به مناسبت هفته وحدت/بخش دوم
عدم شناخت و سوء ظن به همدیگر، منشأ تفرقه بین شیعه و سنی است
خبرگزاری رسا ـ ریئس دانشکده مذاهب با اشاره به مسؤلیت علمای شیعه و سنی در قبال رفتارهای اشتباه پیروانشان گفت: علمایی که فتوا به کشتن مردم می‌دهند، جوان‌هایی که آدم می‌کشند و علمایی که سکوت کرده‌اند؛ همه باید جواب گو باشند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آن‌چه مسلم است اختلاف نظرهای علمی در زمینه حقانیت هر یک از اصول ادیان و مذاهب که میان علمای دینی مطرح می شود؛ اختلاف های مذهبی را به دنبال دارد و به باورها و عقاید پیروان جهت می دهد. علما می توانند در مدیریت اختلاف عقیدتی بین پیروان هر عقیده ای، رفتارها را به جهتی سوق دهند که از دل آن تفرقه یا وحدت بیرون بیاید. در هفته وحدت، سؤالاتی راجع به سیره امامان(ع)، عملکرد علمای تشیع و اهل سنت در طول تاریخ و وظیفه کنونی ایشان در زمینه وحدت شیعه و سنی، موجب شد گفت و گویی با ریئس دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب؛ حجت الاسلام مهدی فرمانیان ترتیب بدهیم. دومین شماره از گفت و گو با این پژوهشگر حوزوی را از نظر خوانندگان محترم می گذرانیم.
رسا - وحدت از چه زمانی مطرح بوده و امامان شیعه در این مورد به چه صورت عمل می کردند؟
اولین تقریببی خود ائمه(ع) هستند. مثالی بزنم تا روشن شود که چطور معصومین(ع) تقریبی بودند. همه امامان(ع) تأکید داشتند که حق با ما و خلافت از آن ماست؛ امام مردم، ما هستیم و باید سراغ ما بیایند. ولی چگونه بیان می کردند که در طول تاریخ، تمام امامان(ع) ما نزد اهل سنت محترم بودند؟ دلیل این احترام چیست؟ چرا اهل سنت از ایشان به خوبی یاد می کنند و بسیاری از اهل سنت ایشان را قبول دارند. قبول نه به عنوان اینکه ایشان عالم اند؛ خیلی از صوفی های اهل سنت ایشان را به عنوان اقطاب خود می دانند و به زیارتگاه های ایشان می روند. خیلی از این صوفی ها به زیارت امام رضا(ع) می روند. دلیلش این است که ائمه(ع) حقانیت خود را بیان می کردند. به سؤالات و شبهاتی هم که مطرح بوده پاسخ می دادند؛ اما محترمانه مطرح می کردند و مسائلی هم که حساسیت برانگیز بود در مجامع عمومی مطرح نمی نمودند. آیا در منبعی داریم که امام صادق در منبری که چهار هزار شاگرد حضور داشته اند فلان حرف را علیه خلفا مطرح کرده باشد؟ این روش اهل بیت(ع) است.
رسا - امام صادق(ع) در تقیه نبودند؟
برخی می گویند آن دوره، تقیه بوده و اکنون تقیه تمام شده است. می پرسیم به چه دلیل تقیه تمام شده است؟ این استدلال کسانی است که مخالف وحدت اند و توجیه می کنند که امام(ع) درحال تقیه بوده است. نمی توانند روایتی بیاورند که امام صادق(ع) بالای منبر، به صورت رسمی علیه خلفا سخن گفته باشد. تقیه تمام نشده است. امام صادق(ع) وقتی در مدینه سر درس صحبتی می کرد، خیلی اوقات، حرف ایشان به کوفه و بغداد هم نمی رسید. ولی امروز شما وقتی در یک جلسه خصوصی یک بحثی مطرح می کنید، با یک موبایل ضبط شده و در شبکه های ماهواره ای پخش می شود. حال ما باید تقیه کنیم یا اهل بیت(ع) باید تقیه می کردند؟ الآن فضای تقیه به مراتب از آن زمان بیشتر است. بله، اهل بیت(ع) در مراسمات خصوصی، به اصحاب خاص خود می گفتند خلافت حق ماست و حق ما را غصب کردند! ولی در غیر چنین مواقعی اصلا.
رسا - دستورالعمل اهل بیت(ع) در برخورد با اهل سنت چیست؟
اهل بیت(ع) دویست و پنجاه سال حج رفته اند. آیا موردی داریم که ایشان صراحتا گفته باشند به حرف حاکم اسلامی گوش ندهید؟ اتفاقا بالعکس، می گفتند حج که می روید، هر چه حاکم اسلامی گفت؛ مثلا اگر گفت امروز عید قربان است؛ بگویید چشم. امروز بروید عرفات؛ چشم! آیا این نشانه وحدت در عمل نیست؟ این همه اهل بیت(ع) تأکید فرموده اند که پشت سر اهل سنت نماز بخوانید. روایات در این زمینه بسیار زیاد است؛ ولی باز برخی اینها را تحلیل می کنند که در دوران تقیه است! ولی واقعا این گونه تحلیل درست نیست. واقعا در روایات تصریح شده که ما هیچ ترسی نداریم؛ ولی باز امام(ع) می گوید برو پشت سر اهل سنت نماز بخوان. اگر ترسی نیست پس چه تقیه ای؟ وقتی سراغ روایات می روید، دیدگاه امام خمینی(ره)، مرحوم ایت الله فاضل لنکرانی و امثالهم به دست می آید. بر این اساس علما تقیه ای با عنوان "تقیه مداراتی" ابداع کرده اند. یعنی با اهل سنت مدارا کنید. نه از سر خوف، بلکه از سر مدارا، مسالمت و وحدت و برای اینکه با هم زندگی مسالمت آمیز داشته باشید و انسجام اسلامی را از بین نبرید.
رسا - پس عالمان شیعه، نگاه علمی به موضوع وحدت داشته اند. آیا این نگاه در آثارشان نیز نمود دارد؟
علمای بزرگ و قوی شیعه تحت تأثیر رهنمودهای اهل بیت(ع) در طول تاریخ تقریبی بوده اند. برای مثال آقای عبدالکریم رازی قزوینی در کتاب «النقض» بابی با عنوان تشیع اصولی دارد. آقای رسول جعفریان در کتاب تاریخ تشیع ایران، در بیان ویژگی های تشیع اصولی سخن گفته است. همان ویژگی هایی که در طول تاریخ، تفکر شیخ طوسی، سید مرتضی، علامه حلی، فاضل مقداد، خواجه نصیرالدین طوسی و... بوده است. ما نیز همان راه را قبول داریم. شیخ طوسی که از وی به شیخ الطائفه یاد می شود، چه قدر رویکرد تقریبی دارد. تا جایی که در زمان ایت الله بروجردی، یکی از اهل سنت در "رسالة التقریب"، مقاله ای نوشته است که شیخ طوسی یکی از بزرگان تقریب است. این سخن را یک سنی گفته است. شیخ طوسی کتاب الخلاف می نویسد، فتواهای اهل سنت را می آورد، فتاوای شیعه را هم می آورد. کتاب تبیان را در تفسیر قرآن می نویسد، اقوال علمای اهل سنت را از صحابه و تابعین بیان می کند. یک تفسیر، اثری عظیمی راه می اندازد.
در کلام حرف صحیح را، از هر کسی که باشد می پذیرد و می شود نحن ابناء الدلیل. شیخ طوسی این روش را از استادش سید مرتضی، از استادش شیخ مفید و سایر بزرگان شیعه گرفته است. همین را در علامه حلی، فاضل مقداد و خواجه نصیر الدین طوسی نیز می بینیم. علمای بزرگ ما در طول تاریخ رویکرد وحدتی و تقریبی داشته اند. در عین اینکه [جالب است بدانید] همه این علما، تا دلتان بخواهد در اثبات حقانیت امیر المؤمنین(ع) کتاب نوشته اند. ولی نسبت به موضوعاتی که حساسیت اهل سنت را بر می انگیزد، سکوت کرده اند. نه اینکه اعتقاد نداشته اند، به آنها هم پرداخته اند، ولی در جای خودش؛ مثلا بین شاگردان شیعی خودشان. نرفته اند در جایی که سنی هست، جار بزنند.
رسا - منشاء اختلاف شیعه و سنی در کشورهای اسلامی چیست؟
منشاء اصلی اختلاف یکی عدم شناخت و دیگری سوء ظن به یکدیگر است. اولی نکته علمی است و دومی نکته اخلاقی. اگر این دو رعایت شوند، بسیاری از تفرقه ها پیش نمی آید. ما از اهل سنت اطلاعات دقیقی نداریم و شناخت مان کم است. همین طور آنها هم شناخت و اطلاعات شان از ما کم است. ما خیلی راحت همه اهل سنت را ناصبی معرفی می کنیم. اهل سنت هم همه شیعه را غالی معرفی می کنند. این مشکلات از عدم شناخت نشأت می گیرد. دلیل دیگر سوء ظن است، اگر یکی از شیعیان یک مطلبی در کتاب خود بیان کرد، چون شما حسن ظن به او دارید، سخن او را تأویل می کنید تا جوری این حرف را درست کنید. ولی وقتی به سنی می رسی، دقیقا بالعکس! حتی اگر یک حرف خوبی هم بزند که به نفع تقریب و وحدت است، طوری تفسیر می کنی که تفرقه از دل آن بیرون بیاید. چرا به سنی سوء ظن داری؟ به اهل سنت هم همین گیر را می دهیم. وقتی مطلبی در سخن شیعه دیدی، می گویی راستش را نگفته، تقیه کرده و منافق است. خوب به چه دلیل؟ چرا سوء ظن می کنی؟ مگر پیامبر اسلام(ص) و قرآن نگفته سخن برادر مسلمانت را حمل به احسن کن؟ ما هم به اهل سنت و هم به شیعه انتقاد داریم. آن چه اسلام گفته به برادر مسلمان خودتان حسن ظن داشته باشید؛ مگر آن که خلاف آن ثابت شود. ولی ما به برادر شیعی خود حسن ظن کامل داریم و همه کارهایش را توجیه می کنیم. اگر چه بدانیم کاملا اشتباه است. به سنی سوء ظن داریم و حتی اگر عملش مثبت هم باشد، آن را به منفی حمل می کنیم. سنی هم همین طور، عمل برادران خودش را توجیه می کند؛ ولی وقتی به عمل شیعه می رسد، حتی اگر مثبت هم باشد، به نحوی با نگاه سوء به مسئله می نگرد. الآن این همه سلفی وجود دارد و القاعده درست شده است؛ ولی علمای اهل سنت به این مسئله با حسن ظن نگاه می کنند.
رسا - به نظر شما تفرقه چگونه از بین می رود؟
اگر این مشکل عدم شناخت و سوءظن برداشته نشود، تفرقه از بین نمی رود. برداشتن این مشکلات هم یا غیر ممکن یا بسیار سخت است. اگر این ها از بین نرود، تفرقه وجود خواهد داشت. شیعه ها و سنی ها در هر دو طرف برای از بین بردن طرف مقابل، پول خرج می کنند. ولی برای تقریب بین شیعه و سنی کسی حاضر است برای خاطر خدا صد میلیون پول بدهد که این را برای تقریب بین شیعه و سنی صرف کنید؟! کدام شیعه و کدام سنی برای خدا حاضر به انجام چنین کاری است؟ اگر پولی هم داده می شود، حکومت ها می دهند؛ چون حکومت ها می فهمند اگر فضای تقریب را ایجاد نکنند، تفرقه و جنگ پیش می آید که هزینه اش به مراتب از هزینه تقریب بیشتر خواهد بود.
رسا - نقش انقلاب اسلامی ایران در ترویج اندیشه وحدت چیست؟
نقش انقلاب اسلامی در تقریب بسیار پررنگ است. تنها علمدار تقریب در کشور های اسلامی در ایران و در شیعه هست که یک سازمان مستقلی دارد و امر تقریب را پیگیری می کند. در جهان اسلام هیچ سازمان رسمی وجود ندارد که دنبال تقریب میان مذاهب باشد. زمانی چنین سازمانی داشتیم؛ زمان مرحوم آیت الله بروجردی و مرحوم شلتوت در دانشگاه الازهر دارالتقریب وجود داشت که اکنون فعال نیست.
رسا - وحدت در نگاه سایر فرق اسلامی چه جایگاهی دارد؟ و عالمان دینی چه وظیفه ای در این زمینه دارند؟
علمای اسلام به جزء سلفی های تندرو و وهابی ها، اکثر علمای اهل سنت به نوعی طرفدار تقریب هستند. همان طوری که اکثر علمای شیعه طرفدار تقریب اند. البته این عقیده علمای اسلام دلیل هم دارد و می دانند که اگر عوام الناس را تحریک کنید، به جان هم می افتند، مسلمان کشی راه می افتد، کسانی که هیچ گناهی ندارند، کشته می شوند و گناه این کشته ها به گردن این عالمان هست. اگر عالمی، عالما و عامدا در مقابل برخی از این کشتارها سکوت کند؛ فردای قیامت باید به خدا جواب پس دهد. وقتی فتنه ها شروع می شود، به فرموده امیرالمؤمنین(ع) «علی العالم ان یظهر؛ باید عالم اظهار کند» که هر چند شما به شیعه نگاه منفی دارید، هر چند به سنی نگاه منفی دارید، ولی این کار شما اشتباه است که وسط بازار بمب بگذارید، توی مسجد یا زیارتگاه بمب گذاری کنید، آدم هایی را بکشی که شاید نزد پروردگار از جنابعالی بسیار مقرب ترند. شاید او سنی باشد، ولی از روی جهل سنی شده است. چه بسا در حقیقت از شما که شیعه هستی بهتر باشد. این انسان ها را که می کشی، شاید کسی در بین شان هست که انسان بسیار متدین و متعهدی است؛ به خدا چه جوابی خواهی داد.
اگر علمای شیعه و نیز علمای سنی طرفدار تقریب نبودند، در طول تاریخ همیشه جنگ مذهبی روان بود. امروز هم که مقداری کشت و کشتار وجود دارد، باز هم تقصیر علماست. به صراحت اعلام نمی کنند که ای جوان ها این کارتان اسلامی نیست، خدایی نیست، هر چند شما با قصد قربت این کار را انجام می دهید، ولی خدا چنین عملی را از شما قبول نمی کند. اگر علمای شیعه و سنی به صورت جدی وارد گود بشوند، یقینا تأثیرگذار خواهد بود. صراحتا اعلام می کنم که این کوتاهی علما در هر دو طرف وجود دارد و ما ملاحظه کاری می کنیم که این کار دلیل جدی ای ندارد. وقتی می بینیم آدم کشته می شود، کسی که شاید در این زمینه گناهی نداشته باشد، محاکمه ای صورت نگرفته، گناهی برایش ثابت نشده، بزنیم و بکشیم. علمایی که فتوا به کشتن مردم می دهند، جوان هایی که آدم ها را می کشند و علمایی که سکوت کرده اند همه باید جواب بدهند. علمای شیعه نسبت به رفتار اشتباه برخی از شیعیان و علمای اهل سنت نیز نسبت به رفتارهای اشتباه برخی سنی ها مسئول هستند. اگر علمای شیعه گفته اند که معتقدیم خیلی هاشان گفته اند؛ خدا توفیق بیشتری به آنها عطا کند که بتوانند بیشتر در این زمینه تلاش کنند. به صراحت اعلام می کنم؛ این فحش ها، سب ها و کارهای غیر اخلاقی چه از سوی شیعه و چه از اهل سنت؛ که در ماهواره ها صورت می گیرد، شیپورهای جنگ مذهبی هستند. این شیپورها را خاموش کنید تا جنگ مذهبی پیش نیاید.
967/401/ر
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
ناشناس
۱۳ مرداد ۱۳۹۸ - ۱۷:۵۲
دشمن شناسی یعنی اسرائیل برای مسلمانان ضروری است
پاسخ