مشروطه نخستین رویارویی مستقیم میان فرهنگ اسلامی و غربی بود
امیر پورزمان، کارشناس ارشد علوم سیاسی و پژوهشگر تاریخ معاصر تبریز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز که در حاشیه همایش بین المللی مشروطیت ترتیب یافت، اظهار داشت: نهضت مشروطیّت که در سده چهاردهم هجری در کشور ایران رخ داد، یکی از رویدادهای مهم کشور بود که بازتاب وسیعی در سطح کشور و جهان داشت.
وی ادامه داد: درست است مشروطیت تمام آمال و خواسته های مردم انقلابی را برآورده نساخت؛ ولی هر چه بود تا حدود فراوانی شدت دیکتاتوری و حدِّت استبداد مطلق شاهان قاجار و اخلاف آنان را محدود کرد و این خود نعمت بزرگ و ثمره ارزشمندی بود که بر آن نهضت مترتب شد.
این پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان این‌که تبریز همواره مهد نهضت های مردمی و انقلابی بوده است، خاطرنشان کرد: در پدید آوردن این نهضت مقدس، عموم آحاد ملت ایران سهم و نقشی داشتند؛ ولی نقش مردم و علمای آذربایجان و تبریز به علت موقعیت خاص جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی که داشته و دارد، برجسته و مؤثر بوده است.
پورزمان با بیان این‌که نقش علمای دین و روشن فکران متدین و نویسندگان در نهضت مشروطه بسیار ستودنی و تأثیرگزار بوده است، گفت: این که چرا کشورهای غربی فرایند توسعه یافتگی را این چنین شتابان در می نوردند؟ و در مقابل، ایران به عنوان جزیی از پیکره جهان اسلام، در فلاکت و عقب ماندگی به سر می برد؟ زمینه ساز پاسخ هایی شد که از دوره عباس میرزا و به طور جدی تر از دوران نهضت مشروطه به بعد، مطرح شد.
وی با اشاره به رهبران دینی نهضت مشروطه خاطرنشان کرد: میرزا محمدحسین نائینی غروی از متفکران هم دوره، از جمله متفکران و اندیشمندان مسلمانی است که به سؤال های فوق، مشکلات و حوادث جاری در زمان خود پاسخ داده است. البته نباید از نظرات فقهی و سیاسی ثقه الاسلام تبریزی نیز غافل بود.
این پژوهشگر تاریخ معاصر افزود: نهضت مشروطیت، که بر اثر عوامل متعددی بروز کرد تأثیرات و پیامدهای مهمی در تحولات داخلی پس از آن، به ویژه حوزه فکر و عمل سیاسی، بر جای نهاد. شاید بتوان گفت؛ نهضت مشروطه، نخستین رویارویی مستقیم میان فرهنگ اسلامی سنتی و فرهنگ غرب بود.
پورزمان تصریح کرد: این رویاروی تاریخی بسترهای بسیار مساعدی را برای اندیشیدن درباره تمدن جدید مبتنی و منطبق با احکام اسلامی و نظام سیاسی به وجود آورد، چنانکه دغدغه اصلی علما، مراجع و رهبران دینی انقلاب مشروطه نیز برقراری مشروطه مشروعه بود./935/پ203/ب4