برای از بین بردن یک رذیله اخلاقی گاهی 20 سال باید تلاش کرد

حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا دهشت، استاد اخلاق حوزه علمیه مشهد و هم مباحثه ای مقام معظم رهبری، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد گفت: بنده بر این باورم که یکی از درس های اولیه ای که در حوزه باید باشد، درس اخلاق است که درسی امتحانی و نمره ای نیست، بدین معنا که هر استادی وظیفه اش این است که مسائل اخلاقی را برای طلاب بیان کند و صرف این که کتاب را به تنهایی درس دهد، بهره ای نبرده است. استادان ما در گذشته مقید بودند که در روزی خاص نصفی از درس را تقریبا به مباحث اخلاقی اختصاص می دادند و علمای دیگری نیز گاهی در نجف و شهرهای دیگر نیز این گونه به مباحث اخلاقی توجه می کردند.

وی با بیان این که برخی از درس ها حوزه خشک بوده و از طراوت کافی برخوردار نیست و با این درس‌های بی طراوت دانش پژوهان حوزه نمی‌توانند موفقیت‌های حائز اهمیتی را کسب کنند، تصریح کرد: آن چیزی که به همه درس‌ها معنا می بخشد اخلاق است و آن چیزی که راز موفقیت پیغمبر بود اخلاق نیک آن حضرت است؛ خداوند متعال به پیامبر می فرماید «رحمت خدا بود که تو مهربان شدی و اگر تو بد اخلاق بودی از دور تو پراکنده می شدند» و در این زمینه حدیث های بسیاری وجود دارد.

حجت الاسلام و المسلمین دهشت ادامه داد: در یکی از این روایات آمده است که روزی فردی نزد حضرت علی(ع) آمد و بیان کرد «یاعلی از اوصاف و از اخلاق پیغمبر برایم بگو» حضرت ابتدا فرمودند «نعمت های خدا را به شمار» و بعد فرمودند «خداوند می فرماید اگر نعمت‌های خدا را بخواهید بشمارید شمردنی نیست»، البته آن طرف شاید در ذهن خود گفت که من از اخلاق پیغمبر می گویم ولی حضرت از نعمات الهی سخن می گوید؛ حضرت سپس نتیجه گرفتند و فرمودند «نعمت های خدا که شمردنی نیست خداوند در قرآن می فرمایند؛ مطاع الحیات الدنیا قلیل؛ همه مسائل دنیوی کم است و تو این کم  را نمی توانی بشماری من چگونه اخلاق کسی را برای تو بگویم که خدا در مورد آن فرموده است؛ انک لعلی خلق العظیم». اگر ما در تمام کتب اهل سنت جست و جو کنیم هرگز چنین احادیثی را پیدا نمی کنیم که این گونه پیغمبر توصیف شده باشد؛ حالا نهج البلاغه به جای خود.

وی خاطرنشان کرد: در برخی از کتاب ها بحث هایی در این خصوص صورت گرفته است که علت این همه موفقیت پیغمبر به چه جهت است؟ چون تمام موفقیت پیغمبر در هشت سال پایانی عمر ایشان بود ـ در واقع آن زمانی که پیغمبر توانستند تبلیغ کنند در سالهای پایانی عمر شریف شان بود ـ نکته جالب اینجا است که در این چند مدت کوتاه عمر آن حضرت برخی گفته اند هفت میلیون نفر مسلمان شده اند و این بسیار امری عجیب است.

این استاد اخلاق حوزه علمیه مشهد با طرح این پرسش که عامل این همه موفقیت چیست، پاسخ داد: یکی از متفکران خارجی در این خصوص می گوید «کمی مدت، و کمی افراد یاور، و این همه موفقیت معجزه است»؛ در بین عوامل متعددی که ذکر شده به یاد می آورم که این بحث را برای مرحوم آیت الله میرزا جواد آقاتهرانی نقل کردم و ایشان هم بسیار پسندیدند. بزرگ ترین عامل موفقیت پیغمبر حسن خلق ایشان است که اگر همه مسلمانان این حسن خلق را از آن حضرت فرا گیرند، کل دنیا اسلام می آورند، چون آن مقداری که مردم با حسن خلق جذب می شوند با منطق نمی آیند.

وی در خصوص برخی از آداب اخلاقی که باید بیش از بقیه آداب در حوزه های علمیه رعایت شود، گفت: اخلاق اسلامی باید در حوزه های علمیه در برخورد شاگرد با استاد و بلعکس رعایت شود، به گونه ای که برخوردهای طلاب باید با کمال ادب و تواضع باشد و طلبه در درس ها باید برای فهمیدن و نه برای آزمایش سؤال کند.

حجت الاسلام و المسلمین دهشت یادآور شد: آن چیزی که در حوزه های علمیه مهم است تهذیب نفس به عبارت دیگر خودسازی است و این با کتاب و درس هماهنگ نیست ـ تناسب ندارد ـ و نیازمند مراقبت داشتن و صفات را به درستی شناختن است و طلاب باید توجه داشته باشند که هر کدام از صفات نکوهیده در درون‌شان رخنه کرد به دنبال ریشه کن نمودن آن باشند؛ یکی از علما می فرمودند «بیست سال زحمت کشیدم تا حسد را از خودم دور کردم»، بنابراین مهذب شدن آسان نیست.

وی با ذکر این که یکی از مشکلات طلاب مراقبت دائمی نسبت به وسوسه‌های نفسانی است و باید صفات زشت را در این خصوص در نظر گرفت، اذعان داشت: اگر عالمی کبر و حسد داشته باشد برای جامعه مفید نخواهد بود؛ بنابراین لازم است که نکات و آداب اخلاقی در حوزه‌ها بیان شود. آداب اخلاقی با ترازو و میزانی سنجیده نمی شود، البته کتاب هایی وجود دارد اما این ها درسی است در حالی که اخلاق عملی است./968/ت302/س