سخنرانی، احکام مورد نیاز جمع حاضر را بیان کند.
2/ جلسات احکامی به صورت هفتگی و جدای از برنامه هیات برگزار شود تا روحانیون محترمی که کارشناس احکام هستند، به شیوه ای زیبا و روان به بیان مسائل مخاطبان بپردازند.
3/ برگزاری مسابقات کتاب خوانی و احکام.
4/ ایجاد کتاب خانه مذهبی و قفسه باز در هیات که اعضا بتوانند کتاب های مفید و از جمله کتاب های احکام را به امانت ببرند و هفته آینده باز گردانند.
5/ انتشار احکام مورد نیاز اعضای هیات، به صورت بروشور و جزوه یا اهدا و وقف کتاب های مفید به خصوص احکام در هیات.
6/ برپایی فروشگاه فرهنگی در کنار هیات و ارائه کتاب های مفید به خصوص کتاب های فقهی و احکام.
چهار- حدیث و کتابشناسی
یکی ازبرنامه های خوبی که می تواند در کنار برنامه های اصلی هیات قرار گیرد، برنامه حدیث خوانی است.افراد هیات می توانند چهل و پنج دقیقه در هفته در مسجد محل یا مکان مناسب دیگری، دور هم جمع شوند و زیر نظر یک روحانی فاضل، روایات کتاب اصول کافی را که برترین کتاب حدیثی شیعه است، مطالعه و مباحثه کنند؛ همین طور کتاب شریف صحیفه سجادیه و در کنار این برنامه، می توان یک ربع ساعت را به کتابشناسی دینی و معرفی کتاب های مفید اختصاص داد.
توجه:مشکلی که شاید بیشتر هیات ها از آن رنج می برند، این است که اعضای هیات بعد از ازدواج و تاهل، کمتر به هیات می آیند؛ یکی از دلایل آن همین است که برنامه جداگانه محتوایی ویژه متاهلان در هیات وجود ندارد. هیات ها می توانند جلساتی ماهانه یا حتی فصلی(سه ماه یک بار) ویژه اعضای متاهل داشته باشند و با دعوت از کارشناسی که به مسائل خانوادگی و اخلاق در خانواده آگاهی دارد، پیرامون این موضوع نشست هایی داشته باشند؛ در ضمن برگزاری این جلسات، کم کم افراد متاهل به نقش هیات در تداوم و استحکام زندگی متاهلی پی خواهند برد؛ چرا که یکی از قوی ترین راه کارها برای حفظ خانواده، همراه کردن همسر و فرزند با دین و مراوده با افراد مومن است و این اتفاق با رفت و آمد خانوادگی با اعضای دیگر هیات اتفاق می افتد. البته مشکل حضور متاهلان در هیات به مسائل دیگری همچون مدیریت واحد بانوان در هیات، وجود بازیگاه و مهد در زمان برپایی هیات، وجود اردوهای سالانه ویژه متاهلان، زمان برپایی(چه از نظر روز و چه ساعت برگزاری)، داشتن انگیزه لازم برای حضور(اهمیت حضور خانوادگی در هیات را بدانند) و حتی برخی از مسائل رفاهی(مثل رفت و آمدآسان و دور و نزدیک بودن مکان هیات) و ایاب و ذهاب نیز مرتبط است.
پنج- مشاوره
اگر در هر هیاتی روحانی فاضلی باشد که بتواند به امر مشاوره بپردازد و در امور مختلف اجتماعی، فردی و... راهنمای اعضا باشد، بسیار موثر و مفید است و می تواند مشکلات زیادی را از افراد دور کند و همچنین می تواند نیازهای معارفی، اخلاقی و... را تشخیص داده و از سخنرانان محترم بخواهد به بیان مطالبی که پاسخ گوی این نیازهاست بپردازند. لذا مدیر هیات می تواند با پیگیری خود، چنین شخصی را پیدا کرده و به اعضا معرفی کند.
توجه
1/ مشاور هیات می تواند از میان یکی از سخنران ها(در صورتی که مدیر هیات ناچار است به جهت نبود سخنران از چند سخنران استفاده کند) باشد و ضمنا در انتخاب سخنران و ارزیابی او به مدیر مشاوره دهد.
2/ به تجربه و قاعده ثابت شده هر چه تعدد و تنوع سخنران در یک هیات کم تر باشد برای روند فکری و عملی هیات موثرتر است.
قسمت چهارم:نگاه اعضا به هیات و وظایف آنان
یک- کسب معارف دینی
هدف از تشکیل هیات آشنایی افراد با معارف دینی(قرآن و سنت) و ایجاد محبت اهل بیت(ع) در دلهاست. بدون دریافت معارف دینی سراغ مسائل دیگر رفتن کم فایده و شاید بی فایده باشد؛ به طوری که نمی توان هیچ برنامه و کار فرهنگی را بر آن مقدم دانست؛ بنابراین برای یک فرد هیاتی نشستن پای منبر موعظه و سخنرانی اهمیت بالایی دارد؛ چرا که معارف دینی را از کارشناس دین دریافت می کند و خود را در برابر شبهات و انحرافات مصون می دارد و همچنین ارتباط عمیق تر و صحیح تری با اهل بیت علیهم السلام پیدا خواهد کرد. به تجربه ثابت شده کسانی که به طور منضبط، حداقل هفته ای یک بار در مجالس سخنرانی و موعظه شرکت می کنند، در آینده ثبات قدم در صراط مستقیم خواهند داشت و لغزش های کمتری برایشان پیش خواهد آمد.
دو- اخلاص
اخلاص و نیت پاک برای حضور در هیات برکات و توفیقات بسیاری دارد که قابل مقایسه با هیچ حرکتی نیست و این نکته(توجه دادن به نیت پاک) هم در عمل و هم در بیان، باید از سوی سخنرانان و اعضا به یکدیگر توصیه شود و اعضا با اخلاص و نیتی پاک، در عرصه های مختلف هیات حاضر شوند و تلاش کنند.
سه- عمل گرایی
اگر حضور در هیات ثمره اش این نباشد که افراد به سوی عمل دینی و انجام واجبات و ترک محرمات حرکت کنند و رفتارشان منطبق با شرع مقدس شود، از حضور در هیات به کم ترین نتایج رسیده اند(بالاترین هدف برای حضور در هیات این است که عمل فرد منطبق با شرع شود) به خصوص باید رفتار شایسته یک فرد هیاتی به حدی برسد که دیگران او را الگوی رفتاری خود قرار دهند؛ به طور کلی دین بدون عمل مفهوم ندارد(بی مایه فتیر است) و بدون رفتار شایسته نمی توان خود را انسانی ولایی و مومن واقعی دانست.
چهار- تعاون، مشارکت و مساعدت
اعضای هیات باید از امور هم مطلع باشند و این طور نباشد که سال ها بگذرد و ازوضعیت مادی و معنوی و مشکلات خانوادگی یکدیگر خبری نداشته باشند و فقط همدیگر را در هیات ملاقات کنند. باید اعضا گاهی با هم تماس تلفنی داشته باشند.(البته نه برای کار هیات بلکه برای جویا شدن از احوال هم) و رفت و آمد کنند و در صورت اطلاع از مشکلات، به رفع مشکل همدیگر بپردازند یا دوستشان را به کسی که بتواند رفع مشکل کند، معرفی کنند یا به مشاور یا مدیر هیات ارجاع دهند یا با مدیر هیات در میان بگذارند تا او که بیشتر با اعضا و کارآیی هایشان آشناست، پیگیر ماجرا باشد و غیر مستقیم او را یاری کند.مومنین باید در غم و شادی هم سهیم باشند؛ برای مثال اگر فردی از فامیل و اقوام نزدیک یکی از دوستان هیاتی از دنیا رفت، سایرین به سرعت همه اعضا را با خبر کنند تا در مراسم تشییع شرکت کنند؛ از طرف هیات اعلام تسلیت کنند (از طریق نوشتن بنر تسلیت یا اطلاع رسانی پیامکی یا اعلام تسلیت در سایت با او همدردی کنند و به او تسلی دهند و تسلیت بگویند و برای او دعاکنند و او را در این مصیبت توصیه به صبر نمایند و برای تحمل این مصیبت از خدا برایش طلب اجر و ثواب کنند؛ اگر نیاز به پول یا وسیله و... داشت بی تفاوت نباشند و لااقل برای حل مشکل قدم بردارند و ابراز همدردی کنند. ازجمله کارهای شایسته در راستای خدمات مالی، تشکیل صندوق قرض الحسنه زیر نظر مشاور دینی هیات است که بتوان بی منت در رفع مشکلات مالی به اعضا خدمت کرد.از کارهای خوب دیگر این است که اعضایی که تخصص در زمینه ای دارند، مانند پزشکی، وکالت، امور فنی و صنعتی و تولید و متخصصین امور دینی؛ با هماهنگی مدیر هیات تخصص خود را از طریق سایت یا هر روش دیگری به اعضا اطلاع رسانی کنند و با دادن شماره تلفن و ساعات تماس به سایر اعضا در زمان های خاصی که تعیین شده، مشاوره دهند.
توجه:اعضای هیات باید نسبت به نظرات مسول هیات حساسیت داشته باشند و ولایت پذیری آنان مشهود باشد؛ طوری که دیگران هم متوجه شوند که این مجموعه یک بزرگ تر و مسول دارد و هر کسی خود سرانه هر کاری را انجام نمی دهد. از سوی دیگر نباید نسبت به اجرای تصمیمات مسول مجموعه سستی شود؛ چرا که در صورت تکرار این رویه، مجموعه به سوی شکست و انحراف خواهد رفت. در صورتی که هر یک از اعضا نظری مخالف با مسول هیات دارد، باید با احترام و تواضع این مساله رابه سمع او برساند و اگر مسول مجموعه واقعا مشکل بزرگی در هدایت هیات دارد که قابل جبران و فرصت دادن مجدد نیست، به نرمی و با مشورت اعضا از ایشان خواسته شود فرد دیگری را به جای خود معرفی کنند و یا با تشکیل شورایی از اعضای قدیمی و فعالان مجموعه، فردی لایق را برای این سمت انتخاب کنند. به هر حال تا زمانی که مسول هیات دارای صلاحیت هست، باید از سوی همه اعضا به خصوص فعالان هیات تقویت شود و تقویت به حرف شنوی و اجرای تصمیمات است.زود به زود تغییر دادن مسول هیات نشان از ضعف آن هیات است؛ لذا تا ممکن است باید نسبت به برخی از امور جزیی مسامحه و چشم پوشی داشت.
پنج- مقاومت
هر فردی باید ارتباط خود را با هیات به هر شکلی که امکان دارد حفظ کند؛ البته بیشتر اوقات این روش با گرفتن مسولیتی در هیات به وقوع می پیوندد و اصل مقاومت در ارتباط هفتگی، و ملزم کردن خود به حضور باعث حفظ از انحرافات فکری و اخلاقی می شود. از طرفی همه اعضا باید سعی کنند هیات را با تلاش و فداکاری و یاری برای رفع هر گونه مشکل مادی و... به عنوان یک وظیفه دینی حفاظت کنند تا ثمرات و برکات هیات روز به روز بیشتر شود.
قسمت پنجم:عوامل موثر در گرایش و تشویق جوانان برای حضور در هیات
یک- سخنرانی و مداحی
کیفیت خوب سخنرانی و مداحی و توجه به سلایق مختلف و مخاطب شناسی، از مسائلی هستند که بسیار در حضور و گرایش مردم به یک هیات موثر است؛ یک سخنران یا مداح باید به خوبی با نیاز مخاطب آشنا باشد؛ برای مثال بانوان موافق با سینه زنی زیاد نیستند و بیشتر به مناجات و روضه خوانی علاقه نشان می دهند و جوانان به شور و سینه زنی و بزرگ ترها به محتوا و گاهی سبک های قدیمی که اگر یک مداح بتواند به خواسته آنان توجه کند، در حضور با اشتیاق آنان تاثیر می گذارد. همین طور اگر یک سخنرانی همراه با داستان و بیان تاریخ و ذکر مصیبت نباشد، بعضی از مخاطبان را از دست خواهد داد.
توجه:فراموش نشود که اخلاص و تقوای بانیان، مداح، سخنران، مدیر، خادمان و هر کس دیگری در هیات، رمز اول ماندگاری و صفا و برکت هیات است.نه هر که مرثیه ای ساخت محتشم گردد.
دو- مکان، فضاسازی و دکور
قرارداشتن مکان هیات در جایی که دسترسی برای مردم آسان باشد(از جاهای پرترافیک یا خیلی دور از منازل شرکت کنندگان نباشد) و وجود فضای مناسب اعم از دکور و زمینه زیبا و جذاب؛ همچنین نور کافی و سیستم صوتی سالم و مناسب و هوای معتدل، معطر، متبوع و خوش آیند و فراهم ساختن مکان و لوازم مناسب برای حضور افراد سالخورده از جمله موارد لازم برای جذابیت و گرایش اقشار مختلف در هیات است. به خصوص اگر اعضای هیات بتوانند در پایان برنامه ها از مهمانان و اعضا پذیرایی مناسبی داشته باشند و با یک وعده غذایی هیات را به اتمام برسانند، بسیار کار شایسته و مفیدی است و باعث می شود افراد زیادی به خصوص بانوان بتوانند بدون دغدغه در هیات حضور پیدا کنند.
توجه:
1/ درصورتی که بتوان مراسم هیات را در مسجد برگزار کرد تا رابطه مسجد و هیات حفظ شود، خیلی خوب است و حضور در مسجد آثار بسیار زیادی دارد؛ البته اگر در کنار مسجد حسینیه هم باشد تا کسانی که عذر شرعی دارند بتوانند در برنامه هاشرکت کنند، خیلی بهتر است.
2/ اطلاع رسانی به موقع با جزییات از مکان و امکانات هیات بسیار مهم است. برای مثال مشخص شود که هیات ویژه آقایان است یا بانوان؛ محل هیات جای پارک ماشین هست یا خیر؛ امکاناتی مانند کتاب دعا و قرآن به ویژه در ماه مبارک رمضان و شب های احیا در هیات هست یا خیر؛ وسیله ایاب و ذهاب برای هیات پیش بینی شده یا خیر.
3/ وجود یک اتاق ویژه در هیات برای بازی و نگه داری کودکان - به خصوص در ایامی که مراسم هیات با استقبال بیشتری مواجه است، مانند دهه محرم - و دعوت از یک مربی خانم که بتواند با شیوه های مناسب رفتارهای دینی را در قالبی زیبا و همراه با شعر، داستان، نقاشی و بازی به کودکان آموزش دهد؛ این کار علاوه بر اینکه باعث می شود مادران بهتر و بیشتر در هیات حضور پیدا کنند، کودکان را نیز به هیات علاقه مند می کند.
سه- رفتار و ادب
برخورد صمیمانه خادمان و مراعات ادب و پرهیز از به کار گیری کلمات و اعمال نسنجیده در ارتباط با شرکت کنندگان و به خصوص رفتار صحیح مسولان هیات با مهمانان و به طور ویژه رفتار محبت آمیز سخنرانان و مداحان هیات با مردمی که در هیات حضور پیدا می کنند و وقت گذاشتن برای پاسخ گویی به سوالات آنان پس از پایان مراسم، از مهم ترین عوامل در گرایش جوانان و حتی سایر افراد به هیات های مذهبی است.
چهار- اردوهای تفریحی ، زیارتی و آموزشی
برگزاری اردوهای یک تا 5 روزه با برنامه ریزی صحیح و البته کم هزینه و همین طور کم حجم به لحاظ جلسات معارفی و آموزشی و دعوت از کارشناسان خبره در اردوها می تواند یکی از بالاترین بازدهی ها را داشته باشد و تجربه نشان می دهد بسیاری از اعضای اصلی هیات های مذهبی به همین مناسبت به این محیط های پاک و معنوی گرایش پیدا کرده و حتی عضو دائم شده اند.
پنج- ورزش
برگزاری برنامه های ورزشی و نشاط آور، همچون کوه نوردی گروهی - به صورت هفتگی – به خصوص در فصل های بهار و تابستان و حتی المقدور رزرو سالن اختصاصی فوتبال، والیبال یا استخر شنا برای اعضای هیات از جمله رایج ترین برنامه های ورزشی و جذاب می باشد.
قسمت ششم: روابط عمومی و تبلیغات
یک- تبلیغات و روش های آن
یک هیات خوب علاوه بر آنکه باید برنامه های مفید و پرمحتوایی داشته باشد، باید تبلیغات هم داشته باشد. هیچ عیبی ندارد که یک هیات مراسم خود را با پوستر و بنر و پیامک اطلاع رسانی کند و بلکه در بسیاری موارد لازم هم هست؛ فقط نباید تبلیغات به اسراف و زیاده روی بینجامد و در عین حال باید از بهترین روش ها و زود بازده ترین آنها استفاده کرد. مثلا ممکن است ساخت تیزر کوتاه تلویزیونی و پخش آن از شبکه استانی و سراسری اثرش با چاپ بنر و انواع دیگر تبلیغات قابل مقایسه نباشد. اگر هیات واقعا کیفیتی دارد که می تواند پاسخگوی مردم شرکت کننده در مراسم باشد، این روش ها بسیار خوب است. هر چند نمی توان انکار کرد که اگر مجموعه ای مخلصانه و با رعایت آداب دینی تشکیل شود و ادامه یابد، خیلی از شرکت کنندگان خود به خود به این مراسم جذب می شوند و اثر این نوع تبلیغات(محتوای خوب و مشاهده عمل دینی در هیات) بسیار بسیار موثر تر از هر تبلیغ دیگری است.
توجه:یکی از مصادیق تبلیغات، تولید و توزیع محصولات محتوایی هیات(سخنرانی ها، مقالات، جزوات، مداحی ها و...) است که باید با همکاری اعضای هیات به صورت مکتوب تکثیر شود و همین طور گاهی با تلاش اعضای متخصص در زمینه نرم افزار تولید و به شرکت کنندگان، بلکه عموم مردم ارائه گردد.
دو- بیان جزییات
نباید بی جهت از بیان جزییات در تبلیغات صرف نظر شود؛ حتی المقدور برخی از جزییات را می توان با پیامک یا از طریق سایت هیات اطلاع رسانی کرد. اگر هیات مکانی برای نگه داری و بازی کودکان دارد یا امکانات رفاهی خاصی را که برای مردم اهمیت دارد فراهم کرده یا فروشگاه محصولات فرهنگی و کتاب خانه قفسه باز دارد یا محلی برای پارک ماشین در نظر گرفته، باید همه اینها را به شرکت کنند گان اطلاع رسانی کند.
سه- پیگیری روابط عمومی
آشنا نبودن مسولان روابط عمومی هیات ها به نحوه و میزان پیگیری برای دعوت ازسخنرانی فاضل و خوش بیان برای مراسم هیات، به خصوص در ایام خاص یکی از ضعفهای هیات های مذهبی است. اگر یک هیات یا مدیر آن به این نتیجه رسید که فلان شخص برای سخنرانی یا مداحی هیات مناسب است، باید از هفته ها قبل بلکه از چندین ماه قبل از مراسم از روابط عمومی بخواهد که پیگیری مستمر و مصرّانه ای برای دعوت از آن شخص داشته باشد و با کم ترین جواب رد شنیدنی از کوره در نرود و تصمیم خود را عوض نکند؛ بسیاری از اوقات افرادی که برای اجرای مراسم به یک هیات دعوت می شوند، از پیگیری و اصرار روابط عمومی آن پی می برند که این مجموعه از روی حساب و مدبرانه تصمیم به دعوت از افراد می گیرد و این طور نیست که هر کسی که ممکن بود و با هر سلیقه ای برای اجرای برنامه دعوت شود. همین طور روابط عمومی باید بتواند قبل از حضور مدعوین(مداح،سخنران و...) اطلاعات لازم از هیات و مخاطبان را در اختیار ایشان قرار دهد و تدارکات و امکانات لازم جهت اسکان را برای مهمانان فراهم کند. خلاصه اینکه: پیگیری، پیگیری، پیگیری... اصل اساسی در روابط عمومی است.
چهار- هماهنگی
از آنجا که گاهی ممکن است بیان القاب و عناوین برای مداح یا سخنران به خصوص در شهرهای بزرگ و در محدوده و تیراژ بالا ناخوشایند و غیر واقعی باشد، باید قبل از درج و تبلیغ هر اطلاعیه، بنر یا تیزر تبلیغی، مطالب مربوط به سخنران یا مداح با ایشان هماهنگ شود تا نسبت به تصحیح یا تغییر متن تبلیغات اظهار نظر نمایند.
توجه:یکی از کارهایی که در سال های اخیر به چشم می خورد و به نظر این حقیر کار مناسبی هم نیست، پر کردن القاب اضافی در بنرها توسط هیات ها است؛ گاهی یک شخص را بیش از حد بزرگ کردن با درج القابی که هیچ فایده عملی و واقعی هم ندارد، مثل: (مداح آقای کربلایی ... از مشهد؛ سخنران آقای ...از تهران) مگر مردم برایشان مشهدی بودن و تهرانی بودن و حتی قمی بودن مهم است و آیا مگر هر کس از همان شهر باشد سواد ندارد و چه بسا گاهی اینها توهین به علمای آن شهر محسوب شود. این نوع تبلیغات تغییر دادن ذائقه ها از راه های باطل است. یا گاهی با تبلیغات افراطی همراه با عکس و القاب و ... نگاه مردم را به حضور در جلسه اهل بیت خراب می کنند و متاسفانه اگر حضور مردم را کم رنگ ببینند، به طور ناگهانی ساعت جلسه را تغییر می دهند یا وقت سخنرانی و مداحی را تغییر می دهند و... . مسولان روابط عمومی و همین طور مسول هیات باید مراقب باشند که مردم اگر بخواهند در مجلسی شرکت کنند، هر طور شده خود را می رسانند و اگر نخواهند مثلا در سخنرانی هیات شرکت کنند، طبق تبلیغاتی که شما زده اید طوری حضور پیدا می کنند که در ساعت شروع مداحی به هیات برسند و این کار صحیحی نیست که ما با تغییر برنامه ها به زور مردم را پای سخنرانی یا مداحی بکشانیم. خیلی وقت ها مردم فقط برای شنیدن سخنرانی می آیند و می خواهند بعد از آن بروند نباید وقت آنان را تلف کرد و برنامه آنان را به هم ریخت.
پنج- مهمانی و میزبانی
گاهی پیگیری روابط عمومی یا مدیر هیات برای دعوت از هیات های دیگر یا رفتن دسته جمعی اعضا به سایر هیات ها علاوه بر اینکه باعث انس، گفتمان و وحدت بین هیات ها می شود، موجب تنوع در مراسم نیز هست و مجموعه ها با فضاها، سلایق و تجربیات جدیدی روبه رو می شوند و نگاه آنان به محیط اطراف و خدمات سایر زحمت کشان در عرصه دین، بازتر و واقعی تر می شود؛ هیچ هیاتی را نباید کوچک دانست و باید به همه هیات ها و اعضای آن به عنوان برپا کنندگان و شرکت کنندگان در مجالس اهل بیت(ع) احترام کرد، به خصوص پیش کسوتان و خیمه های کهن.
ادامه دارد...975/703/ر
علیرضا محمدی نژاد
ارسال نظرات