دستاورد گفتمان فقه مقارن منزوی‌کردن تفکرات افراطی در جهان اسلام است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست «بررسی کارکردهای فقه مقارن در حل مسائل جهان اسلام» با حضور مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در  دفتر منطقه ای خبرگزاری رسا در خراسان برگزار شد.

فقه مقارن؛ دانش تمدن ساز

حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، در این نشست، به تعریف علم فقه پرداخت و گفت: علم فقه از علوم اسلامی است که متولی شناخت احکام بوده و به این دلیل که روابط خانوادگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان را سازماندهی می کند، دانش تمدن ساز نام گرفته، همچنین به لحاظ تاثیر خاص عمل صالح و رفتارهای دینی در ایمان مسلمانان، در متون دینی ما نیز بر فراگیری این دانش تأکید فراوان شده است.

وی افزود: اگر جامعه اسلامی را به یک پیکر تشبیه کنیم، کنش های این جامعه توسط دانش فقه هدایت می شود بنابراین سیمای جامعه دینی بیش از هر علم دیگر، تحت تأثیر این دانش است و از همین رو یکی از رویکردهایی که از دیرباز مورد توجه متفکران فقهی قرار گرفته، فقه مقارن به معنای فقه مقایسه ای است.

حجت الاسلام الهی خراسانی در تبیین فقه مقارن، اظهار داشت: فقه مقارن، فقهی است که در نظریه پردازی و شناخت روابط مبتنی بر دین، فقط به نظریات و مفاهیم یک مذهب بسنده نمی کند و از دیدگاه ها و دستاوردهای سایر مذاهب اسلامی هم بهره گرفته  و در اثبات نظریه های خود از مسیر بررسی و نقد آن آرا عبور می کند.

استاد سطح عالی حوزه علمیه مشهد ادامه داد: در تاریخ فقه شیعه، نگاشته های متعددی با رویکرد فقه مقارن پدید آمده است از جمله کتاب «الخلاف» شیخ طوسی و «الانتصار» سیدمرتضی علم الهدی در قرون چهار و پنج، «المؤتلف من المختلف» تألیف علامه طبرسی و «تذکرة الفقها» علامه حلی در قرون میانه و تألیفات جدید سده اخیر.

فقه مقارن نماینده فقه اسلامی است

وی یادآور شد: طبعا اگر از منظر علمی به فقه مقارن نگاه کنیم، دانشی است با گستره ای بیش از فقه عادی(فقه طائفی و مخصوص یک مذهب) چرا که هم تمام مسائل مورد بحث در مذاهب را مورد توجه قرار می دهد و هم به لحاظ غنای علمی و برخورداری از ادله و نظریات مذاهب، از عمق بیشتری برخوردار است؛ بر این اساس اگر نگاشته های فقهی هر یک از مذاهب اسلامی را نماینده فقه آن مذهب بدانیم، قطعا آن که می تواند نماینده فقه اسلامی و جهان اسلام باشد، تألیفات فقه مقارن است.

حجت الاسلام الهی خراسانی در تشریح ضرورت پرداختن به فقه مقارن در حوزه ابراز داشت: در روزگار ما فقه مقارن به دلایل مختلف اهمیت مضاعف پیدا کرده و نه تنها یک ضرورت برای حوزه های علمیه بلکه برای مذهب شیعه و همه مذاهب اسلامی و جهان اسلام نیز الزامی است.

حوزه‌های علمیه نیازمند توجه بیشتر به آفاق منطقه ای و جهانی هستند

وی در ادامه با اشاره به چگونگی شکل‌گیری ایده راه اندازی رشته تخصصی فقه مقارن در سطوح عالی حوزه تصریح کرد:  به اعتقاد بنده حوزه های علمیه ما در ایران به خصوص حوزه های منطقه ای، مانند مشهد، نیازمند توجه بیشتر به آفاق منطقه ای و جهانی هستند. در واقع یکی از مشکلات نگرشی در حوزه، درونگرایی بیش از حد حوزه علمیه و معطوف شدن به نیازهای مخصوص بوم زیست هر حوزه است، البته نیازهای دینی هر منطقه اولویت نخست حوزه مستقر در آن منطقه است؛ اما نباید بدان بسنده شود.

مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی اضافه کرد: این درونگرایی سببب می شود از یک سو از توجه به متغیرهایی که بر تغییرات فرهنگی، اجتماعی و دینیِ بومی خودمان حاکم است، غافل بمانیم و از سوی دیگر، چون تجربه فرامنطقه ای نداریم نمی توانیم از دستاوردهای مشابه برای حل بحران های دینی مان استفاده کنیم و از طریق اثرگذاری بر شرایط فرامنطقه ای بخشی از مسائل و چالش های درونی خود را بهبود ببخشیم.

 حجت الاسلام الهی خراسانی افزود: طبعا با این نگاه، نوع اموزش های ما در پرورش روحانیان و متفکران دینی هم درونگرایانه ترسیم می شود؛ زبان عربی که امروز آموزش داده می شود تنها برای مراجعه به متون کتاب و سنت تدارک دیده شده، کتاب های تاریخ علوم اسلامی معمولا معطوف به تجربه شیعی ـ ایرانی است و آموزش های مهارتی حوزه نیز معمولا ناظر به کارکردهای محدودی است که تنها در کشور ما مورد انتظار است.

نزدیک ترین راه خروج حوزه از بن بست درونگرایی، در پیش گرفتن رویکردهای مقارن است

وی با طرح این سؤال که آیا چنین حوزه درونگرایی می تواند در حل چالش های جهان اسلام مؤثر باشد و توجه مشکلات شیعیان غیرایرانی را مورد توجه قرار دهد؟، ابراز داشت: ابتدا باید دید حوزه های ما باتوجه به غفلت از خارج از بوم زیست خود آیا اصولا درک مناسبی نسبت به چالش های درونی خود دارند؟

وی، نزدیک ترین راه خروج حوزه از بن بست درونگرایی را، در پیش گرفتن رویکردهای مقارن و بین رشته ای دانست و افزود: این رویکرد به حوزه کمک می کند افزون بر این که به لحاظ علمی، تجارب خود را غنی می کند، با تسلط بر گفتمان ها و نظریات همه مذاهب در سراسر جهان اسلام، در قامت یک حوزه جهانی ظاهر شود. البته این رویکرد، نتایج مستقیمی نیز در توفیقات مکتب اهل بیت(ع) خواهد داشت چرا که پایگاه نگرشی فقه مقارن در ذهنیت های تعاملی و تقریبی است یعنی خاستگاه مباحث فقه مقارن، اعتنا به سایر مذاهب و اعتقاد به امکان گفت وگوی علمی و دینی درون خانواده جهان اسلام است.

این استاد حوزه اضافه کرد: بر این اساس، رشد دیدگاه های مقارن در فقه، قطعا به تقویت نگاه های تعاملی و تقریبی کمک خواهد کرد و از سوی دیگر به دلیل این که زمینه را برای شفاف شدن مواضع فکری و اعتقادی مکتب اهل بیت(ع) در دنیای اسلام فراهم می کند، از طریق این منظر شفاف وگویا نسبت به شیعه امامیه، بسیاری سوءتفاهمات و کینه ورزی های آگاهانه یا ناآگاهانه خنثی می شود. در مسیر گفت و گوی علمی، دستاوردهای غنی فقه شیعه و آرای بلند متفکران شیعی در کنار سایر آراء متفکران جهان اسلام به خوبی دیده و فهم و در یک ترازوی علمی سنجیده می شود بنابراین فقه مقارن، بهترین فرصت برای طرح دیدگاه های شیعی است بی آنکه سویه تبلیغی و تحریکی داشته باشد.

مهم‌ترین دستاورد طرح گفتمان فقه مقارن، منزوی کردن تفکرات افراطی در جهان اسلام است

حجت الاسلام الهی خراسانی با تأکید بر این که نگاه های تبلیغی صرف نسبت به معارف اهل بیت(ع) و تلاش برای تخطئه مطلق همه مذاهب، جز انزوای شیعه در جهان اسلام نتیجه دیگری ندارد، افزود: مهم‌ترین دستاورد طرح گفتمان فقه مقارن، منزوی کردن تفکرات افراطی در جهان اسلام خصوصا تفکرات سلفیه افراطی و گروه های سلفی جهادی(وهابی) است چرا که پیدایش چنین گروه هایی بر بستری از سوءتفاهمات دینی، نزاع های مذهبی و دور شدن از فضای گفت و گو و بحث علمی منصفانه است.

وی با بیان این که بهترین راه برای خلع سلاح ایدئولوژیک از این گروه های تندرو، ایجاد جبهه گفت و گو میان مذاهب اسلامی است بی آن که هیچ مذهبی نیازمند حذف یا تغییر موضع باشد، خاطرنشان کرد: در واقع اهمیت فقه مقارن در این جهت است که مواضع فقهی هر مذهبی حفظ و بیان می شود و در مقام مقایسه نوعی اعتماد علمی میان آن ها شکل می گیرد و قطعا جایی برای خشونت های مذهبی، تکفیر و قتل مخالفان و تخریب بناها و مظاهر مقدس و ترور شخصیت های مذهبی باقی نمی ماند.

وی اظهار داشت: راهبرد فقه مقارن در میان همه رویکردهای مقارن، مناسب ترین است زیرا مباحث کلامی حتی در رویکرد مقارن، همراه با حساسیت های مذهبی بسیار بالاست و عرصه های گفت و گو و ایجاد گفتمان یکپارچه علمی در علم کلام، دشوارتر است، چنان که مدارای مذهبی و بردباری در روابط بین مذاهب هم تاکنون در مقام عمل و رفتارهای مذهبی موفق تر از ساحت عقیده بوده است.

تسلط اندیشمندان شیعه بر فقه مقارن؛ راهکار جلوگیری از انزوای فقه شیعه در مجامع رسمی و بین المللی

حجت الاسلام الهی خراسانی، مظلومیت فقه شیعه در مجامع رسمی و بین المللی را از دیگر عوامل راه اندازی رشته تخصصی فقه مقارن در مشهد عنوان کرد و گفت: به دلیل این که ما تنها کشور اسلامی هستیم که مذهب رسمی شیعه داریم و در مجموعه دنیای اسلام، کمتر از یک سوم جمعیت را تشکیل می دهیم و نیز به دلیل نوعی بدبینی های تاریخی که بر ذهن اهل سنت سایه انداخته، فقه شیعه همواره مظلوم واقع شده و دنیای اسلام هم از دستاوردهای علمی آن محروم مانده است به حدی که در تألیفات فقه مقارن اهل سنت که اندک هم نیست، معمولا دیدگاه های مذهب اهل بیت(ع) طرح نمی شود، در مجامع فقهی جهان اسلام، سهم فقه شیعه به لحاظ علمی و موقعیت رسمی، تناسبی با توان علمی فقه شیعه و حتی تعداد پیروان این مذهب ندارد و تعداد محاکم قضایی که بر اساس فقه شیعه حکم می کنند در دنیای اسلام بسیار اندک است.

مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با انتقاد از ضعف حضور رسانه ای حوزه های علمیه تشیع در مجموعه فعالیت های فرهنگی و علمی دنیای اسلام، ادامه داد: تقویت فقه شیعه در این مجامع رسمی و بین المللی در فضای رسانه ای، نیازمند تسلط اندیشمندان فقهی ما بر فقه مقارن است؛ تا وقتی ادبیات متفکران ما ادبیات علمی مخصوص مذهب شیعه و در چارچوب زبان فارسی باشد طبعا نمی توان انتظار بهبود موقعیت جهانی فقه شیعه را داشت. این موقعیت نامناسب وقتی بیشتر روشن می شود که بدانیم در موسوعه فقهی اسلامی که در زمان جمال عبدالناصر در مصر تدوین شد، آرای مذاهب اربعه اهل سنت و مذهب زیدیه و حتی اباضیه (که بازمانده خوارج معتدل است) حضور دارد اما از آرای شیعه امامیه خبری نیست.

وی با بیان این که همین وضع، 50 سال بعد در دائرة المعارف فقه اسلامی معروف به موسوعه کویتیه نیز تکرار شده است، افزود: این عدم توازن باید توسط متفکران علمی خود ما حل شود و این زمانی ممکن است حضور آنان در همایش ها، کنگره ها و مجلات و مجامع علمی پر رنگ تر باشد.

حجت الاسلام الهی خراسانی در پاسخ این پرسش که آیا همین که دنبال تقویت فقه شیعه در دنیا هستیم، بیانگر انگیزه های خاص مذهبی و حمایت از یک دیدگاه مذهبی محسوب نمی شود، گفت: خیر زیرا فارغ از تعلق خاطرم به فقه شیعه، باید عرض کنم که جریانی که می تواند سکان فقه اسلامی را از جریان های افراطی سلفیه گرفته و آنقدر به لحاظ علمی قوی باشد که بتواند نماینده علمی دنیای اسلام در مصاف با مکاتب حقوقی غرب و رقبای اسلام در جهان قرار گیرد، فقط فقه شیعه است.

این پژوهشگر حوزوی با اشاره به فشار فزاینده مفاهیم و گفتمان های حقوقی غرب از اعلامیه حقوق بشر تا کنوانسیون های مختلف درباره حقوق زن، اقلیت های مذهبی، کودکان، همجنس بازان، ادامه داد: ما شانس زیادی در سایر مذاهب برای این که بتوانند جبهه فقه اسلامی را مقابل جریان عظیم حقوقی غرب سازماندهی کرده و یک مقاومت حقوقی و فکری در جهان اسلام ایجاد کند، نمی بینیم.

وی با اشاره به مصوبات مختلف نهادهای غربی علیه دنیای اسلام خاطرنشان کرد: مقابله با فضای رسانه ای سنگین و هجمه مستمری که علیه تفکرات اسلامی در دنیا سازماندهی می شود، نیازمند یک مقر فرماندهی علمی، عقلانی، معتدل و با ساختار کاملا علمی و قابل رقابت با مکاتب حقوقی غرب است و اگر شیعه به کمک مذاهب معتدل اسلامی نتواند این راننده خطرناک افراطی را از ماشین علمی دنیای اسلام پیاده کند، دیر یا زود صحنه رقابت فکری در جهان امروز را به دنیای غرب واگذار خواهد کرد لذا به لحاظ افزایش توان رقابت دنیای اسلام و ایجاد جبهه متحد حقوقی در برابر دنیای غرب، هم یکپارچه سازی ادبیات فقهی در دنیای اسلام مبتنی بر فقه مقارن مهم است و هم به طور خاص، تسلط مذهبی مانند شیعه که از یک گفتمان عقلانی قوی و غنی برخوردار است و شانس بیشتری برای رهبری علمی دنیای اسلام در برابر غرب دارد.

پیشینه توجه به فقه مقارن به عنوان فقه تمدن ساز در تاریخ تشیع

عضو هیأت دفتر تبلیغات خراسان رضوی در خصوص پیشینه توجه به فقه مقارن به عنوان فقه تمدن ساز در تاریخ تشیع، ابراز داشت: فقه مقارن در مذهب شیعه دیرینه ای طولانی دارد اما از دوره ای که با استقرار دولت صفویه، جغرافیای مذهب شیعه خود را در قالب یک کشور معین از دنیای اسلام جدا کرد، این رویکرد رو به افول گذاشت. به تدریج روابط علنی و مراودات علمی شیعه و سنی محدودتر شد و خشونت های مذهبی علیه علمای شیعه همچون شهید اول و شهید ثانی شدت یافت. در حالی که پیش از آن، تألیفات مقارن در عرصه فقه و کلام داشت به رنگ غالب تالیفات فقهی و کلامی در شیعه تبدیل می شد.

حجت الاسلام الهی خراسانی اضافه کرد: در دوران افول، تلاش علمای شیعه مصروف نیازهای داخلی دولت شیعی شد چنان که در انقلاب اسلامی هم این اتفاق افتاد  و رویکرد جهانی ما یک دهه پیش از پیروی انقلاب نسبت به یک دهه پس از آن، بیشتر بوده است ولی این غفلت، قابل احیا و جبران است.

وی یادآور شد: حتی در دوران افول رویکردهای مقارن در فقه و کلام، باز هم شخصیت هایی مانند سیدبحرالعلوم در قرن سیزدهم را به عنوان شخصیت های جامع بین مذاهب داریم که بر فتاوای چهار مذهب مسلط بوده و دو سال در مکه به هر چهار مذهب تدریس می کرده و فتوا می داد.

درگیری های مذهبی ناشی از جهل مذهبی و خشونت فکری است

این نویسنده و پژوهشگر حوزوی در پاسخ به این پرسش که علت شدت یافتن درگیری های قومی و فرقه ای میان مذاهب اسلامی و تکفیر و خشونت های فیزیکی در برهه کنونی ناشی از چیست؟، گفت: البته خشونت های مذهبی همیشه در دنیا بوده اما در حدود صد سال اخیر، نسبت مستقیمی میان افزایش خشونت های مذهبی در دنیای اسلام و رشد جریان های خاص مذهبی(سلفی) وجود دارد و این خشونت ها دقیقا در مناطقی که سلفیه رشد بیشتری دارند، هم بیشتر است.

وی افزود: با ظهور وهابیت و محمدبن عبدالوهاب در حدود قرن 13 هجری قمری، تفکرات سلفی‌گری در مناطق دیگر چون یمن، شمال افریقا و مصر (که امروز کانون خشونت های مذهبی هستند) شکل گرفت اما در مصر به دلیل سیطره الازهر که یادگار تسلط فاطمیان و فقه شافعی بر مصر است، تا حدی اوضاع کنترل شد.

حجت الاسلام الهی خراسانی، خشونت های مذهبی را ناشی از جهل مذهبی یا خشونت فکری دانست و گفت: مطلق انگاشتن داشته های خود و به کل باطل انگاشتن طرف مقابل یا فکر این که اگر کسی مخالف من بود حتما باید حذف فیزیکی شده و حق حیات از او سلب شود از مهم‌ترین دلایل بروز این درگیری‌ها است چنان که بسیاری از علمای وهابی که فتوای کشتار شیعیان و قتل کوکان و تاراج اموال می دهند و دایره کفر و شرک را بسیار تنگ می گیرند. این یک نوع خشونت فکری و سرچشمه خشونت های رفتاری است.

وی افزود: البته در این میان، تبلیغات دشمنان اسلام و سوء استفاده های رسانه ای و تله های فکری که برای مذاهب می گذارند نیز نباید نادیده گرفت. خشونت عملی، نیازمند پشتیبانی رسانه ای و بهانه های فکری و اجتماعی و پیشتیبانی لجستیک است که غرب در همه مناطق انجام داده و می دهد و به دلیل حاکمیت خشونت ایدئولوژیک بر برخی جریان های اسلامی، جریان های معتدل هم متاسفانه حقیقت را کتمان می کنند، امروز بسیاری از اهل سنت با تفکرات خشن مذهبی مخالفند اما جرأت اعتراض ندارند.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات خراسان رضوی با بیان این که رویکردهای سلفی از طریق تفکرات دیوبندی در پاکستان در ایران نیز رو به تقویت است، افزود: با این که دیوبندی، بنیاد صوفیانه دارد و طبعا بایستی کاملا مقابل تفکرات وهابیت ِعرفان ستیز قرار گیرد؛ اما عجیب این است که گرایشات وهابی دامن آنها را نیز گرفته است.

وی گفت: اگر فضای گفت و گو و مباحث مقارن به تفکرات اعتدالی رسمیت دهد و حداقل سلاح فکر و رسانه را از کنترل سلفیه خارج کند ما دستاورد بزرگی خواهیم داشت شاید به همین دلیل است که در سال های اخیر، مراجع تقلید غیر از فایده علمی فقه مقارن، تأکید خاص بر روی آن دارند و بسیار حمایت می کنند و در این زمینه تألیفاتی داشته اند.

میزان گرایش سایر مذاهب به فقه مقارن

حجت الاسلام الهی خراسانی در پاسخ به میزان گرایش سایر مذاهب به فقه مقارن، ابراز داشت: همیشه فکر اقلیت نیازمند این است که ابتدا از سوی اقلیت طرح شود اما بعد که شناسایی شود طبعا مورد اقبال قرار می گیرد؛ تجربه تلاش های برخی فقها و مراجع بزرگ مثل شیخ عبدالحسین شرف الدین، آیت الله بروجردی و شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء (که باعث شد شیخ محمود شلطوط در الازهر فتوا دهد تقلید از مکتب جعفری بلا مانع است)، این بیان را تأیید می کند. از سوی دیگر اندک تأملی روشن می سازد که با وجود هجمه وهابیت و ممانعت از ترجمه و نقد و بررسی آثار فقه شیعه، نوع اقبالی که امروز به فقه شیعه در مجامع فقهی می شود با سال های قبل متفاوت و رو به رشد است.

وی در مورد مخالفت الازهر با نشر کتب شیعه اظهار داشت: گرایشات سلفی در الازهر یک مسأله نوپدید است و ظهور اخوان المسلمین که وابسته به سلفی ها اما معتدل تر هستند نیز به تقویت گرایشات سلفی در آن جا کمک می کند اما این به معنای مصادره الازهر توسط سلفیه نیست؛ کافی است سخنان شیخ احمد الطیب رییس  سابق الازهر را در مورد تهدید به تخریب مزار سیدنفیسه و مسجد رأس الحسین که با ادبیات تند آنان را مورد هجوم قرار داد، مشاهده کنید. این نشان می دهد گرایشات اعتدالی همچنان در دنیای اسلام وجود دارد.

مدرس سطح عالی حوزه علمیه مشهد ادامه داد: از سوی دیگر باید توجه داشت که الازهر دولتی اداره می شود و رییس آن مستقیما توسط رییس جمهور تعیین می شود.

رقابت دوشادوش تفکر اعتدالی و افراطی در دنیای اسلام

حجت الاسلام الهی خراسانی خاطرنشان کرد: فقه مقارن به معنای فقه فرامذهبی، توسط همه مذاهب مورد توجه است اما در این که در این دایره فرامذهبی، چند مذهب را سهیم کنند تفاوت هایی وجود دارد. از سوی دیگر مبادله کتاب بین ما و برخی کشورهای اسلامی هنوز به راحتی امکان پذیر نیست، آثار فارسی باید هماهنگ با گفتمان مذهبی سایر مذاهب ترجمه شود.(چرا که چند قرن دوری علمی دو یا چند مذهب، سبب فاصله ادبیات علمی آنها شده است).

وی با یادآوری این نکته که فقه مقارن به معنای محو اختلافات فکری نیست بلکه در واقع ثبت اختلافات و به رسمیت شناختن یکدیگر با وجود اختلافات است، افزود: امروز می توان گفت تقریبا همه متفکران اعتدالی و عقلای جهان اسلام به این نتیجه رسیده اند که خانواده علمی جهان اسلام باید سر یک سفره به گفت و گو بنشینند. رشد عنوان مقارن در مجموعه فعالیت های علمی دنیای اسلام، تاسیس رشته های علمی، همایش ها و مجلات منتشر شده، همه بیانگر این مدعی است. البته سلفیان هم بیکار ننشسته و در پی سوء استفاده از خلأهای ناشی از سقوط دولت ها یا جابجایی نظام های سیاسی هستند. در واقع امروز یک رقابت دوشادوش بین تفکر اعتدالی و افراطی در دنیای اسلام وجود دارد.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات خراسان رضوی در مورد میزان اقبال اهل سنت نسبت به مباحث مقارن و تقریب مذاهب، اظهار داشت: تفکر تقریب، به معنای حذف و تعدیل مذاهب نیست بلکه به معنای حفظ است و طبعا در این میان مذهبی بیش از همه سود خواهد برد که در فضای حفظ، مصون بماند و در فضای درگیری، آسیب ببیند بنابراین مذهب شیعه باتوجه به این که در اقلیت است بیشترین برد را در فضای تقریب خواهد داشت. برخی جریانات افراطی اهل سنت نیز با درک همین موضوع مانع از شکل گیری فضاهای تقریبی هستند.

وی ادامه داد: تفکر تقریبی مبتنی بر گفت و گوی بین مذاهب، یک تفکر مبتنی بر عقلانیت و اعتدال فکری است و مذهب شیعه چون برخوردار از بالاترین عقلانیت فکری است، بهترین زمینه را برای رشد تفکرات اعتدالی دارد بنابراین طبیعی است که سکان دار این بحث باشد.

فقه مقارن با روشنگری نسبت به عقاید هر مذهب، سلفیه را خلع سلاح می کند

حجت الاسلام الهی خراسانی در پاسخ این پرسش که تفکرات اعتدالی چگونه به خلع سلاح سلفیه منجر می شود، گفت: بستر رشد سلفیه، جهل مذهبی و خشونت فکری است بنابراین وقتی ما از طریق فضای گفتمان، اطلاعات مذاهب را از یکدیگر بالا ببریم، حاکمیت تفکرات افراطی که در اثر سوء استفاده از جهل مسلمانان صورت گرفته، شکسته خواهد شد. از سوی دیگر، خود گفت و گوی مذهبی اعتدال فکری می آورد؛ کسی که تجربه گفت و گوی علمی دارد، بیشتر به لحاظ فکری و ذهنی آمادگی برای گفت و گو دارد تا برخوردهای تند مذهبی.

وی با بیان این که سلفیه با برچسب بدعت زدن می خواهند گفت و گوی بین مذاهب را از بین ببرند، یادآور شد:  این به این دلیل است که وقتی یک مسأله بدعت شد، از دایره اسلام خارج و وارد شرک و کفر شده و دیگر قابل مذاکره نیست بنابراین به راحتی حذف فیزیکی را جایگزین گفت و گو می کنند.

ترویج فقه مقارن بر پایه محکمات اسلامی؛ راهکار فقه شیعی برای پایان دادن به تخریب و تکفیر

مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی اضافه کرد: عجیب این است که رهبران افراطی سلفی با این همه خشونت علیه سایر مذاهب اسلامی، در مقام عمل، اقدامات جدی علیه دنیای غرب ندارند.(ممکن است در سلفیه معتدل چنین کارنامه ای باشد) و این که مذهب شیعه بیشترین لطمه ها را به منافع اسرائیل و غرب زده است را با استفاده از فضای جهل رسانه ای نادیده می گیرند.

وی تأکید کرد: ترویج فقه مقارن بر پایه محکمات اسلامی، راهکار فقه شیعی برای پایان دادن به تخریب و تکفیر از سوی سلفیه تندور است چرا که محکمات اسلامی یعنی تمسک به قرآن، سنت و حب اهل بیت(ع) مورد قبول همه دنیای اسلام است.

جایگاه کنونی فقه مقارن در حوزه های علمیه/تفکرات ضدگفتمانی اغلب در قسمت های تبلیغی و ترویجی حوزه وجود دارد

حجت الاسلام الهی خراسانی در پاسخ این پرسش که حوزه تاکنون چقدر در تربیت منابع انسانی مسلط به این گفتمان و پر کردن خلأهای تفرقه افکنانه موفق عمل کرده و چه مسیری را پیش رو دارد، گفت: حوزه به معنای مجموعه متشکل از اساتید، مراجع و متفکران و طلاب، در دهه اخیر اقبال زیادی به مباحث مقارن داشته و حداقل با رشد دو برابری نگاشته های تقریبی روبه رو هستیم اما از سوی دیگر باید درک درستی هم از مسأله تقریب وجود داشته باشد.

وی افزود: عده ای تقریب را به معنای محو خصایص و ویژگی های اختصاصی کلام و فقه شیعی می دانند که غلط است و هیچ وقت شانسی برای بروز و ظهور در حوزه نخواهد داشت اما اگر به این معنا باشد که با حفظ مواضع مذهبی خود وارد گفت و گو شده و تن به بازی خشونت سلفی ندهیم و فراتر از آن به سمت افق های آینده دنیای اسلام حرکت کنیم، چنین جریانی مورد حمایت بزرگان حوزه است.

وی با بیان این که ما انتظار تبدیل یک شبه دانش های حوزوی به دانش مقارن را نداریم، افزود: در بخش هایی از دستگاه تبلیغات دینی ما تبلیغات غیر مقارن، خاص و درون گرایانه وجود دارد. باید باور کنیم که تفکرات افراطی در میان شیعه هم هست که باید کنترل شود؛ چنان که مراجعی چون آیت الله سیستانی، مکارم شیرازی و رهبر معظم انقلاب نیز بارها تأکید کرده اند باید جلوی جاهلان در درون خانواده شیعه هم گرفته شود. این تفکرات ضدگفتمانی بیشتر در قسمت های تبلیغی و ترویجی هست و در بخش های علمی پایگاه قابل توجهی ندارد./930/ز501/س