استقلال حوزه‌های علمیه یک اصل غیرقابل تغییر
آیت الله اشرفی بیان داشت: مساله مهمی که مجبور به بیان آن شدم هرچند که در روز درسی باشد پیرامون استقلال علما و حوزه های علمیه شیعه، و هشدار نسبت به حفظ آن می باشد.
وی افزود: ابتدا خاطره ای از استادم آیت الله خوئی(ره) نقل می‌کنم که در سال 42 که بحث انجمن های ایالتی و ولایتی در زمان شاه مطرح بود توطئه ای از طرف حکومت که از جمله مفادش آنکه زنها می توانستند هم منتخِب و هم منتخَب باشند، سر و صدا پیرامون این لایحه و انقلاب سفید شاه مخلوع درگرفت، نزاع و اختلافات بالا گرفت من همان زمان در نجف بعد از درس اصول با استادم آیت الله خوئی، در حال قدم زدن و اشکال به مبنائی از مرحوم نائینی بودیم که ناگاه استاد ایستاده رو به من و با ناراحتی فرمودند ای آقای اشرفی! دین خدا را دارند از بین می برند، ما اینجا داریم در مورد حرفهای میرزای نائینی، بحث می‌کنیم. باید فکر اساسی کرد.
استاد عالی حوزه خراسان ابراز داشت: در طول تاریخ پر افتخار تشیع، علمای شیعه و حوزه های علمیه، اسلام ناب محمدی را به خاطر استقلالی که داشتند حفظ کردند. در مقابل از روز اول، بسیاری از علمای دیگر مذاهب، تحت تاثیر سلاطین و زور مداران بودند و گاه به خاطر خوش آمد دستگاه حاکمه نیز آرائی صادر می کردند که تناسبی با قرآن و سنت نبوی نداشت. از جمله صدور حکم جواز شراب یا لواط، از جانب برخی از آنان برای خشنودی حکام و نیز خطاب به مأمون، شهرت دارد. به طور کلی خاصیت اجیر شدن برای خلفای جور یا تشکیلات رسمی در همه دوران وجود داشته و مهمترین اثر آن، وابستگی به دستگاه قدرت است.
وی افزود: همه به یاد داریم که در جریان حملات اسرائیل به غزه و حصر کشنده ای که برای ساکنین مسلمان غزه ایجاد شد، علمای مصر علی الخصوص شخص رئیس الازهر مورد اعتراض قرار گرفتند که چرا از طریق کشور مصر، امکاناتی به مسلمانان غزه ارسال نمی‌شود و چرا شما به حسنی مبارک اعتراضی برای بازگشایی گذرگاه مشترک غزه و مصر ندارید که او پاسخی برای این پرسش نداشت جز اینکه در صورت اعتراض، شهریه هایمان قطع می شود و برای حفظ منافع مادی خود راهی جز سکوت نداریم.
استاد خارج حوزه خراسان بیان داشت: نمونه دیگر را در کتاب «سیروا فی الارض» دکتر تیجانی می توانید ببینید که به نقل جناب تیجانی، وقتی ایشان با عالم بزرگی از علمای مصر برای دعوت به همایشی دیدار می‌کند و وضع رقت بار او را از تنگدستی و بدبختی مشاهده می‌کند از وی دلیل این اوضاع را می‌پرسد. آن عالم در جواب تیجانی می‌گوید دلیل بدبختی من آن است که در جایی برای حفظ اسلام فریادی زدم، اما حکومت نپسندید و مرا به همان خاطر بایکوت کرده و حتی ارتباط دیگران را با من قطع کرده و همه مراتب مرا قطع کرد و اینک برای امرار معاش، معطل مانده ام.
استقلال علمای شیعه رمز ایستادگی ومقاومت در برابر طاغوت است
آیت الله اشرفی در ادامه با اشاره به خاطره ای دیگرافزود: این خاطره نیز هیچگاه از یادم نمی رود که زمانی با آیت الله حاج شیخ مهدی آصفی از عراق به مکه مشرف شدیم. دیداری هم از جامعه مدینه داشتیم که آن زمان، خارج از مدینه وامروزه به خاطر توسعه شهر، در داخل شهر واقع شده است رئیس و عمید جامعه در یک مکان منظم و مرتب بعد از پاسخگویی به سوالات مراجعان و بدرقه کردن ایشان، به ما روکرده و بعد از گفتگو پیرامون مسائل متعدد، از ما پرسید که شهریه شما از دولت چقدر است؟ ما در پاسخ گفتیم از دولت شهریه نمی گیریم. باز سوال کرد که آیا دولت به شما شهریه نمی‌دهد؟ ما گفتیم اتفاقا بی میل به پرداخت نیست اما ما حاضر نیستیم و نمی گیریم. با تعجب پرسید پس چگونه معیشت خود را تامین می‌کنید؟
من در پاسخ، شروع به خواندن آیه غنیمت کردم:« وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبَى وَ الْیَتَامَى وَ الْمَسَاکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ »(سوره انفال/41) کردم و توضیح دادم که در دیدگاه شیعه بر اساس تفسیر اهل بیت علیهم السلام، هر فائده ای که کسی ببرد مازاد از موونه را باید خمس بپردازد، بخشی از این خمس در اصل متعلق به پیامبر(ص) و بعد امامان معصوم بعد از ایشان است در عصر غیبت امام زمان(عج) هم زمام آن بدست فقها به عنوان نواب امام است که به تشخیص ایشان امروزه این مالیات، صرف اداره حوزه های علمیه می‌شود. بعد از سخنان من عمید دانشگاه سر در گریبان تفکر فرو برد و بعد از دقایقی سر بالا کرده و گفت:« مدتها بود با خودم فکر می کردم که چرا در بین همه مذاهب و ادیان فقط مذهب شیعه و علمای شیعه اند که چنین در مقابل طواغیت، ایستادگی می‌کنند. در جستجوی پاسخ این سوال، امروز این سرّ بر من مکشوف شد و دانستم که علت این ایستادگی ها و مقاومت ها و آزادگی ها چیست؟
نظر امام راحل پیرامون استقلال حوزه
آیت الله اشرفی بیان داشت: باز به یاد می آورم که در مشکلی که حوزه علمیه نجف با دولت وقت عراق پیدا کرده بود به امر آیت الله خوئی، آقا زاده مرحوم آیت الله حکیم برای حل مشکل به دیدار مسئولین وقت عراق رفت در یکی از شبها بعد از درس اصول، آیت الله خوئی(ره) به من فرمود که در این زمینه با امام خمینی صحبت کنم و نظر ایشان را جویا شوم که ایشان در پاسخ بعد از صحبتهای فراوان، این جمله را فرمودند که هیچگاه از یادم نمی رود، به این مضمون فرمودند که اگر به همین اندازه دولت ها و حکام بخواهند در امور حوزه دخالت کنندهرچند نظارتی باشد نبودن چنین حوزه ای از بودن آن اولی است. به هر تقدیر افتخار حوزه ها در همه دوران ها آن بوده که هیچگاه زیر نظر هیچ تشکیلات دولتی نبوده و نیستند.
وی افزود: در طول چهارده قرنی که بر روحانیت شیعه گذشته یکی از بزرگترین افتخاراتش آنست که روی پای خود ایستاده، اگرچه بزرگانی مثل مرحوم عیاشی و سید مرتضی در راه نشر دین و تربیت طلاب، خود اموالی را صرف می کردند. حتی در زمان آل بویه که شیعه کمی قدرت گرفته بود تا جایی که با آن امکاناتی که برای شیخ مفید فراهم شد توانست اشاعره و معتزله را به زانو درآورد، در آن زمان هم باز علمای شیعه حتی از حکام شیعی آل بویه چیزی نمی گرفتند و به منابع دولتی اتکایی نداشتند.
ابهت علمای شیعه در بین مردم و حکام ناشی از تقوی و ورع بود
استاد عالی حوزه خراسان در ادامه افزود: حال این امانت امام زمان (عج) امروزبه دست ما رسیده است و خدمتگزاران اسلام ناب محمدی که این افتخار را در استقلال و عدم وابستگی داشتند، آن را به ما رسانده اند. در گذشته ها حتی برای تداوم این استقلال افرادی چون آیت الله والد ما، پنجشنبه و جمعه را کار می کردند تا از نظر مالی به خود متکی باشند و منت از دیگران نبرند و این مذهب را با این آثار و برکات برای ما به ودیعت بگذارند.
وی افزود: این عدم وابستگی به دیگران و از طرفی تقوا و ارتباط معنوی عجیبی که علمای سلف با خدای متعال داشتند موجب آن بود که در قرون گذشته علمای ربانی در دل مردم جای داشته باشند. مرحوم حجت الاسلام شفتی در اصفهان به جایی رسید که از شدت گرسنگی از خانه بیرون آمده و با پول قرض، کهنه جگری از جگر فروشی خرید، در میانه راه در خرابه ای دید که سگی بی رمق افتاده و بچه های او به پستانها چسبیده اند اما شیری نیست که آنها را تامین کند، مرحوم شفتی دلش به حال آنها سوخته و نصف جگر را برای سگ انداخت، دید ماده سگ بعد از خوردن آن باز هم نیاز دارد باقی جگر را نیز جلوی سگ انداخت. سگ بعد از خوردن سری به سوی آسمان بلند کرد. حال اینکه چگونه مرحوم شفتی زندگی اش زیر و رو شد و با سرمایه یکی از تجار شفت، به ثروت هنگفتی دست یافت خود داستان دیگری است.
آیت الله اشرفی شاهرودی در ادامه داستان دیگری را بیان کرد که یکی از کنیز های ظل السلطان حاکم اصفهان به خانه شفتی پناه برد و بعد از مدتی با وساطت مرحوم شفتی به خانه حاکم برگشت. حاکم از کنیز در مورد شفتی سوال کرد. کنیز پاسخ داد که شفتی در روز خیلی عاقل بود ولی شبها دیوانه می شد، حاکم پرسید چطور؟ کنیز جواب داد هر شب به مکان خلوتی رفته و نعره می زد و از خوف خدا ناله سرمی داد و عبادت ها و ضجه ها داشت، در یکی از شبها خود شاهد بودم که چگونه تا به صبح این آیه را مکرر با حال ضجه به زبان می آورد که «و امتازوا الیوم أیها المجرمون» آن استقلال و وارستگی از دنیا از طرفی و این تقوا و عبادت ها از طرف دیگر موجب می شد که بزرگان دین در دل مردم جا گیرند و ابهتی در دل حکام و صاحبان قدرت داشته باشد که امثال ظل السلطان با آن همه قدرت و شکوهی که در اصفهان داشتند جرات کمترین تعرضی به امثال مرحوم شفتی نداشته باشد.
استادخارج فقه و اصول خراسان بیان داشت: این زهد و ورع علمای شیعه بود که موجب شد امثال شیخ انصاری ها و صاحب جواهرها را در دامان خود بپروراند. به همین دلیل بود که وقتی فقهای شیعه حکمی می دادند، مردم این حکم را به منزله حکم امام زمان (عج) می دانستند در داستان میرزای شیرازی و فتوای معروف تنباکو این کم نیست که اندرونی کاخ ناصر الدین شاه نیز به خاطر فتوای مرجع دینی، قلیان های خود را بشکنند. این عظمت و محبوبیت را ما خود در فوت مرحوم آیت الله بروجردی مشاهده کردیم. آن زمان ما در نجف بودیم و در عین اینکه عراق مقلد آیت الله بروجردی نبودند لیک با اعلام این خبر، گریه و ضجه سراسر صحن امیر المومنین را فراگرفت و مراسم یادبود برای ایشان تا چهل روز در نجف برپا بود. پرچم سازمان ملل را به احترام این عالم بزرگ شیعه به حالت نیمه افراشته درآوردند.
سه عامل عظمت علمای شیعه
آیت الله اشرفی ابراز داشت: سوال آنکه این اثر شگفت در حیات و ممات علمای دین از کجا آمده بود؟ بی تردید کوشش و پشتکار در دوران تحصیل، تقوا و ورع و استقلال از تشکیلات دولتی، سه عامل کلیدی در رقم خوردن این عظمت بوده است.
وی افزود: خود مرحوم امام که این تحول عظیم را در کشور ایجاد کرد و من بخش کوچکی از آن را در سفری که به نمایندگی از ایشان به کشورهای اروپایی و پس از رحلت آن بزرگوار در کشورهای افریقایی داشتم بعینه مشاهده کردم، امام (ره) نه توپ و تفنگ داشت و نه وابسته به تشکیلات بود، فقط و فقط برای خدا قدم برداشت و مردانه در این راه ایستادگی کرد و مردم هم از آنجا که فهمیدند انسانی دلسوز و مردی خدائی قدم برداشته بچه های خود را به دستور ایشان عاشقانه به میدان جنگ و شهادت می فرستادند تا بدین وسیله حرف نائب امام زمان خود (عج) را عملی کنند.
وی در ادامه گقت: این اثر بلیغ و این تحولات بزرگ تاریخی مرهون استقلال روحانیت شیعه و فقاهت جواهری و اخلاص علما در این راه و دوری از دستگاه قدرت بوده است. پس ای طلاب، ای جامعه روحانیت! بیدار باشید که مبادا آلت دست دیگران قرار بگیرید و جیره خوار رسمی قدرت باشید و از آزادگی خود بکاهید.
استاد عالی حوزه خراسان بیان داشت: طبعا وقتی روحانیت وابسته به تشکیلات هرچند تشکیلات خوب باشند، تاثیرشان کم شده و موجب می شود که کم کم مردم به کلام و سخن آنها ترتیب اثر ندهند. به نظر ما بهترین راه همین منهجی بوده که بزرگان دین ما در آن راه گام زده و آن را به دست ما رسانده اند.
وی افزود: بیدار باشید که مبادا این ودیعه الهی و ارزشهای روحانیت شیعه را برای حطام دنیا از دست دهیم و یا خواب باشیم و دیگران برای ما تصمیماتی بگیرند که اساس این بنیاد الهی و این دانشگاه عظیم امام صادق(ع) را با برنامه های ناسنجیده به ضعف و سستی، سوق داده شود./