دیدگاه حدوث جسمانی نفس صدرالمتألهین بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دیدگاه حدوث جسمانی نفس صدرالمتألهین با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا فیاضی، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی‌(ره) پیش از ظهر امروز در نشست تخصصی زندگی پیشین و پسین و مسأله نفس و بدن در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم بررسی شد.

تجرد نفس انسانی و حیوانی و حرکت جوهری در نفس، رابطه تدبیری نفس و بدن، آفرینش نفوس پیش از ابدان، امکان تناسخ، عدم کفایت ادله عقلی بر جاودانگی نفس و کفایت ادله نقلی و تفسیر سعادت به رجحان لذت از جمله مطالبی بود که از سوی این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم مطرح شد.

وی به انواع نفس اشاره کرد و با بیان این‌که سه نفس انسانی، حیوانی و نباتی قابل اثبات است، اظهار داشت: وجود نفس انسانی بدیهی و نفس حیوانی و نباتی قریب به بدیهی است؛ راز بداهت وجود نفس انسانی آن است که ما با یافت حضوری تعقّل را که برجسته‌ترین اثر نفس است در خود می‌یاببیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین فیاضی وحدت یا کثرت نفوس را به کثرت افرادی نفوس به تعداد ابدان، وجود نفس نامی و انسانی در هر فرد انسانی و کثرت نوعی نفوس انسانی مطلقا تقسیم کرد و گفت: نفس انسانی دارای کثرت افرادی است به گونه‌ای که به تعداد انسان‌ها، نفس وجود دارد و هر یک از افراد انسان دارای نفس و روحی مخصوص به خود هستند.

وی با بیان این‌که انسان دارای دو نفس انسانی و نباتی است، تصریح کرد: انسان دارای روح و بدن است که نفس نباتی جزء جسم و صورت بدن است و به جهت وجودش در بدن، به بدن، جسم نامی اطلاق می‌شود؛ بنابراین انسان دارای نفس انسانی و نباتی است که نفس نباتی جزء‌ جسم و بدن او است و نفس انسانی همان روح است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به کثرت نوعی نفوس انسانی مطلقا، ادامه داد: نفوس نه تنها در بقا که در زمان تعلق به بدن نیز دارای اختلاف نوعی‌اند و حتی پیش از تعلق به بدن نیز یکسان نیستند که اثبات این موضوع به ادله جداگانه‌ای احتیاج دارد.

وی در ادامه با بیان این‌که توان عقل محدود به برخی از حوزه‌ها است و در همه حوزه‌ها توانایی اظهارنظر ندارد، اختلاف نفوس پیش از تعلّق به بدن‌ها را با ادله عقلی قابل اثبات ندانست و ابراز داشت: باید با استمداد از علوم بی‌نقص پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) این مسأله را حلّ و فصل کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین فیاضی افزود: اگر اختلاف نوعی نفوس پیش از تعلّق به بدن‌ها را بپذیریم، بی‌درنگ اختلاف آن‌ها در زمان تعلّق به ابدان را نیز باید بپذیریم؛ چراکه با وجود سابقه اختلاف نوعی، اثبات تنوع آنها در بقا نیز آسان است، اما افزون بر این می‌توان به ادلّه عقلی استناد کرد که مستندات عقلی ملاصدرا کاملاً قابل پذیرش است.

وی با اشاره به وحدت نفس انسانی با قوای حیوانی و انسانی، گفت: رابطه نفس انسانی با قوای نفس نباتی دقیقاً مطابق گفته مشائین است، زیرا نفس نباتی صورت بدن است و با همه قوایی که دارد در اختیار نفس انسانی قرار دارد و تحت تدبیر او است، اما رابطه نفس انسانی با قوای حیوانی و انسانی، دقیقاً مطابق نظر ملاصدرا است.

این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با تبیین مفهوم سعادت و مصداق سعادت از تفسیر سعادت به رجحان لذت، اظهار داشت: سعادت آن است که لذت‌ها بر دردها و آلام به صورت مطلق رجحان داشته باشد به این‌که یا اصلاً درد و رنجی نباشد و یا این‌که اگر درد و رنجی هست به اندازه لذایذ نباشد.

وی با بیان این‌که تعیین مصداق برای سعادت مطلق به حاطه گسترده‌ای نیاز دارد که در توان عقل نیست، افزود: هیچ دیدگاهی درباره تعیین مصداق سعادت به جز طریق شرع نمی‌تواند درست باشد؛ چراکه احاطه بر همه اسباب سعادت و شقاوت تنها در حیطه علم الهی است و از راه وحی می‌توان مصداق سعادت مطلق را تشخیص داد. /920/پ202/ع