گزارشی از یک نشست علمی؛
بررسی شبهات فقهی و کلامی ارتداد
خبرگزاری رسا ـ نشست علمی نقد و بررسی شبهات فقهی و کلامی ارتداد به همت معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی فقه در شهر قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی نقد و بررسی شبهات فقهی و کلامی ارتداد روز پنج شنبه هشتم اردیبهشت ماه به همت معاونت پژوهش و با همکاری گروه معارف اسلامی مجتمع آموزش عالی فقه در مسجد این مجتمع برگزار شد.
در این نشست علمی که با هدف بررسی شبهات فقهی و کلامی ارتداد برگزار شد، حجت‌الاسلام عزالدین رضانژاد، رییس پژوهشکده علوم اسلامی به عنوان سخنران اصلی این نشست به بیان دیدگاه های خود پرداخت.
وی در سخنان خود با بیان اینکه کافر و مشرک از نظر آثار تقریبا همسان هستند و حکم نجاست به آنها اطلاق می شود، گفت: ویژگی هایی که برای کافران ذکر شده است برای مشرکان نیز ذکر می شود، البته مقصود ما از مشرک مراتب شرک نیست.
این استاد و محقق حوزه علمیه قم تصریح کرد: مشرک یعنی اینکه برای خدا شبیه، شریک و امثال آن قائل شویم، در کنار این واژه ها دو واژه نفاق و ارتداد نیز وجود دارد که با هم مرتبط هستند.
وی افزود: منافق کسی است که وقتی که در جمع مسلمانان است می گوید من مسلمانم، اما زمانی که در جمع کافران است، می گوید من کافرم، چنین شخصی به تعبیر قرآن کریم همانند برخی از حیوانات است که لانه های شان دو درب دارد.
حجت الاسلام رضا نژاد ادامه داد: مرتد کسی است که اسلام و ایمان را انتخاب کند و و بعد در مقابل آن موضع بگیرد و دست از اسلام بکشد و دین دیگری را انتخاب کند.
این محقق حوزه علمیه قم با بیان تفاوت های نفاق و ارتداد، خاطرنشان کرد: منافق زمانی که در جمع مسلمانان است می گوید من مسلمانم، اما شخص مرتد می گوید من اسلام را کنار گذاشته ام و کفر را برگزیده ام.
حجت الاسلام رضا نژاد افزود: شخص مرتد اگر مرد باشد، فقها حکم به قتل او داده اند، اما اگر فرد مرتد زن باشد فقها حکم به تعزیر و زندانی شدن او داده اند و باید توجه داشت که زن به خاطر ارتداد کشته نمی شود.
وی در خصوص علت اختلاف حکم مرتد در زن و مرد گفت: یکی از اسرار این تفاوت این است که زنان در انتخاب و تغییرشان احساسی هستند، بر خلاف مردان که اگر مردی مرتد شد میدان دار تبلیغ علیه اسلام می شود از این رو فقهای ما حکم به قتل او داده اند.
حجت الاسلام رضا نژاد بیان داشت: در قرآن کریم واژه ارتداد هم به معنای لغوی و هم به معنای اصطلاحی بکار رفته است، اگر کسی با منطق هدایت دینی را پذیرفت و سپس با وسوسه های شیطانی دست از این دین کشید جزای او در قرآن کریم به صراحت نیامده است، اما در روایات پیامبر(ص) حکم آن بیان شده است.
این استاد حوزه علمیه قم در بخش پایانی سخنرانی خود به بیان انواع ارتداد، نحوه اثبات ارتداد، شرایط مرتد، عقوبت و جزای فرد مرتد، تفکیک بین ارتداد فکری، سیاسی و اقتصادی با شک و تردید پرداخت.
بعد از اتمام سخنرانی حجت الاسلام رضانژاد، میزگردی علمی با حضور این استاد حوزه علمیه قم و همچنین حجت الاسلام جعفری از پژوهشگران و محققان حوزه به دبیری علمی حجت الاسلام ابراهیمی برگزار شد.
حجت الاسلام غلامرضا ابراهیمی دبیر علمی نشست نقد و بررسی شهبات کلامی و فقهی ارتداد در آغاز این میزگرد، تصریح کرد: یکی از عناوین پرچالش که در اذهان بسیاری از اقشار جامعه مطرح است، مساله ارتداد است و برگزاری این گونه نشست های علمی از منظر فقهی و کلامی می تواند به واکاوی و نقد و بررسی بهتر آن کمک کند.
در ادامه این میزگرد علمی حجت الاسلام سیدرسول جعفری از محققان و اساتید حوزه علمیه قم نیز شبهات مربوط به ارتداد را از رویکرد فقهی نقد و بررسی کرد و گفت: بیان موضوع ارتداد بسیارمهم است، چراکه در اسلام احکام بر موضوعات مترتب و بار می شود.
وی در ادامه با اشاره به آیاتی از قرآن کریم گفت: ارتداد در لغت به معنای بازگشت از یک چیز و رجوع به یک چیز دیگر است، در اصطلاح فقها نیز ارتداد به معنای رجوع از یک دین و برگشت به دین دیگر و یا کفر است.
حجت الاسلام جعفری گفت: اگر کسی از اسلام برگردد به این معنا که شبهه ای در اسلام داشته باشد، اما این مساله را انکار و یا اظهار نکرد به چنین فردی نمی توان مرتد اطلاق کرد چراکه شک در دین مساوی را ارتداد نیست.
وی ادامه داد: برخی از منتقدین مساله ارتداد گفته اند در این موضوع انکار صرف مساوی را ارتداد نیست، بلکه اگر انکار همراه با سؤ غرض و تبلیغ علیه اسلام باشد ارتداد به او اطلاق می شود، در حالی که در کلمات فقها و نصوص مطلق انکار اسلام و بازگشت به کفر ارتداد است و هیچ قید و شرطی هم در این خصوص وجود ندارد.
در ادامه این میزگرد علمی دبیر جلسه شبهه ای رامطرح کرد و از حجت الاسلام رضا نژاد پرسید آیا ارتداد با اصل اختیار و آزادی عقیده انسان که مورد تایید عقل و دین و جامعه بشری است منافات ندارد، که وی در جواب گفت: برای ورود به این بحث باید مسائلی همچون انتخاب دین، برگشت از دین انتخاب شده، رعایت حقوق دینی و بحث اجماع و اکراه را از هم تفکیک کنیم.
وی با اشاره به آیه لااکراه فی الدین افزود: در انتخاب اصل دین اکراه و اجباری نیست و کسانی که می خواهند دینی را انتخاب کنند در اصل آن آزاد هستند و تا زمانی که انتخاب نکرده اند حکم ارتداد به آنها اطلاق نمی شود، اما بعد از پذیرفتن دین باید به یک سری قوانین و مقررات پایبند و ملتزم باشند.
این استاد حوزه گفت: پیامبران الهی همیشه با ادله روشن و معجزه راه را به مردم و جامعه نشان می دادند و مردم با اختیار و اراده دین را انتخاب می کردند و بعد از اختیار نیز طبیعتا باید به یک سری قوانین و محدودیت ها پایبند باشند، مثل اینکه اگر فردی تابعیت و ملیت یک کشور دیگر را پذیرفت باید به قوانین آنها احترام بگذارد و به محدودیت های آنها پایبند باشد.
وی ابراز داشت: این محدودیت ها هم عقلی و هم عرفی است و اگر محدودیت و قانونی درکار نباشد هیچ قانونی پایدار نخواهدماند.
حجت الاسلام رضا نژاد افزود: برگشت از دین دو نوع است، یک بار بعد از انتخاب دین برای فرد شک و شبهه ای پیش می آید که این امر به ارتداد نمی انجامد، اما اگر فرد بعد از اختیار کردن دین برگشت و علیه اسلام موضع گیری کرد در اینجا حکم ارتداد شامل می شود.
حجت الاسلام ابراهیمی دبیر این نشست درادامه سؤالی را مطرح کرد و گفت: اگر کسی اسلام آورد و بعد برایش به دلایلی شبهه ای پیش آمد و البته علیه اسلام تبلیغ نکرد، آیا به چنین فردی مرتد گفته می شود یا خیر؟
شبهه علمی به ارتداد نمی انجامد
حجت الاسلام جعفری در پاسخ به این سؤال گفت: قرآن کریم برای کسی که اسلام را اختیار نکرده باشد یک سری برنامه و برای کسی که اسلام را اختیار کرده نیز یک سری برنامه های خاص دارد.
وی افزود: برخی از افراد حتی در لباس روحانیت آزادی ارتداد را به آیه شریفه لااکراه فی الدین مستند کرده اند، در حالی که این آیه در مقام تکوین است نه تشریع و اگر کسی اسلام را انتخاب کرد تبعا باید قیود، شروط و محدودیت های آن را نیز بپذیرد چراکه عالمانه دین را انتخاب کرده است.
حجت الاسلام جعفری بیان داشت: طبق نصوص و کلمات فقها تبلیغ علیه اسلام جزیی از مفهوم ارتداد فقهی نیست، اما اگر فرد توبه کرد بینه و بین الله توبه او پذیرفته می شود.
حجت الاسلام رضا نژاد نیز در تکمیل این بحث گفت: حضرت امام راحل در تعریف مرتد می فرمایند مرتد کسی است که از اسلام خارج شود و کفر را اختیار کند و در این گونه مواقع حکم ارتداد جاری است.
وی با بیان اینکه با شبهه علمی شخص مرتد نمی شود، افزود: اگر کسی بعد از اختیار کردن اسلام به دلیل شبهه علمی چیزی را انکار کرد، به چنین فردی مرتد نمی گویند، از نظر کلامی نیز مرتد به کسی اطلاق می شود که بعد از انتخاب دین بدون تحقیق و تفحص موضع گیری کند.
فلسفه ارتداد در اسلام و وجه عقلی آن
این استاد حوزه علمیه قم در پاسخ به سؤالی دیگر درباره فلسفه ارتداد در اسلام و وجه عقلی آن نیز گفت: حکمت تشریع حکم ارتداد می تواند اموری از جمله جلوگیری از انتخاب کورکورانه، جلوگیری از تحقیر دین، دفاع از عقاید و اصول دینی و حفظ مصالح اشخاص و جامعه اسلامی باشد.
وی تاکید کرد: در هیچ جامعه انسانی مشاهده نمی کنیم که به افراد آزادی صددرصد بدهند که در هر شرایطی هر کاری را که خواستند بکنند، حتی در جوامع سکولار و لیبرال نیز این گونه است و آزادی در چارچوب قانون و در گرو حفظ حقوق جامعه و افراد است و البته این امر منطقی نیز هست.
حجت الاسلام رضانژاد تصریح کرد: آنها با نگاه لیبرالی خود قائل و معتقد به یک سری محدودیت ها هستند حال عده ای در پذیرش دین بگویند ما با استناد به اصل آزادی می خواهیم دین را کنار بگذاریم.
وی تاکید کرد: ما از نظر اعتقادات دینی و ادله عقلی معتقد و مدعی هستیم که دینی برتر از اسلام وجود ندارد و کسانی که دم از ارتداد می زنند شبهه علمی ندارند، بلکه شبهه فعلی دارند و راهزنانی هستند که راه را بر افراد سد می کنند.
در ادامه این میزگرد علمی حجت الاسلام غلامرضا در سخنانی با بیان دیدگاه های خود در موضوع بحث گفت: دین مبین اسلام برای حفظ و صیانت خود احکامی را قرار داده است و اگر کسانی مرتد می شوند از روی هوی و هوس است نه از روی تحقیق.
وی افزود: شهید مطهری نیز در یکی از آثار ارزشمند خود علل گرایش به مکاتب مادی را بیان کرده است که محققان باید به این اثر استاد مطهری بیشتر توجه کنند.
حجت الاسلام ابراهیمی تاکید کرد: مبانی اسلامی به قدری مبرهن و متقن است که اگر به درستی تبیین شود همگان به حقانیت دین مبین اسلام پی خواهند برد.
حجت الاسلام جعفری در ادامه این میزگرد علمی گفت: کسی که مدعی مسلمانی است و می گوید من احکام اسلام را قبول دارم، اما احکام ارتداد را قبول ندارم باید به او گفت شما مقلد هستید یا مجتهد؟ اگر چنین فردی مجتهد باشد حکم او برای خودش حجت است، اما اگر مجتهد نیست باید توجه داشته باشد و بداند که فقها در این زمینه چه می گویند.
التزام به اسلام مساوی با التزام به احکام ارتداد است
وی بیان کرد: همه فقهای اسلامی به جز ابن جنید اسکافی آن هم در استتابه مرتد ملی، مساله ارتداد اجماع دارند، البته با توجه به اینکه این عالم ابتدا سنی بوده و سپس شیعه شده است چندان به مخالفت او توجه نمی شود.
حجت الاسلام جعفری التزام به اسلام را مساوی با التزام به احکام ارتداد دانست و گفت: کسانی که در ارتداد تردید کرده اند غالبا افرادی هستند که با انگیزه های سیاسی این کار را کرده اند و در بین آنها افراد روحانی هم وجود دارند و اینها باید بدانند اگر فقه و اسلام را قبول دارند یکی از احکام مسلم در اسلام حکم ارتداد است و نمی توانند از آن سرباز بزنند.
گفتنی است نشست علمی نقد و بررسی شبهات کلامی و فقهی مربوط به ارتداد روز پنج شنبه هشتم اردیبهشت ماه از ساعت 11 تا 13 با حضور طلاب و روحانیان و از سوی معاونت پژوهش مجمتع آموزش عالی فقه برگزار شد و مدعوین و اساتید به سؤالات حاضران درباره موضوع نشست پاسخ دادند. /924/ز502/ع
ارسال نظرات