حیات پس از مرگ در نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «حیات پس از مرگ در نهج البلاغه» پژوهشی از «فاطمه نصر اصفهانی» به بررسی و فهم دقیق و صحیح دعا و آداب آن از منظر آیات و روایات اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

یکی از اصول اعتقادی دین اسلام اصل معاد است؛ بنابراین اصل همه انسان هایی که در این عالم به دنیا آمده و رفته‌اند و از این پس می‌آیند و مدتی زندگی می‌کنند و می‌روند همه و همه در جهان دیگری زنده شده در دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند و در هر حال از یک حیات ابدی برخوردارند. ایمان به این اصل شرط مسلمانی است و اگر کسی این ایمان را از کف بدهد و عالم آخرت را انکار کند از زمره مسلمانان بیرون است. همگی پیامبران الهی از آدم تا خاتم پس اصل توحید اصل معاد را بیان می‌کرده و مردم را به ایمان و اعتقاد به حیات اخروی می‌خواندند.

در قرآن کریم آیات بسیاری است که به گونه‌ای درباره عالم پس از مرگ، روز قیامت، چگونگی زنده شدن مردگان، میزان، حساب و دیگر مسائلی که به عالم پس از مرگ مربوط می‌شود سخن گفته‌اند. کثرت این آیات نشان دهنده جایگاه رفیع اعتقاد به معاد در اسلام و نقش سازنده آن در سعادت بشر است از همین روست که در چندین موضع از قرآن بلافاصله پس از ایمان به خدا «ایمان به روز آخر» مطرح شده است. حضرت علی(ع) نیز در مواضع زیادی از نهج البلاغه به بحث پیرامون این موضوع پرداخته‌اند و خطبه‌ها و نامه هایی از این دست فرموده‌اند.

در این تحقیق ما بر آن شدیم که سخنان حضرت علی(ع) در نهج البلاغه را که پیرامون موضوع مرگ و حیات پس از مرگ و قیامت است جمع آوری نموده به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم. حضرت علی(ع) به زیبایی تمام مسأله مرگ را مورد بررسی قرار داده‌اند و از آن به شیرینی یاد کرده‌اند. از نظر ایشان مرگ حقیقتی است که برای همه انسان‌ها می‌باشد و کسی نمی‌تواند از آن فرار کند و کسی که همیشه به یاد مرگ باشد و در طول زندگی دنیا خود را برای آن آماده کرده باشد مرگی آسان و شیرین خواهد داشت و اما کسی که از یاد مرگ غافل باشد و عمر خود را صرف غیر اطاعت خدا کرده باشد مرگی سخت و شدید خواهد داشت.

در ادامه به سخنان حضرت علی(ع) در مورد ورود به برزخ پرداخته‌ایم ایشان کفن و تشییع و دفن میت را به زیبایی بیان کرده‌اند و به حالات روحی و جسمی مردگان در قبر پرداخته‌اند و از پوسیده شدن استخوان‌ها و وحشت و تنهایی و تاریکی قبر و اینکه دیگر راهی برای بازگشت به دنیا نیست و دیگر توانایی انجام عمل صالح را ندارند و بعد از آن به مسائل قیامت و پس از آن، پرداخته‌ایم. حضرت امیر(ع) قیامت را فرجام حتمی و گریز ناپذیر دانسته‌اند و این که دیر یا زود خواهد آمد و همه انسان‌ها در محضر عدل الهی حاضر شده و به محاسبه اعمال آن‌ها پرداخته می‌شود. ایشان نفخ صور را به زیبایی بیان کرده‌اند.

این که چگونه در صور دمیده می‌شود و همه دنیا ویران شده، آسمان‌ها و کوه‌ها و دریاها متلاشی شده و همه جانداران خواهند مرد و سپس به اذن الهی دوباره در صور دمیده شده و همه جانداران زنده شده تا به محضر خداوند برسند و پس از محاسبه اعمال آن‌ها نامه هرکس به دستش داده شده و به بهشت و یا جهنم راهی می‌شوند. حضرت علی(ع) بهشت و درجات آن و جهنم و درکات آن را به زیبایی تمام توصیف نموده‌اند که ما آن را در این تحقیق آورده‌ایم.

ضرورت و اهداف تحقیق:

مسأله معاد و حیات پس از مرگ بعد از مسأله توحید مهم ترین مسأله دینی و اسلامی است و یکی از اصول جهان بینی اسلامی و از ارکان ایمان و اعتقاد به دین اسلام است. ایمان به زندگی جاوید و حیات اخروی از مسائل مهمی است که در همه ادیان به آن توجه خاص شده و قرآن کریم آیات متعددی را بر ضرورت معاد اقامه کرده است که از جمله آن‌ها «عبث بودن دنیا بدون معاد»، «به مقتضای عدل و رحمت الهی» بودن معاد است. از این رو شناخت و بررسی احوال پس از مرگ از ضروریات خودشناسی و خودسازی شمرده می‌شود و من در این تحقیق درصدد جستجوی این آموزه‌ها در کلام امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه برآمدم.

هدف در این تحقیق پرداختن به فرجام نیک و بد آدمی است و بررسی مواقف پس از مرگ و فرجام انسان‌های گناهکار و نیکوکار در برزخ و بهشت و جهنم از دیگر اهداف این پژوهش است و از جمله فواید آن دوراندیشی انسان و تفکر در هدف آفرینش است تا دریابد که این دنیا همانند مسافرخانه‌ای است که هر لحظه ممکن است مسافر آن بار سفر بر بندد و این دنیا را ترک کند و لذا آمادگی همیشگی برای این سفر حتمی است.

مرگ:

توقف کامل و پایدار فعالیت‌های زیستی، مردن، موت، درگذشت، ترک قیود و علایق دنیوی و توجه به عوالم معنوی.

یاد مرگ و تأثیر آن در انسان:

یکی از عواملی که انسان را از خواب غفلت بیدار می‌کند و باعث می‌شود انسان بیشتر تکالیف الهی خود را انجام دهد و از گناه و معصیت دور بماند، یاد مرگ، یاد جهانی دیگر که در آن جهان اعمال و رفتار انسان حسابرسی می‌شود و یاد سختی‌های مرگ، یاد تنهایی و وحشت گور است. انسان اگر همیشه به یاد مرگ باشد هیچ وقت دست به گناه و معصیت نمی‌زند.

برزخ:

برزخ نخستین منزلی است که انسان پس از مرگ پیش روی خود دارد. در مفردات نیز آمده است:عالم مرگ را برزخ گویند که واسطه است مابین این دنیا و آخرت.

قیامت:

عالم آخرت و قیام قیامت از جمله خبرهای غیبی در ادیان الهی است که همه پیامبران خدا در طول قرون و اعصار فرا رسیدن آن را با صراحت و قاطعیت اعلام داشته و مردم را از آن روز بهت آور و حیرت زا آگاه نموده است. آخرت منزل نهایی تکامل و پایان مراحل تعالی و رشد است. در آن جا همه استعدادها فعلیت می‌یابند. همه قابلیت‌ها به تحقق می‌رسند و هر موجودی به هر چه که در خور اوست دست می‌یابد.

قیامت فرجام حتمی و گریز ناپذیر:

در فرازی از نهج البلاغه امام علی(ع) هدف از آفرینش دنیا را قیامت می‌داند و می‌فرماید: «دنیا برای غیر خود آفریده شده است و برای خود آفریده نشده است».

توصیف معنوی بهشت و بهشتیان:

حضرت می‌فرمایند: «در آن جا درجاتی است که یکی از دیگری برتر و منزلگاه‌هایی است که با هم متفاوت است».

اوصاف دوزخ و دوزخیان:

جایگاهی که هرگز از آن خارج نگردند و برای اسیران آن غرامتی نپذیرند و زنجیرهای آن گسسته نمی‌شود، مدتی برای عذاب آن تعیین نشده تا پایان پذیرد و نه سرآمدی تا فرا رسد.

نتیجه گیری:

سخنان حضرت علی(ع) در نهج البلاغه در باب حیات پس از مرگ بسیار تأثیرگذار و دلنشین است و مراحل قیامت پس از مرگ از جمله لحظات احتضار، لحظات درون قبر و برزخ و قیامت و بهشت و دوزخ را بسیار زیبا و جذاب توصیف نموده‌اند و اگر کسی دارای ضمیری پاک و روشن باشد سخنان حضرت به راحتی می‌تواند به او بصیرت و آگاهی دهد و دل او را بلرزاند. 

شایان ذکر است، پایان‌نامه «حیات پس از مرگ در نهج البلاغه» پژوهش پایانی «فاطمه نصر اصفهانی»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه بانو امین تهران است که در زمستان 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «فاطمه احمدی» و استاد داور آن «دکتر طوبی شاکری» است. /9193/پ201/ی