استجابت دعا جواب دادن خدا به دعای انسان است

به گزارش خبرگزاری رسا، آیت الله قرهی در یازدهمین جلسه شرح دعای ابوحمزه ثمالی در معنای استجابت دعا تصریح کرد: آیا استجابت دعا غیر از جواب دادن خدا به دعای انسان است؟! اگر استجابت دعا یعنی جواب دادن ذوالجلال و الاکرام به بندگانش که همین است و لاغیر. امّا ما تصوّر می کنیم استجابت دعا یعنی آن چیزی که من می خواهم، همین الآن برآورده شود، در حالی که این نیست.استجابت دعا یعنی پروردگار عالم جواب مرا می دهد و کدام جواب بالاتر از این که خودش به کرم و لطفش ما را به خواندن دعا موفّق کرده است. 

«وَ بِدُعَائِکَ تَوَسُّلِی مِنْ غَیْرِ اسْتِحْقَاقٍ لِاسْتِمَاعِکَ مِنِّی وَ لَا اسْتِیجَابٍ لِعَفْوِکَ عَنِّی بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ»

 کرم خدا و توفیق دعا 

عنایات پروردگار عالم به بندگانش این است که براساس لطف و کرمش آنها را به دعا کردن، موفّق می دارد. لذا انسان هم باید بداند اگر توفیق دعا به او مرحمت شد، به واسطه کرم پروردگار عالم است و جز لطف و کرم پروردگار عالم، چیز دیگری نیس. 

برای همین است اولیاء خدا، خصّیصین و عرفای عظیم الشّأن در هنگام دعا همیشه به این مطلب اذعان دارند که خدایا من استحقاق این دعایی را که دارم انجام می دهم، ندارم «وَ بِدُعَائِکَ تَوَسُّلِی مِنْ غَیْرِ اسْتِحْقَاقٍ لِاسْتِمَاعِکَ مِنِّی».

اوّل این گونه است که من به واسطه این دعا توسّل جستم، در حالی که استحقاق ندارم که تو صدای من را بشنوی و مستوجب عفو تو نیستم که از من بگذری «وَ لَا اسْتِیجَابٍ لِعَفْوِکَ عَنِّی»، منتها مهم اینجاست که می دانم همه اینها از کرم توست «بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ». 

این حال همیشگی اولیاء خداست، یعنی همیشه می دانند اگر موفّق به دعا شدند، حتّی اگر به فرض عوام النّاسی اجابت ظاهری هم در دعا نباشد، باز کرم خدا بوده است. 

اصل دعا، اجابت است! 

گرچه در سال های گذشته که فرازهای قبل را می خواندیم و شرح می دادیم، اشاره کردیم که اصل موفّق شدن به دعا، خودش اجابت است. اگر کسی به دعا خواندن موفّق شد؛ یعنی پروردگار عالم او را قبول کرده و جوابش را داده است. 

آیا استجابت دعا غیر از جواب دادن خدا به دعای انسان است؟! اگر استجابت دعا یعنی جواب دادن ذوالجلال و الاکرام به بندگانش که همین است و لاغیر. امّا ما تصوّر می کنیم استجابت دعا یعنی آن چیزی که من می خواهم، همین الآن برآورده شود، در حالی که این نیست. 

استجابت دعا یعنی پروردگار عالم جواب مرا می دهد و کدام جواب بالاتر از این که خودش به کرم و لطفش ما را به خواندن دعا موفّق کرده است. 

اگر کسی که یک عمر دارد دعا می خواند، یک لحظه این تصوّر به ذهنش خطور کند و بگوید: این دعا خواندن که عادی است، دیگر موفّق به خواندن دعا نمی شود. 

اتّفاقاً این مطلب را که عرض می کنم، یک بنده خدایی برای بنده گفت. او می گفت: من هر سال توفیق داشتم حدّاقل روزی دو جزء قرآن می خواندم، قبل از ماه مبارک رمضان گفتم: من که هر سال، دیگر دو جزء را می خوانم و به تعبیر عامیانه روزی دو جزء که روی شاخش است، حالا امسال حتماً باید سه جزء و چهار جزء بخوانم. گفت: یک موقعی نگاه کردم، دیدم در این دو سه روزه موفّق به خواندن حتّی یک جزء قرآن هم نشدم. یک دفعه بیدار شدم و گفتم: عجب! من که قبل از ماه مبارک رمضان به خودم می گفتم من که همشیه دو جزء را می خواندم، حالا برای امسال روی چهار حساب می کنم، چه بلایی بر سرم آمده که در این چند روز حتّی یک جزء هم نخواندم! 

اگر انسان فکر کند خودش است که دارد موفّق به قرآن خواندن می شود، همین او را بدبخت و گرفتار می کند. عزیز دلم! در دعا هم همین است. اصل دعا، اجابت است. پروردگار عالم به انسان لطف و کرامت کرده است. لذا اولیاء خدا و خصّیصین حضرت حقّ تا آن لحظه آخر همیشه در ذهنشان هست که اگر موفّق به عبادت و دعا شدند، این لطف و کرم خداست. آنها می گویند: من به این کرم خدا دل بسته ام، نه به عمل خودم و نه به این که به ظاهر خودم موفّق شدم دعا بخوانم، «بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ». 

شروط درک کرم الهی 

1.اجتناب از کبائر 

پس این خیلی مهم است که انسان بداند در دعا خواندن همیشه مشمول کرم خداست. منتها کرم پروردگار عالم چه زمانی برای انسان معلوم و مشهود می شود؟ 

یکی از آنها وقتی است که انسان گناه کبیره نکند. در جلسه گذشته عرض کردیم که خداوند در قرآن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحیماً وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلیهِ ناراً وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً» هر کدام از این الفاظ نیاز به شرح مفصّل دارد امّا چون بحث ما چیز دیگری است و می خواهیم فقط از آیات الهی بهره بگیریم، به سرعت رد می شویم، چه زمانی انسان کرم خدا را می فهمد؟ زمانی که حداقل گناهان کبیره را انجام ندهد. 

ذوالجلال و الاکرام فرموده: گناهان صغیره را می بخشم. لذا اگر انسان مصرّ به گناهان کبیره نبود، لطف و محبّت خدا را می بیند و آرام آرام فضل و کرم الهی را درک می کند و این نکته بسیار مهمّی است. 

2. قول کریمانه با پدر و مادر 

عرض کردیم یکی دیگر از مواردی که انسان کرامت پروردگار عالم را در همه عبادات و به خصوص دعا - که به قول اولیاء الهی دعا، قرآن صاعد است - بفهمد، زمانی است که به پدر و مادر احترام بگذارد. 

خداوند در قرآن می فرماید: «وَ قَضى‏ رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً» جز پروردگارعالم را عبادت نکنید، فقط خداپرست باشید و نفس امّاره و شیطان جنّ و انس را عبادت نکنید، «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما» و بعد هم به پدر و مادر خود نیکی کنید. بالاخره آنها پیرمرد و پیرزن می شوند و حوصله شان کم می شود. امکان دارد به تعبیر من و تو یک نِق و غری هم بزنند امّا نکند بگویی: اَه! خسته شدم - البته ما در درس اخلاق، مفصّل راجع به برّ والدین صحبت کردیم - 

«وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً» مسئله دیگر این است که نه تنها باید با آنها اُف هم نگویی، بلکه باید با قول کریم حرف بزنی. قول کریم چیست؟

 مگر بنده لئیم نیست امّا پروردگار عالم با او کریمانه رفتار می کند، نمی گوید باشد، برو، من گذشتم بلکه کریمانه رفتار می کند. طوری می شود که «یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ». پروردگارعالم جبّار است و گذشته های ما را به نحو احسن جبران می کند و به خوبی تبدیل می کند. 

حالا پروردگارعالم می فرماید: شاید به تعبیر شما غر زدنهای پدر و مادر سبب شود که حوصله شما سر برود و امکان دارد چیزی به تو بگویند امّا تو نه تنها نباید یک به اصطلاح اُف و اَه بگویی، یا بگویی ای بابا ...، بلکه حتّی نباید عادی صحبت کنی و بگویی: باشد، چشم، پس چگونه باید رفتار کنی؟ «قَوْلاً کَریماً». باید بگویی: بله، جانم، هرچه شما بفرمایید، امر، امر حضرتعالی است. یعنی یک قول کریمانه با آن‌ها باشد تا انسان این مقام کریمی را درک کند و این نکته بسیار مهمّی است. 

 3. قرار گرفتن خود شخص در مقام کرامت 

این نکته را عرض کنم، بسیار مهم است. آیت‌الله شالی(ره) به نقل از آیت‌الله قاضی(ره)، آن عارف بزرگوار بیان می فرمودند: آن کسانی که در مقام کریمانه قرار می‌گیرند، کرم خدا را درک می‌کنند امّا اگر خودشان در مقام کریمانه قرار نگیرند، کرم پروردگار عالم را درک نمی‌کنند. 

واقعیّت هم همین است. این مسئله، نسبی است. یک کسی مثل پیامبر عظیم‌الشّأن، رحمه للعالمین است و در حد وسع نبیّ مکرّم، کرم ذوالجلال و الاکرام را درک می‌کند امّا اگر من و شما هم یک مقدار کریم شدیم، تا حدودی می‌فهمیم کرم ذوالجلال و الاکرام یعنی چه. 

لذا یک مقدار کریمانه رفتار کنیم تا آن رفتار کریمانه ذوالجلال و الاکرام را درک ‌کنیم. هرچه بیشتر کریم شویم، کرم الهی را نیز بیشتر درک می کنیم - این مطلب جمله ای مافوق بشری و عجیب است، در آن تأمّل کنی - تا انسان به این قضایا ورود پیدا نکند، نمی‌فهمد. اگر این حال برایمان به وجود آمد، آن‌وقت می‌فهمیم و إلّا درک این مسئله برایمان مشکل است. 

لذا یکی از مطالب دیگر که عامل می شود که انسان کرامت و کریم بودن خدا را بفهمد، این است که بگوید: توکّل من فقط و فقط به کرم توست. پس این نکته را فراموش نکنید که هر چقدر شما کار کریمانه انجام بدهید، بیشتر تحت آن رفتار کریمانه ذوالجلال و الاکرام قرار می گیرید و کرامت پروردگار عالم را درک می کنید. 

 4. اطاعت از خدا، حضرات معصومین و اولیاء 

یکی از راه‌های دیگر برای این که بفهمیم و به این قضیه کریم بودن خدا پی ببریم، اطاعت است. چه اطاعت از خود پروردگار عالم و چه اطاعت از پیامبر، حضرات معصومین و اولیاء خدا.

 مهم هم این است که این اطاعت را با عمل صالح خودش نشان دهد. یعنی نمی‌شود کسی بگوید: خدایا! من اوامر تو را اطاعت می‌کنم و مطیع تو هستم امّا عملش خلاف آن ادّعایش باشید، یا بگوید: امیرالمؤمنین! من مطیع شما هستم امّا عملش مخالف فرمان ایشان باشد. 

دقّت بفرمایید، خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً». 

صورت ظاهر این آیه برای همسران نبیّ مکرّم(ص) است و برای همین با عنوان «مِنْکُنَّ» است. چون در آیه قبل می‌فرماید: «یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً». 

نافرمانی نزدیکان و عذاب بیشتر! 

توجّه! توجّه! این یک هشدار هم هست. یک نکته‌ای بگویم خیلی عجیب است. ولیّ خدایی به ما بیان فرمودند: حالا که محضر ابوالعرفاء می‌رسید، خیلی باید حواست جمع باشد. آن کسی که ایشان را نمی‌شناسد، وظیفه ای ندارد امّا اگر تویی که حالا به ظاهر فهمیدی چه خبر است و این آقای بزرگوار هم بزرگواری کرده و تو را پذیرفته؛ نسبت به فرمانش خلاف کنی، عذاب تو دوبله است و خدا تو را دو برابر عذاب می‌کند - این هم نکته عجیبی است -

 حالا در این آیه پروردگار عالم می‌فرماید: هر که با نبیّ مکرّم(ص) نزدیکی دارد، یا در این نظام با اولیاء، امام راحل، امام المسلمین و ... نزدیکی دارد، اگر گناه انجام دهد، عذابش مضاعف است. 

صورت ظاهر این آیه خطاب به زنان نبیّ مکرّم است امّا همه را شامل می‌شود. «یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ». می فرماید: چون شما با پیامبر(ص) بستگی دارید، عذابتان مضاعف می‌شود. 

اگر خدای ناکرده آن که در این لباس مقدّس است گناهی کند، عذابش دوبله است. اگر آن که با این انقلاب وابستگی دارد، یک خلافی انجام بدهد، گناهش دوبله است. 

و خدا می‌فرماید: «وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً» این برای خدا خیلی آسان است، فکر نکنید که سخت است. 

یکی از آقایان یک موقعی مسئول قوّه‌ای بود، عمل جرّاحی کرده بود و بعد در بیمارستان از دنیا رفت. خودش گفته بود: من گوشه اتاق ایستادم، دیدم همسرم آمد، روی بدنم افتاده بود و زار زار گریه می‌کرد. گفتم: تو چرا گریه می‌کنی؟! من هستم. بعد فهمیدم که روح از بدنم خارج شده است. بعد یک تونل نورمانندی پیدا شد و من یک دفعه داخل آن رفتم. دو نفر من را از جلو می‌کشیدند که این‌ها آتش بودند و از بالا هم آن کسی که این‌ها را هدایت می‌کرد، شلّاق‌های آتشین می‌زد. بعد من فهمیدم این‌ها دارند من را برای عذاب می‌برند. 

گفتم: من برای نظام این کار را کردم، این کار را کردم و ... . گفت: حرف نزن، در دوران تو که فلان مسئولیّت را داشتی، کلّی ظلم شده است. هرچه تلاش کردم، بیشتر با آن شلّاق می‌زدند و ناله‌های من بالا می‌ر‌فت. 

بعد گفتم: من سیّد هستم. تا گفتم سیّد هستم، همان که بالای این‌ها بود، گفت: مجّدد او را بزنید و به شدّت من را زدند. 

گفت: فقط موقعی که فهمیدم دیگر از همه این‌ها مأیوسم، تا می‌خواستند من را ببرند و در درّه‌ای پرتاب کنند، گفتم: آقا بایستید. آن بالایی به آنها دستور داد که بایستند. شعله‌هایی بود که اصلاً نمی‌شود وصف کرد. بعد گفتم: من محبّ اهل‌بیت که دیگر هستم. تا این را گفتم، یک‌دفعه همه چیز عوض شد و دیدم یک سبزی و خرّمی آمد. بعد هم یک دفعه از آن حالت بیرون شدم و روح به بدنم برگشت. 

پس اینطور نیست که اگر از نزدیکان باشی، تو را می بخشند، بلکه عذابت مضاعف می‌شود. اتّفاقاً اگر بگویی من که از نسل رسول الله هستم، مضاعف می کنند. یا اگر بگویی: من که در این نظام فعالیّت کردم، اگر خلاف کرده باشی، چون وابستگی به نظام داری، بدتر است و این هشدار به ماست. 

لذا آن ولیّ خدا به بنده بیان فرمود: حالا که دیگر فهمیدی این آقا کیست، اگر حرف او را گوش ندهی، عذابت مضاعف است. 

لذا آیه «یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ» صورت ظاهر خطاب به همسران پیامبر(ص) است و به خاطر قرب آن‌ها به نبیّ مکرّم(ص) اینگونه بیان شده است که خدای متعال عذاب شما را مضاعف (دو برابر دیگران) می‌کند، «وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً». پس این‌طور نیست که کسی تصوّر کند اگر یک گناه کنم، همان است، بلکه بیشتر است. 

نشانه اطاعت 

امّا «وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً» اگر شما مطیع خدا و رسول خدا شدی، دو برابر پاداش می یابی.

 در این آیه به عبارت «وَ تَعْمَلْ صالِحاً» هم اشاره می کند؛ یعنی مطیع شوند و عمل صالح هم انجام بدهند. لذا عمل هم مهم است. نشانه اطاعت همان عمل است؛ یعنی انسان باید عمل کند، نه این که بگوید: چشم، هرچه که شما بفرمایید امّا آخرش یک کار دیگری کند. این از هزار فحش بدتر است. باید انسان بداند و آن‌وقت عین جهالت می‌شود.

 پس این که انسان بگوید: هرچه که شما بفرمایید، آن موقعی صحیح است که همان کار را انجام بدهد. آن‌وقت پروردگار عالم می‌فرماید: اجرش هم دوبرابر می‌شود. اگر عذاب را گفتیم، دو برابر است، اجرش هم دوبرابر می‌شود. 

رزق کریمانه 

بعد پروردگار عالم چه کار می‌کند؟ «وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً» خدا رزق کریمانه می‌دهد. رزق کریمانه چیست؟ 

یک موقع یک چیزهایی به انسان مرحمت می‌کند، انسان اصلاً در عمرش به قوه مخیّله‌اش هم نمی رسد. 

عرض کردیم این که شما می گویید: «اللّهم ارزقنی حج بیتک الحرام» و یا چند روز پیش در دعای روز هشتم گفتید: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ» خدایا! تو رزقم کن که من برای ایتام رحمت داشته باشم و بتوانم اطعام طعام داشته باشم؛ نشان می دهد رزق فقط مادّی نیست، رزق معنوی هم هست. 

خدا به شما رزق مادی و معنوی می دهد، آن هم رزق کریمانه؛ یعنی اصلاً پروردگار عالم طوری مرحمت می کند که به هیچ کس اینطوری نداده است.

 وقتی انسان مطیع خدا باشد، می گوید: خدا گفته ظلم نکنید. ما آن آیه شریفه را خواندیم که پروردگار عالم بیان می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحیماً وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلیهِ ناراً وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً» امّا اگر کسی این ظلم و دشمنی را نکرد، خدا به او عنایت می کند، «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً». 

یکی از دوستان تعریف می کرد که آقای قرائتی - خداوند حفظشان کند - گفته بودند: یک کسی در کاشان ما حافظ کل قرآن شده بود، من می دانستم این اهل این نیست که بخواهد قرآن را حفظ کند. تعجّب کردم چطور شده این حافظ قرآن شده! یک مرتبه تنهایی او را پیدا کردم و از او پرسیدم چطور شد حافظ قرآن شدی؟ گفت: هیچی. آنقدر اصرار کردم که در آخر گفت: می گویم ولی به شرطی که تا زنده هستم به کسی نگویی.

گفته بود: ما یک شب در خانه یکی از بستگان مهمان بودیم، کرسی گذاشته بودند، همه زیر کرسی خوابیده بودیم. صاحب خانه رفت آب بیاورد، من دل درد داشتم و روده هایم خراب بود - عذرخواهی می کنم - یک بادی از من بیرون آمد و زیر کرسی بو گرفت. وقتی صاحبخانه آمد، لحاف را که برداشت، متوجّه بوی بد شد. یک بچه کوچک داشت، فکر کرد او این کار را کرده است، تا آمد یک سیلی محکم به این بچه بزند که مثلاً جلوی مهمان آبروریزی کردی؛ گفتم: نزن، من بودم، من وضع روده هایم خراب است. 

یعنی یک لحظه معامله کرد! از آبرویش گذشت، یک لحظه آبروی خودش را به ظاهر ریخت امّا اجازه نداد ظلم شود و نگذاشت بچّه بی جهت سیلی بخورد، خدا هم اینطور به او لطف کرد و او حافظ قرآن شد. 

رزق کریم همین است، اگر ظلم نشود و عدوان و دشمنی نباشد، اینطور مورد عنایت واقع می شود. 

مرحوم حاج حلوایی(ره) فرمودند: دو سه علّت داشت که من با ابوالعرفا، آیت الله العظمی ادیب(ره) آشنا شدم. یک دلیلش این بود که یک بار من کسی را دیدم که دارد یک عمل زشتی را انجام می دهد؛ یعنی آمدم درب را باز کنم، دیدم او دارد با خودش بازی می کند. این عمل را ندید گرفتم امّا از دست او خیلی ناراحت بودم، در آن زمان هم شانزده یا هفده سال داشتم. منتها مهمانی داشتیم و بعد سر سفره مدام این شخص را می دیدم و حالم از آن عملش به هم می خورد امّا یک دفعه مثل این که یک کسی به من تذکار دهد، با این که نوجوان بودم امّا لطف خدا شامل حالم شد و اصلاً به روی خودم نیاوردم، بعد همان جا هم خواستم که یا صاحب الزّمان! یک عنایتی کن طوری نباشد که من با این بد برخورد کنم که معلوم شود. 

ایشان می گفتند: من آبروی این شخص را نریختم و آبرویش را خریدم، خدای متعال هم اینطور به من مرحمت کرد و من را در دامن این ولیّ خدا قرار داد. 

یکی دیگر از دلایل توفیق آشنایی من با ابوالعرفا(ره) هم این بود که من می خواستم طلبگی بروم، پدرم مخالفت می کرد، ناراحت شدم امّا به احترام او نرفتم ولی خدا اینطوری جبران کرد. 

ببینید! وقتی انسان یک عمل صالح انجام می دهد، ظلم و دشمنی نمی کند، مطیع خدا، مطیع رسول، مطیع حضرات معصومین و مطیع اولیاء الهی است که وقتی می گویند: گناه است، این کار را نکن، می گوید: چشم؛ خدا اینطور عنایت می کند. 

اینها خیلی مهم است، تأمّل در این مطالب بسیار انسان را عوض می کند. عمل صالح همین است، یک عمل صالح انجام داد، آبروی آن شخص را که دیده بود یک گناهی دارد انجام می دهد، نبرد، خدا کریمانه به او روزی داد. «وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً» که برای همسران پیامبر دارد می فرماید ولی در مورد مردان الهی هم همین حالت را می دهد. 

اگر یک کسی فقط برای خدا کار کند، آنوقت ببینید پروردگار عالم چه معامله ای با او می کند! رزق کریم مرحمت می کند و این لطف خداست. 

5- یاد خدا 

یکی دیگر از عوامل درک کرم خدا، این است که انسان زیاد به یاد خدا باشد «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصیلاً» ذکر و یاد پروردگار عالم از دلتان به زبانتان جاری شود. البته معلوم است که بیشتر به دل هست.«ذِکْراً کَثیراً» مدام یادآوری کنید و همه جا بگویید خدا، خدا، خدا، تا چیزی را می بینید، بگویید: خدا. 

اولیاء خدا همینطور هستند و برای همین هم به گناه نمی افتند. یک جمال زیبا می بینند، می گویند: «خلق خلائق بقدرته»، دیگر به گناه نمی افتند و چشمشان خطا نمی کند. هر چیزی می بینند، می گویند: «ماشاءاللّه لاحول و لاقوة إلّا باللّه». اینها خیلی مهم است. انسان در هر مطلبی یاد خدا باشد. در مرگ، یاد خدا، در عروسی یاد خدا و ... . 

یاد بیشتر خدا در شادی ها

من با یک ولیّ خدایی عروسی رفتم - یک عروسی مناسب بود که می شد رفت، حالا که در این عروسی ها هم نمی شود رفت - من دیدم ایشان خیلی ذکر می گوید. تصوّر خودم این بود که ایشان دارد ذکر می گوید برای این که اینها مثلاً از چشم زخم در امان باشند و عروسی شان به خوبی تمام شود ولی چیزی هم نمی گفتم. 

یک مرتبه سؤال کردم: شما ظاهراً به چشم زخم خیلی اعتقاد دارید؟ گفتند: چطور؟ گفتم: چون شما در عروسی خیلی ذکر می گفتید. گفتند: آقاجان! مثل این که یادت رفته انسان در شادی ها باید بیشتر از غم ها به یاد خدا باشد تا پروردگار عالم در غم ها او را فراموش نکند - این مطلب، روایت است - 

فرمودند: انسان همه جا باید یاد خدا باشد، به خصوص آن لحظاتی که در شادی  هست. من می بینم اینها حواسشان نیست، از خدا خواستم که عوض آنها من ذکر بگویم، لذا دائم ذکر می گویم و صلوات بر محمّد و آل محمّد می فرستم. 

اولیاء خدا حواسشان جمع است و مثل ما نیستند، فرق آنها با ما این است که ما فقط وقتی که گرفتار می شویم و عرصه برایمان تنگ می شود، خدا خدا می کنیم امّا آنها حتّی وقتی کوه و دشت و دریا را هم می بینند، به یاد خدا هستند. از آن طرف مرگ را هم می بینند و سر جنازه در بهشت زهرا فاتحه ای می خوانند. 

بعد آن ولیّ خدا جمله خیلی زیبایی فرمودند، گفتند: آقاجان! در موقع شادی ها یاد خدا نکنی، در غم ها هم یاد خدا فراموش می شود، چه کنم چه کنم می گویی امّا یادت می رود که یاد خدا کنی که این چه کنم چه کنم  ها از بین برود. 

بعد مثال قشنگی زدند، گفتند: دیدید بعضی ها در مراسم ختم شرکت می کنند و می دانند برای چه آمدند، مثلاً برای مراسم ختم همسایه، فامیل یا دوستشان آمدند امّا فراموش می کنند در این مراسم یک فاتحه بخواند! فرمودند: این به خاطر این است که انسان در خوشی ها به یاد خدا نیست. 

لذا فرمودند: چشم زخم وجود دارد امّا من برای چشم زخم ذکر نمی گویم، من برای این که در شادی ها باید انسان بیشتر یاد خدا باشد، مدام ذکر می گویم. 

پاداش یاد کننده خدا 

در ادامه اشاره به یاد زیاد خدا («یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصیلاً»)، می فرماید: «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ». حضرت حقّ در جای دیگری فرموده: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً» خدا و ملائکه اش بر پیامبر(ص) درود می فرستند امّا پروردگار عالم در اینجا می فرماید: «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ» کسی زیاد به یاد خدا باشد، خدا به یاد اوست و بر او درود می فرستد. 

لذا در جواب آن احمق هایی که اوّل انقلاب می گفتند - البته الآن هم بعضی می گویند - : چرا اسم غیر معصوم مانند امام خمینی یا امام خامنه ای یا یکی از مراجع بزرگوار را می آورید، صلوات می فرستید، این چه بدعتی است؟! باید گفت: خود قرآن فرموده: «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ». 

مثل آن بیچاره که نفهمید که وقتی ما صلوات می فرستیم صلوات بر خود پیامبر(ص) است و می گفت: شما برای پیامبر(ص) یک صلوات می فرستید، برای امام سه تا صلوات می فرستید، من اگر جای پیامبر(ص) باشم، اعتراض می کنم! 

یا مثل بعضی ها که می گویند: شما باید «صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَ آل مُحَمَّد» بگویید، چرا «صَلِّ عَلَی فاطِمَة وَ أَبیها» می گویید؟! چون قرآن می فرماید: «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیماً». 

خدا به همه رحمت دارد اما این «رَحیماً» در اینجا یک معنی دیگری دارد که فعلاً وقتش نیست بگویم. 

اجابت کریمانه 

در ادامه این آیات می فرماید: «تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً کَریماً» در روز ملاقات، ملائکه به آنها سلام می کنند و خود پروردگار هم به آنها سلام می کند و برای آنها نه اجر عظیم، بلکه اجر کریمانه است؛ یعنی یک برخورد بسیار عالی توأم با عزّت و احترام. 

اولیاء خدا در دعا می دانند که تمام اینها از کرم خداست. وقتی این را فهمیدند، خدا هم با آنها با کرمش برخورد می کند، «بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ»، نه این که فقط بگوید: حالا یک چیزی بدهید برود، بلکه کریمانه رفتار می کند. 

یک مثال بزنیم - عیبی ندارد در مثال مناقشه نیست، ما دنیوی هستیم و باید اینگونه مثال بزنیم - فرض کنید فردی، عدّه ای از بزرگان و اعاظم را دعوت کرده، حالا فقیری درب خانه را می زند،  می گوید: به او هم یک چیزی بدهید برود امّا به این میهمانها خیلی احترام می کند، آنها را بالا می نشاند، دو زانو جلویشان می نشیند و تکریم می کند و مدام خوش آمدید می گوید. امّا برای آن فقیر می گوید: بدهید برود. غذای هر دو هم از یک چیز است امّا این یکی کریمانه است. 

پروردگار عالم در دعا با بندگانی که بفهمند همه چیز به دست پروردگار عالم است کریمانه برخورد می کند. یعنی فقط این که یک چیزی بدهد و برود، نیست. خیلی مهم است که انسان اینها را بداند. 

لذا نوع اجابت خدا، اجابت کریمانه است. برخوردهای کریمانه هم فرق می کند. یک وقت ما یکی از علمای ربّانی یا مراجع را دعوت می کنیم، در مقابل آنها با خضوع و خشوع برخورد می کنیم و حتّی به تعبیر قرآن آن جناح را باز می کنیم؛ یعنی بال هایمان را می گشاییم و در مقابل آنها خاضعانه برخورد می کنیم. امّــا یک موقع خود کریم دعوت می کند، تصوّر کنید خود کریم حالا بیاید کریمانه برخورد کند. یعنی نه این که همینطور یک غذایی بگذارد و بگوید: بفرمایید، بلکه خودش بیاید مؤدّبانه بایستد و مدام احترام بگذارد. 

عرب ها یک سنّتی دارند که معمولاً خودشان موقع پذیرایی غذا نمی خورند، در حالی که مستحب است میزبان اوّل از همه شروع کند و آخر همه تمام کند که مهمان اذیّت نشود امّا حالا آنها فکر می کنند رفتارشان کریمانه است. تمام وقت می ایستند، بعد تازه خودشان مدام غذا می گذارند و خودشان را در مقابلتان ذلیل و خوار می کنند. 

شما در اربعین و یا مواقع دیگر که زوّار دارند به کربلا می روند یا هنگام غدیر که به نجف اشرف می روند، می بینید گاه یک رئیس قبیله ای می آید پای یک زائر را خودش می شوید و می گوید این زائر اباعبدالله است. نمی گوید: آب ببرید بدهید اینها تشنه هستند یا بچّه ها بروید پاهایشان را بشویید، بلکه خودش می آید، می نشیند و با شما با احترام و با تکریم برخورد می کند و التماس دعا می گوید. بعد پاهای شما را در تشت می گذارد و با یک لذّتی می شوید. به این برخورد کریمانه می گویند. 

پروردگار عالم با انسان کریمانه برخورد می کند «أَجْراً کَریماً» که در این آیه گفتیم، همان است که در این دعا می فرماید. می گوید: درست است که به دعای تو متوسّل شدم و می دانم استحقاق این را ندارم که صدای مرا بشنوی امّا تو صدای مرا می شنوی و خوب گوش فرا می دهی با این که می دانم من مستوجب عفو تو نیستم «وَ لَا اسْتِیجَابٍ لِعَفْوِکَ عَنِّی». چه چیزی عامل می شود که تو از من با همه این گناهان بگذری؟ من به چیزی متوسّلم که برای من ثقه هست و به آن امیدوارم و آن کرم توست. «بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ». 

خدایا! ما بندگان ضعیف تو نمی فهمیم تو چقدر کریمی! «یا کریم یا ربّ» عنایت کن ما را به جهلمان مگیر و به کرمت، گناهان ما ببخش و بیامرز. /958/د102/ی