عدالت صحابه از دیدگاه فریقین

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «عدالت صحابه از دیدگاه فریقین» پژوهشی از «آقای قمبر علی عبادی» به بررسی عدالت صحابه از دیدگاه شیعه و سنی با نظر به قرآن و روایات اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

این نوشتار مشتمل بر سه فصل و یک جمع بندی به شرح ذیل است:

فصل اول:

در این فصل تحت عنوان کلیات و مفهوم شناسی نخست پیش فرض‌های تحقیق بیان گردیده و در مورد تبیین موضوع، اهمیت موضوع، اهداف تحقیق و غیره سخن گفته شده است. سپس در مبحث دوم این فصل به مفهوم شناسی تحقیق پرداخته شده است و در آن معنای لغوی عدالت، کلمات مترادف و متضاد عدالت بیان گردیده است. سپس مفهوم و تعریف اصطلاحی عدالت از دیدگاه اهل سنت و شیعه نگاشته شده است؛ و همچنین به مفهوم شناسی واژه صحابه پرداخته شده، تعریف لغوی صحابه و مفهوم صحابه در اصطلاح اهل سنت و شیعه مورد تبیین قرار گرفته است. در پایان این فصل به واژه شناسی کلمات اختصاص یافته در مورد معنای لغوی و اصطلاحی واژه شیعه و سنی بحث و بررسی شده است.

فصل دوم:

در این فصل پیرامون دلایل قرآنی فریقین در مورد عدالت صحابه سخن گفته شده است. این فصل به دو قسمت تقسیم شده است. قسمت نخست به دلایل قرآنی اهل سنت در مورد عدالت جمیع صحابه و ابحاث پیرامون آن اختصاص یافته است. قسمت دوم این فصل پیرامون دلایل قرآنی شیعه درباره عدالت صحابه سخن می‌گوید و آیاتی که بر عدم عدالت صحابه دلالت دارد ارائه شده و سپس پیرامون آن توضیح داده شده و ابعاد مختلف دلایل قرآنی شیعه مورد بررسی قرار گرفته و در پایان در یک جمع بندی کلی نتیجه بحث پیگیری شده است.

فصل سوم:

در این فصل دلایل روایی طرفین دعوا مورد ارزیابی قرار گرفته شده است؛ و این فصل نیز به دو بخش تقسیم شده است. در بخش اول دلایل قائلین به عدالت جمیع صحابه یعنی اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته است؛ و در آن روایاتی که قائلین به عدالت صحابه با تمسک به آن‌ها عدالت جمیع صحابه را اثبات کرده‌اند نقل شده و سپس با بیان وجه استدلال علماء اهل سنت به نقد و بررسی هر یک از این روایات و وجه استدلال پرداخته شده و اشکالاتی که بر این دسته از وجوه استدلال وارد بوده بیان گردیده است. بخش دوم این فصل به دلایل روایی قائلین به عدم عدالت صحابه اختصاص یافته و برای اثبات عدم عدالت جمیع صحابه چند روایات و پاره‌ای از نمونه‌های تاریخی مطرح گردیده است. در پایان در یک جمع بندی با مورد ارزیابی قرار دادن دلایل طرفین و نقد و بررسی آن عدم عدالت صحابه به اثبات رسیده است.

در پایان رساله بخشی تحت عنوان نتیجه گیری کلی تحقیق و جان سخن فصول تدوین و ارائه شده و با بیان خلاصه‌ای از فصل‌های این رساله نتیجه گیری کلی انجام پذیرفته است.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

در میان اهل سنت و شیعه در مورد عدالت صحابه اختلاف نظر وجود دارد. در صورت انتخاب هر یک از دو نظریه، اعتقادات کاملاً متفاوتی در میان هر دو گروه شکل خواهد گرفت، برخی از فرقه‌های اسلامی این مسأله را چنان بزرگ جلوه داده‌اند که ما شیعیان را به دلیل عدم اعتقاد به عدالت صحابه تکفیر نموده و کشتن و قتل ما را حلال و مشروع می‌دانند؛ لذا می‌بایست این مسأله بی طرفانه و با تکیه بر دلایل قرآنی و روایی مورد تحقیق قرار گیرد تا حقیقت قضیه روشن گردیده، زمینه وحدت مسلمین فراهم شود.

عدالت اصطلاحی نزد شیعه:

عدالت یکی از شروط اساسی بسیاری از مفاهیم اسلامی به شمار می‌آید؛ لذا علمای امامیه هر کدام در قالب الفاظی خاص تعاریفی را برای آن ارائه نموده‌اند:

امام خمینی (ره) می‌فرماید: عدالت عبارت است از ملکه‌ای نفسانی که موجب می‌شود صاحب آن ملازم با تقوا شود.

شیخ مفید می‌گوید: عادل کسی است که معروف به دین‌داری و پرهیز از گناهان باشد.

مرحوم سید محمد کاظم یزدی می‌فرمایند: عدالت، ملکه اجتناب از کبائر و اصرار بر صغائر و منافیات مروت است که دارندگان این اوصاف بی مبالات به دین خویشند و حسن ظاهری که کاشف ظنی از این ملکه است کفایت می‌کند.

عدالت اصطلاحی نزد اهل سنت:

  فخر الدین رازی: عدالت عبارت است از قدر واجب از خیرات و رعایت عدل در همه اشیاء واجب است.

ابوهریره: معنای عدالت این است که او (راوی) معروف به کذب نباشد فرائض را انجام دهد و از نواهی اجتناب کند.

تعریف و مفهوم صحابه در اصطلاح شیعه:

 علامه عسکری نوشته است: پیروان مکتب اهل بیت می‌گویند لفظ صحابی مصطلح شرعی نیست بلکه تعریف صحابی همان است که در سایر مفردات لغت عرب آمده است صحابه جمع صاحب به معنای معاشر و ملازم و همراه است و صحابی یعنی یک نفر از (صحابه) رسول خدا که معاشر و ملازم و همراه آن حضرت بوده؛ چنانکه پیداست تنها به کسی گفته می‌شود که ملازمت و همراهی‌اش بسیار باشد. زیرا مقتضای مصاحبت همراهی دراز مدت است.

ابو حسین بصری در کتاب المعتمد می‌گوید: صحابی کسی است که به قصد پیروی از رسول خدا، با او هم‌نشینی طولانی داشته و از او اخذ کند اما کسی که بدون قصد تبعیت با او هم‌نشینی کند یا هم‌نشینی طولانی مدتی نداشته باشد. مثل مهمانان آن حضرت، صحابه محسوب نمی‌شوند.

تعریف و مفهوم صحابه در اصطلاح اهل سنت:

ابن حجر در کتاب الاصابه می‌گوید: صحابه کسی است که پیامبر (ص) را ملاقات و به او ایمان آورده و مسلمان از دنیا رفته است.

محمد بن اسماعیل بخاری می‌گوید: یعنی مسلمانی که با پیامبر مصاحبت داشته یا او را ببیند چنین کسی از اصحاب خواهد بود.

نتیجه گیری:

از دیدگاه شیعه شخص عادل اعتقادات کامل دارد و واجبات را به طور صحیح انجام داده و از کبائر دوری می‌کند و اصراری هم بر صغائر ندارد. اما علماء اهل سنت کوچک ترین ایرادی نسبت به صحابه را از گناهان نابخشودنی دانسته‌اند و ایراد کننده را زندیق و کافر می‌دانند؛ و برای اثبات عدالت صحابه با این که به آیاتی استناد کرده‌اند ولی چندان استدلال متین و روشنی نداشته فقط گفته‌اند که به دلیل آیه (کنتم خیر أمة...) و غیره صحابه همگی عادل­اند؛ و شیعه امامیه برخی از صحابه را عادل نمی‌داند و دسته‌ای را در بالاترین درجه عدالت جای می‌دهد. که برای اثبات آن به آیاتی اشاره شده است. 

شایان ذکر است، پایان‌نامه «عدالت صحابه از دیدگاه فریقین» پژوهش پایانی «آقای قمبر علی عبادی»، برای اخذ مدرک سطح 2 جامعة المصطفی العالمیة قم است که در سال 1390 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام حسن ستوده» است. /9193/پ201/ن