گزارشی از نشست علمی «نسبت خداوند متعال و کائنات»
خبرگزاری رسا ـ نشست علمی «نسبت خداوند متعال و کائنات» با حضور فضلا، علما و استادان حوزه و دانشگاه مشهد مقدس برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا درمشهد، نشست علمی «نسبت خداوند متعال و کائنات» با حضور فضلا، علما و استادان حوزه و دانشگاه مشهد مقدس، 24 اسفندماه جاری، در تالار همایش های هتل الغدیر مشهد از سوی کارگروه نشست های تخصصی مباحث اعتقادی مدرسه علمیه حضرت مهدی مشهد برگزار شد.
در این مراسم آیت الله سید جعفر سیدان، استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، حجت الاسلام رضا برنجکار، استاد حوزه و دانشگاه تهران و یحیی یثربی استاد دانشگاه تهران به ایراد سخنرانی پرداختند.
نسبت خداوند متعال در محورهای سنخیت، تباین و عینیت
آیت الله سیدان در این نشست گفت: نسبت خداوند متعال و کائنات در سه محور سنخیت، تباین و عینیت است هر یک از این ها بر اساس مبنایی است، اگر چنانچه مبنا در خلقت، ایجاد باشد نتیجه آن تباین، اگر مبنا در خلقت، صدور باشد، نتیجه آن سنخیت و اگر مبنا در خلقت، جلوه و نمود باشد، نتجیه عینیت است و آن چه در وحی به قاطعیت اعلام شده است هم از نظر عدد و کمییت و هم از نظر کیفیت و روشنی دلالت، قابل هیچ گونه انکار نیست. این مسأله که ذات مقدس حضرت حق ایجاد کرده است، با بررسی روایات و آیات شریفه، مدعای وحی که ایجاد می باشد مسأله ای حتمی است و این تعبیر «من شی، من لاشی و لا من شی خلق» در ارتباط با این مسأله بوده و در ادعیه و خطبه های متون شیعی فراوان است.
وی افزود: این سؤالی که خلق لا من شی در آن تشریح می شود، مسأله ای است که کیفیت آن قابل تشریح نیست زیرا در خصوص حضرت حق، کیفی در کار نیست و اساسا کیفیتی که کسی بخواهد تشریح کند مطرح نیست و در ارتباط با این مسأله اگر بخواهیم آن را تقریب کنیم مثال های مفید و مخدوش وجود دارد.
این استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد اذعان داشت: اگر وحی در مواردی فرموده که در این موارد راه ندارید و راهش بر تعقل مسدود است، نباید خود را به آن معطل کنیم و اگر جایی که مسأله نرسیدن به مسأله، وجود ندارد نیاز است که فعالیت بیشتری صورت گیرد.
وی در خصوص ارتباط با وحی و همه مشکلاتی که در مسائل عقلی نسبت به خلقت مطرح است، بیان کرد: به حقیقت با آن چه در وحی مطرح شده است کاملا می توان به مشکلات پاسخ داد و خلق من العدم نیست. گاهی عقل محال بودن چیزی را می فهمد و در برخی از مسائل عقل نمی فهمد و خلق من العدم که عدم، ماده شی باشد، غلط است اما خلق لا من شی یعنی همان قدرت ایجاد و این قدرت ایجاد داشتن، تنها به جهت مقایسه خود با خدا، استبعادها را به وجود می آورد.
نسبت آفرینش خالق به مخلوق، سه نوع من شی، من لاشی و لا من شی خلق
حجت الاسلام برنجکار، در این نشست با طرح این پرسش که چرا نظریه صدور که لازمه اش مقدمات سنخیت است مطرح شده است، گفت: فلسفه دارای سابقه ای است و نخستین بحثی که در تاریخ فلسفه مطرح شده و فیلسوفان به آن پرداختند بحث این بود که این تغییرات و فسادی که در عالم است چرا اتفاق می افتد، لذا دیدگاه هایی مطرح شد و متفکران غربی نظریاتی را مطرح کردند و یکی از این متفکران بیان کرد «هرگونه تغییری لازمه اش فساد است و فساد هم محال است، بنابراین کون و فساد محال است و تغییر هم محال است»، این سخن بدین معنا است که در عالم وحدت، وجود دارد و تغییرات و کثرت، ملاحظه شده وحدت است و این ها به حس بر می گردد و لذا بی اعتبار است.
وی افزود: پس از این متفکر، فلاسفه دیگر برای پاسخگویی اقدام کرده و سخنانی صحیح مطرح کردند، اما آن چیزی که گفته می شود تغیراتی است که در عالم ملاحظه می کنیم که در اثر تجزیه و ترکیب است و در واقع نابود شدنی نیست. افلاطون این مسأله را به این صورت مطرح کرد که ما یک ماده اولیه داریم و این ماده، ازلی است و سپس نتیجه می گیرد که سخن آن نظریه پرداز صحیح است اما آن ماده ازلی را صانع ـ در آن زمان بحث خدا مطرح نبود ـ ایجاد کرده است؛ بنابراین کار صانع به وجود ماده و صورت نبود بلکه تحویل صورت بر ماده بود و بدین ترتیب مسأله نظم عالم را حل کرده است و این پیدایش ها به شکل دادن ماده بر اساس تحویل دهنده بر می گردد.
این استاد حوزه و دانشگاه با تبیین چگونگی کون و فساد، تشریح کرد: ارسطو می گوید «در فرآیند تغییر، ماده حرکت می کند و صورت جدیدی را به خود می گیرد و در نتیجه ماده و صورت به وجود نمی آید و کون و فساد مطلق محال است»، استدلالی که در کتاب فیزیک ارسطو مطرح شده این است که «اگر ماده بخواهد به وجود بیاید لازمه اش این است که از یک ماد ه ای به وجود بیاید» و نیز گفته «ماده به عنوان قوه، ذاتا نابود نمی شود بلکه به ضرورت بیرون از حوزه کون و فساد است» و در مورد صورت(متافیزیک) نیز می گوید « نه ماده به وجود می آید و نه صورت؛ لازمه این که صورت به وجود بیاید تسلسل است و اگر ما خود شکل و صورت را پدید می آوریدم لازم می آمد که آن را از چیز دیگری به وجود می آوردیم؛ در فرآیند تغییر، ماده ای، صورتی را می گیرد و ماده ای و صورتی مطلقا به وجود نمی آید و...».
وی با اذعان به این که هنگامی چیزی محال شد بر خدا هم محال است، ابراز داشت: هنگامی مطلبی محال شد به خدا هم نمی شود نسبت داد.
حجت الاسلام برنجکار با بیان این که علیت صدوری لازمه اش سنخیت است، تصریح کرد: اشکال همه نظریات، تشبیه خالق به مخلوق است یعنی وقتی می خواهیم چیزی را ایجاد کنیم، ماده ای را به شکل دیگری در می آوریم، لذا خدا هم وقتی می خواهد چیزی را بیافریند باید همان گونه که ما می آفرینیم به وجود بیاورد و این تشبیه خالق به مخلوقات است.
وی به برخی از ایات و روایات در این خصوص اشاره کرد و افزود: نسبت آفرینش خالق به مخلولق بر سه نوع من شی، من لاشی و لا من شی خلق است.
زمینه تحقیق علمی و پژوهش همواره توسط علمای تشیع گشوده مانده است
دکتر یثربی در بخش دیگری از این نشست بیان کرد: اگر تاریخ فلسفه غرب را مطالعه کنیم، در خواهیم یافت که در ذهن یونانی خلق از عدم وجود و هدفی هم نداشت، اما بشر که پا به عرصه دنیا می گذاشت به دنبال این بود که چگونه و برای چه به وجود آمده است. در ذهن یونانی ایجاد نبوده و بشر حسش پایه است و این تفکر به یهودی ها قبل از اسلام منتقل شد و در دوران اسلام در دوران مأمون که می خواستند به دنبال علم بروند، علم یونان را آورده و تجربه کردند و این چارچوب ها بر روی ذهن متفکران اولیه ما اثر گذاشت و آن ها به دنبال این بودند که خلق از عدم دلیل ندارد و هر حادثی باید قبل از خود ماده ای داشته باشد.
این استاد دانشگاه با ذکر این که عقل با تجربه به دنبال این است که جهان را بفهمد و ظاهرا بشر جز این چاره ای ندارد، گفت: قرآن کریم ما را به ملاحظه آیات الهی در آسمان، زمین، آفاق و انفس دعوت می کند، اما بشر همانطوری که این خاصیت زیبا را دارد که از کجا آمده است دچار اشتباه نیز می شود و تشخیصی نادرست دارد.
وی افزود: دانشمندان بزرگ صادقانه به قصد فهم جهان تلاش کرده اند؛ اما زمینه های افسانه ای آن ها را وادار کرد که به این نتیجه برسند که خلق از عدم امکان ندارد، اما هنگامی این تفکر با ادیان برخورد کرد معنای جدیدی بر آن مبنا اضافه شد و آن این که تمام جهان ما همین جهان ماده نیست و این به معنای عقل بشر در سایه پشتیبانی وحی است.
یثربی با بیان این که عقل با کمک وحی توسعه پیدا می کند و عقل مثل گنجینه است و این گنجینه ها با عوامل محرک ظهور پیدا می کنند، تشریح کرد: متأسفانه فلاسفه ما چون از غرب آن چهارچوب ها را ترجمه کرده اند در همان حال و هوا مانده اند اما آن هایی که نظر به وحی داشته اند نتوانسته اند در آن حالت باقی بمانند و تلاش کردند که بین این دو را جمع کنند.
وی از وحی به عنوان دست و ید الهی یاد کرد و ابراز داشت: دانش امروز در رشته فیزیک بعد از نیوتن به این نتیجه رسیده که گاهی در عالم ذرات اتفاقاتی از عدم می افتد.
وی اظهار داشت: مکتب اسلام و تشیع هرگز از ما نمی خواهند چشم را ببندیم و عقل را از کار تعطیل کنیم. موجودات و انسان هایی که معتقدند این جهان صاحبی داشته و این صاحب عالم را آفریده و دارد آن را اداره می کند و در برابر مشکلات و کاستی ها اراده دارد و با وحی که دست خدا است می خواهد ما را راهنمایی کند و این هدایت بوده و وحی دست عنایت، لطف و رحمت الهی و ولایت حضرت حق است که به سمت ما دراز شده است، بنابراین ما ضمن بزرگ داشتن متفکران، باید به درستی تلاش کنیم و این درست کوشیدن با تقوا و ایمان بیشتر حاصل می شود و علما و بزرگان ما بر این نکته تأکید کرده اند. ما باید با توجه به وحی روی این ها، بیش از گذشته در شناخت جهان اقدام نماییم و دلایل خوبی از این جهان با پیشرفت علوم برای اثبات این مطلب برای همگان بدست آوریم تا هدایت قرآنی و فکر ما جهانی شود.
وی خاطرنشان کرد: یک سری از بحث هایی که فلاسفه ما در رابطه با نسبت خدا و جهان مطرح کرده اند روی همان بینش است و چیزی که از عدم به وجود بیاید احتیاج به سنخیت دارد، لذا هر چیزی یک عامل تناسبی دارد اما این در جریان خود طبیعت که خدا این سنت را در طبیعت پیاده کرده سوال است که آیا کل جهان را با گردش طبیعی می چرخاند یا خیر؟ اصلا نباید فرض کرد که خدا وجود ندارد. اگر آدمی به عنوان یک انسان می خواهد میز درست کند باید چوب داشته باشد، اما سهروردی می گوید انسان به مقامی می رسد که هر چه می خواهد می تواند درست کند، اما باید توجه داشت که در این جا سنخیت مطرح نیست.
این استاد دانشگاه با تأکید بر این که باید شناخت افعال خدا دائما مورد توجه قرار گیرد و باید خدا شناسی ما رشد پیدا کند و رابطه خدا و طبیعت را شناخت، تصریح کرد: این بیان بدین معنا است که با این امکانات و اطلاع رسانی ها و وسایل جدیدی که در اختیار ما است و این دنیایی که تشنه سخن است از دین اسلام صدایی بلند نمی شود، ما باید به شدت تلاش کنیم و شکوه اسلام را به همگان عرضه نماییم.
وی یادآور شد: علمای گذشته، دین را برای ما در مقابل تفکرات غربی حفظ کردند و زمینه تحقیق علمی و پژوهش را برای ما نبستند. /968/ز502/س
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
ناشناس
۰۹ مهر ۱۳۹۸ - ۱۹:۱۹
بحث مفیدی بود
پاسخ