معنویت قرآنی در کلام رهبری/بخش نخست
راه‌های گسترش معنویت قرآنی در کلام رهبر معظم انقلاب
خبرگزاری رسا ـ در حالی که جریانات معنوی دنیا در عین دین ستیزی با کتاب‌های مقدس برای فرار از زندگی ماشینی راه‌کارهای غرب پسندانه ارائه و به تمدن غربی استمرار می‌بخشند، رهبر معظم انقلاب یکی از عوامل پسرفت مسلمانان را، عدم ابتکار در آفرینش مفاهیم نو که قرآن منبع بىزوال آن است، معرفی کرده‌اند.
امروزه طیفی از معنویت‌های وارداتی در کشور ایران در حال گسترش است. این جریانات که اکثر آن‌ها جنبش‌های معنوی آمریکایی هستند، قدر مشترکشان دین ستیزی و در نتیجه بی‌اعتنایی به کتاب‌های مقدس آسمانی است.
در پاره‌ای از جنبش‌ها هم که به ندرت به متون کهن مانند «یوگاسوتره، وداها، اوپانیشادها، انجیل، تورات» و دیگر متون استناد شده با این هدف است که برای دستوراتِ باطنی و روحی خویش تأیید پیدا کرده و با استفاده از این «یارگیری»، تفسیرها و نگرش‌های خود را برخوردار از پشتوانه‌های قدیمی و ریشه دار معرفی کنند. به عبارت روشن‌تر: این دسته از جریانات با ذهن خالی و با قصد فهم متون کهن سراغ این متون نرفته بلکه می‌خواهند برای فرار از مشکلات زندگی ماشینی، راه‌کارهای غرب پسند ارائه داده و به تمدن غربی استمرار بخشند.
در این نوشتار قصد نداریم معنویت برآمده از «وداها و شبه وداها» را به بوتۀ نقد ببریم. تلاش می‌کنیم در مقابل معنویت‌های برآمده از متون کهن که در عرفان‌های نوظهور تبلیغ می‌شود، معنویت در آخرین کتاب آسمانی یعنی معنویت قرآنی را با تکیه بر اندیشه مقام معظم رهبری مورد اشاره قرار دهیم. روشن است از این نوشتارِ مختصر، انتظار بسط و تفصیل نیست؛ بلکه تنها استخراجِ رئوس و فهرست این مفاهیم مورد نظر است.
الف) استراتژی معنوی، احیای معنویت قرآنی است
در اندیشۀ رهبری، قرآن بدین دلیل که مجموعه نظامِ یک زندگى اجتماعى و حیات سعادت‌مندانه است(9/11/76)، کسب معنویت باید با محوریت قرآن صورت گیرد. از این رو لازم است نقطۀ مقابل معنویت‌های غربی، یعنی معنویت برآمده از قرآن هم مورد توجه دولت اسلامی و مورد عمل فرد فردِ مؤمنین قرار گیرد.
«واقعاً سعى ما بر این بوده که معنویت را به همراه توانایی‌های علمى یا عملى مختلف کسب کنیم، من فکر مىکنم شاید یکى از بهترین راه‌های به دست آوردن این معنویت، کسب فیض از قرآن و تفکّر و تدبّر در آن است».( 18/ 07/ 1377)
نشر و ترویج قرآن کریم و عزیز که مایه گسترش نور و معنویت وحى الهى است، هم وظیفه است و هم خود عملى محبوب است. (17/11/75)
ب) ابزارها و راه‌کارهای گسترش معنویت قرآنی
معنویت قرآنی در اندیشۀ رهبری مقدمات، ابزارها، شرایط، موانع، پیامدها و افقهایی دارد. مراد از ابزارهای معنویت قرآنی، دستهای از کانال‌ها و راهکارهایی است که عامل ترویج معنویت قرآنی محسوب می‌شوند. اگر چه بعضی از این ابزارها در اندیشۀ مقام معظم رهبری از منظرِ دیگری به عنوان مدارج و مراتب معنویت قرآنی مطرح هستند، اما این عناوین در اصل به عنوانِ راه‌های نشر معنویت قرآنی توسط رهبر معظم انقلاب بیان شده‌اند.
بخشی از ابزارهای ترویج معنویت قرآنی در کلام مقام معظم رهبری از این قرار است:
1- نشرِ قرائت قرآن
بنده اعتقاد قاطعم این است که ما اگر بخواهیم قرآن در ذهنیت و فضاى جامعه جا بیافتد، باید تلاوت‌گر قرآن زیاد داشته باشیم؛ به این خاطر ما دنبال تلاوت قرآن هستیم.(27/12/70)
ما اگر بخواهیم کلّ امت با قرآن انس بگیرند، باید تلاوت قرآن را در جامعه باب کنیم.(22/01/1370)
2- ایجاد شور و شوق عمومی
حضرت آیت الله خامنه‌ای در بسیاری از عرصه‌ها غیر از کار تشکیلاتی و اداری، به فضاسازی معتقدند. وی برای بسیج مردم و شورِ همگانی و انگیزش اجتماعی معتقد به ایجاد فضای عمومی است(05/09/1369) و از جمله برای ترویج آموزه‌های معنوی قرآن به ایجاد چنین شور و شوقی اذعان کرده‌اند.
حرکت عمومى «برای نشر قرآن» فقط با استدلال و بیان و اثبات عقلانى که نیست؛ چیزهاى دیگرى هم در کنارش لازم است. احساسات و تشویق‌ها و ایجاد شوق به قلهها لازم است. (19/1/69)
3- اکرام قهرمانان قرآنی
در نظر داشتن اسوه‌ها و الگوها برای تحرک بخشی و پویایی عمومی لازم است.
اگر بخواهیم همه مردم در سطح متوسط قرار بگیرند، باید تعدادی در سطح عالی... داشته باشیم. خاصیت بهترینها این است که متوسطین را به طرف خودشان میکشند؛ به جلو میبرند به همین دلیل است که قاریان قرآن، خوش خوانان و حافظان، متبحران در قرآن، باید روز به روز بیشتر، بهتر شوند. هم کمیتشان زیاد شود، هم کیفیت آن‌ها بهتر شود.( 74/10/4)
مقام معظم رهبری فراتر از در نظر داشتن اسوه‌های قرآنی، به ضرورت احترام شخصیت‌های قرآن پرداخته و تکریم این اسوه‌ها را لازم دانسته‌اند. به عبارت دیگر ایشان به این اکرام، جنبۀ قدسی داده و در سلوک قرآنی سهیم دانسته‌اند.
اگر بخواهید قرآن در خانه‌ها، بین بچه‌ها، بین بزرگ‌ها، بین زن و مردها رواج پیدا کند، بایستى قهرمانان قرآنى را احترام کنید. این است که ما به این‌ها احترام مىکنیم. این‌ها حامل قرآن‌اند، این‌ها عزیزند. زبان این‌ها عزیز است؛ لب‌ها و دل‌های این‌ها عزیز است؛ چون با قرآن مأنوس است. جان ما به قربان قرآن!(01/09/1377)
4- تلاوت زیبا
در اندیشۀ رهبری، تلاوت زیبا جزو راه‌کارهای مؤثر در ترویج آخرین کتاب آسمانی معرفی شده و سهمِ تلاوت زیبا این گونه بیان شده است:
قرآن را به صورت بناى مُعْظمى، داراى سالن‌ها و حجره‌ها و زوایاى گوناگون و اعماق فراوان در نظر بگیرید. این عمارت وسیع و عظیم، سردر و مدخلى دارد. اگر آن مدخل را زیبا ساختیم، مردم براى ورود در آن عمارت، تشویق می‌شوند. مدخلِ آن بناى رفیع، همین تلاوت‌های زیبایى است که این‌جا خواندند. کاشی‌کاری دَمِ در، این تلاوت است. حال وارد شوید. (14/10/73)
5- ایجاد حال تلاوت در قاریان
رهبران، مربیان و مسترها در عرفان‌های جدید، تلاش می‌کنند در قالب نشست‌ها و جلسات گروهی، برای اعضاء، حس معنوی و احساس مثبتِ روحی ایجاد کرده و هواداران خویش را به امیدِ درک باطنی و معرفت درونی به حضور در چنین جلساتی تشویق کنند. جالب این که اذکار و اشعاری که در این جلسات هم‌خوانی می‌شود، نه مربوط خالق هستی و ارتباط روحی با خداوند، بلکه در صدد بیان انسان مداری و تمجید خویش است. در جلسات مربوط به «تی.اس.ام» ذکر «من خودم را دوست دارم» تکرار شده و شرکت کنندگان حسی به ظاهر معنوی به خود می‌گیرند. این حال و هوای جمعی توسط مجریان و رهبران ایجاد شده و تلاش می‌شود مفاهیم معنوی به صورت محسوس و ملموس به اذهان مخاطبان القا شود.
مقام معظم رهبری القای مفاهیم و انتقال مضامین معنوی را نه به شکل انسان مدارانه که در عرفان‌های وارداتی مطرح است، بلکه مشروط به این که نشأت گرفته از کلمات وحی و آیات حق باشد، نه تنها مطلوب، بلکه لازم دانسته و ایفای این نقش را از قاریان قرآن کریم طلب نموده‌اند.
قارى ما وقتى قرآن را تلاوت مىکند، باید آنچنان تلاوت کند که گوئى قرآن را دارد نازل مىکند به قلب مخاطب؛ این جوری باید قرآن را بخوانید. (22/6/86)
6- گسترش فرهنگ حفظ
حفظ کلام وحی و از بر نمودنِ آیات کتاب مقدس، از ویژگی‌های منحصر به فرد دین خاتم و از افتخارات پیروان این دین آسمانی است. فرهنگ حفظ و تقدس بخشی به این امر مهم در بیانات رهبر معظم انقلاب به صورت پررنگی وارد شده است.
بایستى در اوقاف و جاهاى دیگر، واقعاً برنامهریزى وسیعى براى حفظ قرآن بشود... مسئله حفظ را خیلى جدى بگیرید... بگذارید یک خرده جلو برویم و در سطح کشور مسئله حفظ قرآن را گسترش بدهیم.(01/12/1369)
7- منبر قرآنی ایجاد کنید
رهبر معظم انقلاب بعد از آن که آحاد ملت را به آشنایی با معنویت قرآنی ترغیب کرده‌اند، برای وعظ قرآنی روشی تازه و منحصر به فرد پیشنهاد داده‌اند.
دأب فکر من این است که میخواهیم در جامعه ما کاری بشود که برای قراء قرآن منبر بگذاریم و هم‌چنان که الآن، وعاظ منبر میروند، قاریان قرآن هم منبر بروند؛ مثلاً نیم ساعت قرآن بخوانند و مردم آن زلال کلام الهی را مستقیم از او بشنوند... امت حزب اللّه باید یواشیواش با قرآن آشنا بشوند؛ آن طوری که بتوانند مستقیم قرآن را از شماها گوش کنند و بفهمند. شما «قاریان» باید بتوانید در یک مجلس بالاى منبر بروید، آیات قرآن را بخوانید و مردم با شنیدن این آیات اشک بریزند؛ ما این را مىخواهیم.(22/01/1370)
خاطره رهبر انقلاب
مقام معظم رهبری شخصاً به این راه‌کار معنوی عامل بوده و تجربۀ منبر قرآنی را در کارنامۀ تبلیغی خویش دارند. ایشان در خاطره‌ای می‌گویند: «من در سال‌های 51 و 52 و 53 در مشهد سخنرانى مىکردم؛ مىایستادم سخنرانى مىکردم. بعد هم که حرف من تمام مىشد، روى زمین مىنشستم. سپس صندلى مىگذاشتیم، تا قارى قرآن تلاوت کند. همین آقاى فاطمى و بعضى از برادران دیگر، روى صندلى مىنشستند و قرآن مىخواندند. من مىگفتم که حرف من مقدمه تلاوت قرآن است. من ایستاده صحبت مىکردم؛ اما صندلى بلند و قشنگى مثل منبر گذاشته بودیم و این‌ها روى آن مىنشستند و بعد از صحبتِ من، قرآن مىخواندند؛ همان آیاتى که من قبلاً تفسیر کرده بودم. فکر من این است.(22/01/1370)
8- ابتکار در آفرینش مفاهیم نو با تکیه بر قرآن!
یکی از عوامل گسترش عرفان‌های نوپدید در کشور ایران، آفرینش مفاهیم معنوی است که باطن گرایی را در اشکال جدید و بسته بندی‌های زیبا عرضه کرده‌اند. کلماتی مانند افسانۀ شخصی در افکار کوئلیو، تجسم خلاق در آثار شاکتی گواین، نقشۀ گنج در اندیشه کاترین پاندر، طرح الهی در کتاب‌های اسکاول شین، شعور کیهانی در عرفان حلقه، شادمانگی معنوی در کتاب‌های دالالی لاما، قانون جذب در منابع راز، ضمیر ناخودآگاه جمعی در نظر یونگ و سفر روح در منابع اکنکار، تنها بخشی از واژه‌هایی است که توسط این جریانات ابداع شده و باعث جذب افراد به این جنبش‌ها شده است.
مقام معظم رهبری چنین ابتکاری را در راه تولید و احیای معنویت قرآنی لازم دانسته و قرآن کریم را نسخۀ بی‌بدیلی برای تحقق این مهم معرفی کرده‌اند؛ تا جایی که یکی از عوامل پسرفت مسلمانان را «بىابتکارى در آفرینش مفاهیم نو که قرآن منبع بىزوال آن است»، معرفی کرده‌اند.(23/12/78)
یادآوری: سخنان رهبر معظم انقلاب از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده که به ترتیب تاریخ آورده شده است.
استاد و محقق حوزوی معنویت‌های کاذب؛
حجت الاسلام حمزه شریفی دوست
/925/م12/ر
ارسال نظرات