برچسب ها - بنای تاریخی

مدرسه فیضیّه، مهمترین مدرسه علمیه قم است که در کنار حرم حضرت معصومه قرار دارد. این مدرسه از ۱۳۲۰ش کانون اجتماع طلاب و روحانیان حوزه علمیه قم بوده و عالمان بسیاری ساکن این مدرسه بوده و در آن تحصیل یا تدریس کرده‌اند. این مدرسه به‌واسطه مجاورت با حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)، مزیت خاصی یافته است. بنا بر شهادت تاریخ حضرات آیات مدرسی طباطبایی، بهاءالدین عاملی، سلطان العلماء، قاضی سعید قمی، ملاعبدالرزاق لاهیجی و فیض کاشانی، بروجردی، امام خمینی (ره) در این مدرسه تدریس کرده‌اند. همچنین سخنرانی امام خمینی (ره) در خرداد ۱۳۴۲ش که منجر به قیام ۱۵ خرداد گردید، در این مدرسه ایراد شد. این مدرسه که در سیر زمان کانون تحولات سیاسی بوده، شاهد فاجعه مهمی در سال ۱۳۴۲ش بود که مأموران حکومت پهلوی به این مدرسه حمله کردند و در این حمله تعدادی از طلاب را به شهادت رساندند. در گزارش‌های موجود کتب تاریخی آمده است این مدرسه در قرن پنجم قمری در دوره سلجوقیان بنا شد، در سال ۶۱۷ق در حمله مغولان تخریب شد و اثری از آن باقی نماند و سپس در دوره صفویه بازسازی شد. برخی نیز معتقدند قبل از تأسیس مدرسه فیضیه، در جای آن مدرسه ستی فاطمه بوده است که عبدالجلیل رازی متکلم قرن ششم در کتاب النقض از آن یاد کرده است. فتحعلی‌شاه قاجار بنای قدیمی مدرسه را در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق تخریب کرد و بنای جدیدی احداث نمود. این بنا در ۶۰ -۷۰ متر طول و ۵۰ متر عرض احداث شد و شامل چهل اتاق در طبقه پایین، چهار ایوان بلند، دوازده غرفه سپهرنشان و حوضی دوازده ذرع در دوازده ذرع می‌شد. همچنین در این زمان، صحن مدرسه تا ورودی صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) گسترش یافت و سردر ورودی حرم به صورت ایوان جنوبی مدرسه درآمد. پیش از آن، مدرسه از صحن عتیق حرم جدا بود و گذری بین آنها وجود داشت. بنای فعلی مدرسه مربوط به دوره فتحعلی شاه است که در سال‌های ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق احداث و در دوره‌های بعد تکمیل شده است. این بنا دارای چهار ایوان در دو طبقه است و در هر طبقه چهل حجره قرار دارد. سردر، ایوان‌ها و پیشانی حجره‌های آن با کاشی تزئین شده است. شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۰۹ش برابر ۱۳۴۹ق در این مدرسه کتابخانه‌ای بنا نهاد که با نام کتابخانه آیت‌الله حائری شناخته می‌شود. در بخش‌های مختلف این بنا کاشی کاری‌های زیبایی مشتمل بر آیات قرآن کریم، روایاتی در فضیلت علم، و فضائل آل الله بر زیبایی آن افزوده است. در زمان آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله گلپایگانی تعمیراتی انجام شد و در دوره جمهوری اسلامی در زیر حیاط مدرسه، زیرزمینی بسیار وسیع ساخته شده است. اکنون نیز این مدرسه محلی برای تدریس علوم دینی و خوابگاهی برای طلاب است.

بقعه اين امامزاده واقع در خيابان آذر و رو به روى چهل اختران است. جناب شاهزاده اسماعيل و از احفاد امام جعفرالصادق(ع) است اين نام در روى لوح مزار و كتيبه كمربندى بقعه كه باستانى و مربوط به شش قرن قبل مى باشد ثبت گرديده است. اين شاهزاده در سنه 617 هـ .ق بشهادت رسيده است. مدفون در اين گنبد جناب شاهزاده ابوالمعالى اسماعيل بن عبدالله بن حسين بن محمد بن حسين بن احمد بن محمد عزيزي بن حسين بن محمد اطروش بن على بن حسين بن على بن محمد ديباج بن امام صادق(ع) مى باشد كه از اعاظم نقباء و شرفاء و فضلاى سادات در خطه خراسان بود كه به اين نام(اسماعيل) در قرن هفتم در منطقه خراسان دو نفر بودند و هر دو بفضل و رفعت منزلت شهرت داشته اند كه بايد توضيح داد، ابوالمعالى اسماعيل مورد بحث، جداى ابوالمكارم اسماعيل يعنى سيد ابوطالب اسماعيل بن محمد بن حسين بن احمد الازورقانى بن محمد بن عزيز بن الحسين بن محمد بن على بن حسين بن على بن محمد ديباج بن امام صادق(ع) است كه بعنوان قاضى نسابه مشهور و در شهر مرو داراى محبوبيت تامه با مقبوليت عامه و متصدى مقام قضا بود و كتبى هم تأليف كرده است من جمله(شجون الاحاديث و زهره الحكايات) كه ياقوت حموى رومى در سال 614 هـ .ق در مرو با وى برخورد كرده و او را ستوده است. بنای اين بقعه گنجينه آثار هنرى ابوشجاع علي بناء است و بناى آن به سال 774 هـ .ق و نام بانى آن ميرغياث الدين محمد فرزند على صفى شهريار عراق است.

مدرسه علمیه جهانگیرخان یا جانی‌خان از مدارس حوزه قم است. این مدرسه زیبا که در جوار مسجد جامع قم قرار دارد، دارای حیاطی کوچک است که بیست حجره آن را احاطه کرده و در جلوی هر حجره، ایوانی وجود دارد که با مقرنس‌های گچی و آجری و کتیبه‌هایی به نام‌های مبارک الله (جل‌جلاله) و پیامبر اکرم(ص) وحضرت امام علی(ع) تزیین شده است. این مدرسه مدت ها به عنوان خوابگاه طلاب مورد استفاده قرار می‌گرفته و اکنون چند سالی است پس از باز سازی برای تحصیل طلاب حوزه علمیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نام مدرسه و این‌که چرا به جهانگیرخان شهرت یافته، اختلاف است. این مدرسه دارای موقوفات فراوانی است. در وقف‌نامه سال ۱۳۱۷ق که حدود دویست سال بعد از عصر صفوی نگارش شده است، از این مدرسه با عنوان «جانی‌خان» یاد شده است. بنای این مدرسه در ۴۵ متری عمار یاسر قم و کوچه مسجد جامع واقع شده این اثر در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۱۹۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مدرسه در دوره فتحعلی‌شاه تعمیر شد و آخرین بار در زمان حضرت آیت‌‌‌الله بروجردی در سال ۱۳۷۳ قمری تعمیر کلی به عمل آمد که سنگ نوشته سر در ورودی مدرسه مؤید آن است.

مدرسه تاریخی عمادیه (حوزه علمیه سفیران هدایت گرگان) در محله دربنو گرگان واقع شده است، این مدرسه یکی از بنا‌های تاریخی دوره صفویه و یکی از قدیمی‌ترین حوزه‌های علمیه‌ کشور است. اشخاص به نامی همچون ملاصدرا، میرفندرسکی، میرداماد و در قرن حاضر آیت الله سید سجاد علوی، آیت الله سید محمد علوی در این مدرسه تحصیل کرده اند، لازم بذکر است که از زمان شیوع ویروس کرونا کلاس‌های درس این مدرسه علمیه بصورت آنلاین برگزر می‌شود.