مهمان ویژه‌ای که دقایق آخر آمد ...
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات علمی حوزوی به همت معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه و واحد نشریات علمی حوزه، سه شنبه هفتم دی‌ماه در سالن همایش‌های نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها برگزار شد.
در دنیای معاصر، مقالات علمی، معیار و شاخص مهمی برای تشخیص میزان رتبه علم در جوامع است و نشریات علمی وظیفه ارائه این مقالات را به عهده دارند. گردهمایی مسؤولان نشریات علمی که در حوزه‌ای مشخص به انتشار مقالات می‌پردازند، از جمله کارهایی است که می‌توانست در برنامه‌ریزی کلان تولید علم به وسیله سیاستگذاران علمی، پژوهشی کمک کند.
با توجه به نقش تأثیرگذار نشریات علمی در توسعه مرزهای دانش و تولیدات علمی و اهمیت ایجاد زمینه‌های رشد و ارتقای کمی و کیفی نشریات برای حضور مؤثرتر در جامعه علمی، در این نشست، تلاش شد تا با تبیین رویکرد، سیاست‌ها، مأموریت‌های واحد نشریات معاونت پژوهش در حوزه نشریات علمی، اسباب و زمینه‌های همکاری بهتر نشریات با واحد نشریات علمی معاونت فراهم و بازخوردهای لازم از اقدامات معاونت پژوهش و کمیسیون نشریات گردآوری شود.
ایجاد ارتباط مؤثر و کارآمد با نشریات علمی، تبیین ضرورت حضور پررنگ و مؤثر نشریات حوزوی در جامعه علمی داخلی و بین‌المللی، بسترسازی لازم با هدف برقراری تعامل سازنده میان نشریات با راه‌اندازی خانه نشریات علمی و ایجاد زمینه همگرایی و هم‌افزایی ظرفیت‌های موجود در میان نویسندگان و مدیران نشریات علمی حوزوی را می‌توان از مهم‌ترین اهدف برگزاری این گردهمایی برشمرد.
در این نشست پس از ارائه گزارش فعالیت‌های کمیسیون نشریات و ارائه جمع‌بندی نتایج بدست آمده در جلسات کارگروهی، ضرورت تشکیل خانه نشریات علمی و نام‌نویسی از سردبیران و مدیران مسؤول برای نمایندگی در انتخابات هیأت مدیره آن و حمایت‌های معاونت پژوهش از نشریات و ضرورت حضور نشریات در پایگاه‌های استنادی تبیین شد و در ادامه پیشنهاد برگزاری کارگاه‌های آموزشی اعم از مدیریتی، ویراستاری و روش تحقیقلإ ارائه و در پایان از نشریاتی که موفق به اخذ رتبه از کمیسیون نشریات شده‌اند و نشریاتی که در پایگاه استنادی ISC عضو هستند تقدیر شد که البته در حاشیه آن نیز نمایشگاه نشریات حوزوی برپا بود.
بررسی نتایج جلسات کارگروه نشریات که در مهرماه 89 با هدف تعامل بیشتر میان واحد نشریات علمی و مسؤولان نشریات برگزار شده بود، دیگر بخش‌های دومین گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات علمی حوزه را به خود اختصاص داده بود که از آن جمله می‌توان به اعطای رتبه علمی به نویسندگان حوزه، اعتبارسنجی مقالات نشریات حوزوی، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاهی تخصصی نشریات، ارتقای سطح علمی کارکنان نشریات، تدوین استانداردهای بومی برای نشریات علمی حوزه، ترجمه مقالات موفق به زبان‌های زنده دنیا در قالب یک نشریه، برگزاری جشنواره و نمایشگاه مطبوعات و مجلات دینی و علمی به صورت خاص و مجزا از جشنواره‌های دیگر و استفاده از پایان‌نامه‌های حوزوی و دینی اشاره کرد.
در این نشست، تشکیل بانک جامع نشریات علمی دینی کشور، تشکیل سامانه الکترونیکی نشریات، زمینه‌سازی برای ارسال نشریات استاندارد از نظر کیفی و کمی به سایر مراکز اسلامی و تأسیس نشریات جدید در حوزه‌های مختلف با رویکرد دینی بنابر نیاز از سوی کارشناسان این امر پیشنهاد شد.
در دومین گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات حوزوی، مجری با خیرمقدم به حضار و خواندن چند بیت شعر نغز از معاون پژوهش حوزه‌های علمیه درخواست کرد که به جایگاه آمده و به ارائه گزارش از وضعیت نشریات حوزوی بپردازد.
حجت‌الاسلام سیدعلی عماد هم با بیان این‌که کار اعطای مجوزهای علمی براساس مصوبه شورای انقلاب فرهنگی در قالب ماده واحده بر عهده شورای اعطای مجوزها و اعطای امتیازهای علمی حوزه قرار گرفته است به اهم مصوبات کمیسیون نشریات پرداخت و گفت: تصویب آیین‌نامه داخلی، تصویب فرایند گردش کار کمیسیون نشریات، تصویب دستورالعمل نحوه اعطای رتبه علمی به نشریات حوزوی، تصویب استاندارد، تدوین فرم‌های تقاضای صدور مجوز، تشکیل کمیته‌های ارزیابی و تخصصی، بررسی صلاحیت علمی اعضای هیأت تحریریه نشریات، تعیین داوری و ارزیابی در نشریات از جمله اهم مصوبات کمیسیون نشریات است.
وی با اشاره به مجموعه تقاضاهای وارده به دبیرخانه شورای اعطای مجوزهای حوزه، ابراز داشت: تاکنون 42 نشریه تقاضای مجوز داشته‌اند که 3 نشریه خارج از چهارچوب وظایف و 29 نشریه دارای پرونده ناقص بوده‌اند، 12 نشریه ارزیابی شکلی، 8 نشریه ارزیابی محتوایی و 4 نشریه در دست ارزیابی هستند.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت طراحی نقشه راه مناسب برای رسیدن به وضع مطلوب در نشریات علمی حوزوی اشاره کرد و با بیان این‌که سهم تمام دستگاه‌ها در این طرح باید با توافق حداکثری تعریف و تمهیدهای لازم برای حرکت به سمت نقطه مطلوب انجام شود، افزود: انجام مطالعات لازم در راستای توسعه نشریات علمی با شاخص‌های مناسب، وظیفه همه مسؤولان است.
وی با اشاره به تکلیف مسؤولان در عرصه نشریات علمی پژوهشی و در حوزه نشر و تولید دانش، خاطرنشان کرد: تاکنون هیچ نقشه روشنی که مشخص کند در کدام حوزه‌های دانش به چه سقف و عددی از نشریات علمی پژوهشی یا علمی ترویجی دست یافته‌ایم، تدوین نشده است.
حجت‌الاسلام عماد، اضافه کرد: هرچند در این زمینه مطالعات اولیه صورت گرفته و شاخص‌های مهمی نیز به دست آمده است؛ اما باید مشخص شود که در حوزه علوم و دانش‌های حوزوی به چه رشته‌ها و گرایش‌هایی و در هر عرصه به چند و چه کیفیتی از نشریات علمی نیازمندیم.
در بخش دیگری از این مراسم، مدیر اداره محصولات پژوهشی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه داد سخن سرداد و از دغدغه‌های موجود بین مسؤولان نشریات سخن گفت. وی که مشکلات مطرح شده از سوی مدیران مسؤول نشریات را دسته‌بندی کرده بود، خواستار همدلی و همراهی مسؤولان برای رفع این مشکلات شد و گفت: ضعف سیستم توزیع مناسب و هماهنگ، خلأ نشریه در برخی زمینه‌های تخصصی، عدم عضویت در پایگاه‌های استنادی و محدود شدن ثمره تلاش‌ها در مرزهای داخلی، فقدان سیستم ارزیابی محتوایی و کیفی نشریات و کمبود نویسنده و ضعف برخی نویسندگان از جمله مشکلات و موانع پیش‌روی نشریات است.
وی، نبود شاخص‌ها و استانداردهای کمی و کیفی بومی برای مقالات و شاخص‌های مدیریتی نشریات، ضعف اطلاع‌رسانی مناسب نسبت به مجلات میان مخاطبان بالقوه، مشکلات مالی نشریات غیردولتی و ضعف نیروهای دست‌اندرکار در زمینه‌های تخصصی نشریات از قبیل مدیریت نشریات را از دیگر مشکلات و موانع پیش‌روی نشریات برشمرد.
مدیر اداره محصولات پژوهشی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه با اشاره به راهکارهای رفع مشکلات و ارتقای نشریات، برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف برای دست‌اندرکاران نشریات مانند کارگاه ویراستاری، مقاله‌نویسی روشمند و مدیریت بازریابی و توزیع و اعتباربخشی به مقالات علمی در نظام حوزه را پیشنهاد کرد.
وی همچنین ارزیابی محتوایی نشریات و درجه‌بندی مقالات علمی در گزارش سالانه نشریات، پیگیری جدی ورود نشریات به پایگاه‌های استنادی معتبر با تعریف مشترک و وحدت رویه، برگزاری نشست‌های مستمر مدیران مسؤول و سردبیران در گروه‌های تخصصی و طرح دغدغه‌های مشترک را برای حل مشکلات پیش‌روی نشریات ضروری دانست.
در ادامه این نشست و پس از سخنان حجت‌الاسلام حقی، حجت‌الاسلام سیدصمصام الدین قوامی، رییس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و حجت‌الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی، عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی العالمیه به ایراد نظرات خود پرداختند.
حجت‌الاسلام قوامی که صاحب امتیازی و مدیر مسؤولی نشریه تخصصی مدیریت در اسلام را به عهده دارد در سخنانی از تأسیس خانه نشریات حوزه با هدف ارتقا و تعامل مستمر نشریات در آینده‌ای نزدیک خبر داد و با تأکید بر ضرورت حمایت و نظارت بر نشریات در چهارچوب شناخته شده حوزه، واگذاری کار نشریات به علاقه‌مندان این عرصه را خواستار شد.
وی به فرایند تشکیل خانه نشریات حوزه اشاره کرد و با بیان این‌که نشریات حوزوی باید پژوهش‌محور، نوآور و خلاق باشند، بر زمینه‌سازی مدیریت بهینه امر پژوهش در نشریات حوزوی تأکید کرد و هماهنگی و ایجاد ارتباط بین نشریات، ایجاد وفاق بین بُعد سیاستگذار و بُعد عمل، توسعه کمی و کیفی نشریات و تلاش برای تأمین امکانات را از جمله اهداف تشکیل خانه نشریات حوزه برشمرد.
رییس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی همچنین تشکیل مجمع عمومی نشریات حوزه علمیه را ضروری دانست و با بیان این‌که تبدیل گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات حوزوی به مجمع عمومی نشریات امری بدیهی است، گفت: نشریات حوزه زمانی رشد خواهند کرد که تحت یک مجمع قرار بگیرند.
حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی هم که در حال حاضر سردبیری نشریه قرآن و علم را در کنار مشغله‌های دیگر خود به عهده دارد، به محورهای اساسی رشد مطبوعات اشاره کرد و با تأکید بر توجه به رویکرد بین‌المللی در نشریات حوزه، گسترش دین و مکتب اهل بیت(ع) در جهان را مهم‌ترین هدف در حوزه‌های علمیه دانست و خواستار حرکت متخصصان حوزوی به سمت نشریات چند زبانه شد.
وی بر استفاده از نویسندگان ملل دیگر و بین‌المللی شدن هیأت تحریریه‌ها و همچنین باز کردن نگاه و افق دید و صحبت کردن با ادبیات هر کشوری از سوی حوزویان تأکید و تصریح کرد: هرچند حوزویان به دین و حوزه دلبسته‌اند، اما باید با رعایت اقتضائات مخاطب بیرون از قم را هم مدنظر قرار دهند.
عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی العالمیه، تسریع در کارها را هم ضروری دانست و با توجه به نیاز بین‌الملل و ضرورت‌های موجود، گفت: چون در راستای رشد علمی مطبوعات کشور به کندی حرکت می‌کنیم؛ بنابراین نیازمند ساماندهی در مطبوعات علمی کشور به مانند یک سپاه هستیم.
وی البته راه‌اندازی پایگاه مجلات اسلامی و برگزاری همایش بین‌المللی با حضور سردبیران مجلات اسلامی در سطح دنیا را در راستای بین‌المللی شدن نشریات حوزوی مناسب ارزیابی کرد و خواستار راه‌اندازی اتحادیه‌ای از مجلات شیعی و اسلامی شد و اگر نگوییم خرید و توزیع مجلات در بین مدارس مختلف سراسر کشور را از جمله حمایت‌های مسؤولان از نشریات برشمرد، حق مطلب را ادا نکرده‌ایم!
اما این گردهمایی حاشیه هایی هم داشت اما گفتن این نکته را ضروری می‌دانم که اهمیت توجه به وقت بر هیچ‌کس پوشیده نیست که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «در مورد عمر خود بخیل‌تر از پول و ثروت باش» و نیز حضرت علی(ع) در این بیان می‌فرمایند: «همانا وقت‌های تو، جزء جزء عمر توست، پس بکوش وقتت جز در مواردی که موجب نجاتت می‌شود، تلف نشود» و یا در جایی دیگر می‌فرمایند که همه وقت مؤمن پر است و امام صادق(ع) هم درباره اهمیت وقت حدیثی دارند مبنی بر این‌که هیچ چیز عزیزتر از روح و وقت مؤمن نیست و البته از این سخنان گهربار فراوان است؛ اما چرا در زمان برگزاری همایش‌ها و نشست‌ها در کشورمان چنین حساسیتی وجود ندارد و چرا همایش‌ها سر ساعت اعلام شده برگزار نمی‌شود و همواره با تأخیر همراه است.
یادم هست در مصاحبه‌ای که چندی پیش با حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان که از سفر ژاپن و کنفرانس صلح از دیدگاه ادیان برگشته بود داشتم، وی به نکته بسیار مهمی درباره اهمیت وقت در این کشور اشاره کرد و آن را نکته درس‌آموزی برای کشورمان دانست.
وی که ژاپن را در کلمه «نان» یعنی نظم، ادب و نظافت خلاصه کرده بود در بیان اهمیت وقت در این کشور، گفت: در کنفرانس‌هایی که شرکت می‌کردیم، وقتی زمان آغاز مراسم ساعت چهار و نیم اعلام می‌شد، در سالن هشتصد نفری، رأس ساعت چهار و بیست دقیقه، تمام هشتصد نفر بر صندلی خود نشسته، آماده برگزاری جلسه می‌شدند و درب سالن‌ها قفل می‌شد. سه دقیقه به شروع کنفرانس باقی مانده بود، یعنی ساعت چهار و بیست و هفت دقیقه، زنگ آماده باش زده می‌شد، همه ساکت و منتظر شروع کنفرانس می‌شدند و رأس ساعت چهار و نیم هم مجری شروع به صحبت می‌کرد. ختم جلسات نیز مانند شروع آن از نظم کامل برخوردار بود. اگر گفته می‌شد ساعت شش و نیم جلسه به پایان می‌رسد، امکان نداشت این جلسه ساعت شش و سی و یک دقیقه به پایان برسد.
... اما متأسفانه در کشور ما چنین نیست. نمونه آن در این گردهمایی اخیر مدیران مسؤول و سردبیران نشریات حوزوی به چشم می‌خورد که علی رغم اعلام قبلی ساعت برگزاری آن که گفته بودند رأس ساعت 18 و پس از آن به 18:30 تغییر کرد و کسی هم متوجه آن نشد، اما جلسه رسمی عملاً رأس ساعت 19 آغاز به کار کرد. بگذریم! در هر صورت امیدوارم که این مشکلات هم برطرف شود.
اما اگر از سخن سخنوران و تاخیر و نکته ها بگذاریم، بیان اتفاقی جالب خالی از لطف نیست :
در پایان جلسه به سر می‌بردیم و مجری با اشعاری لطیف احساسات حضار را تحت تأثیر قرار داده بود و دائم از حضور یک مهمان ویژه به این مراسم دم می‌زد. وی که مرتب به ساعت خود نگاه می‌کرد و پیگیر حضور مهمان ویژه بود (که هیچ‌کس اسم وی را نمی‌دانست) دست آخر خسته شد و گفت: فکر کنم مهمان ویژه ما در جلسه حاضر نمی‌شوند؛ بنابراین مراسم تقدیر از نشریات برتر حوزوی را برگزار کنیم که آقایان خسته‌اند و برنامه‌های دیگری دارند. در این هنگام فردی مسؤول که داشت با تلفن همراهش صحبت می‌کرد، بلند شد و گفت دست نگهدارید! آیت الله مقتدایی دم در هستند و تا یک دقیقه دیگر به سالن وارد می‌شوند.
این بود که فهمیدم آیت‌الله مرتضی مقتدایی، مدیر حوزه‌های علمیه مهمان ویژه این مراسم است اما با خود گفتم «آمدی جانا ولی حالا چرا ...» مهمان ویژه هم در دقایق آخر آمد و اعتبارنامه علمی پژوهشی دو فصلنامه قرآن شناخت و فصلنامه حکومت اسلامی را به حجت‌الاسلام والمسلمین محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مدیر مسؤول نشریه قرآن شناخت و حجت‌الاسلام نبویان، قائم مقام پژوهشکده اندیشه سیاسی اسلام اعطا کرد و از 9 فصلنامه خردنامه صدرا، علوم حدیث، مطالعات انقلاب اسلامی، اندیشه نوین دینی، قبسات، فقه و حقوق، شیعه‌شناسی، پژوهش‌های دینی و جستارهای اقتصادی تقدیر کرد و بالاخره دومین گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات حوزوی به پایان رسید.
... با پایان یافتن مراسم در صدد بودم تا مصاحبه‌ای با مدیر حوزه‌های علمیه به مناسبت هفته پژوهش انجام دهم که علی رغم ممانعت محافظان ، خودم را به ایشان رساندم و پرسیدم اگر یک محقق برای ادامه تحقیقات خود نیازمند استفاده از منابع کتابخانه‌های خارج از کشور یا اعزام به کشوری خاص باشد، آیا تدابیری در مرکز مدیریت حوزه علمیه قم اندیشیده شده است که آیت‌الله مقتدایی پاسخ داد: برای این امر تدابیری اندیشیده شده است که در آینده‌ای نزدیک عملی خواهد شد.
وی، تصریح کرد: اگر محققان نیازمند استفاده از منابع کتابخانه‌های خارج از کشور باشند، می‌توانند با مراجعه به مراکزی که امکان اتصال به کتابخانه‌های مهم جهان را دارند از امکان دیجیتالی این کتابخانه‌ها استفاده کنند که در حوزه علمیه قم چنین کتابخانه‌هایی موجود است و دیگر این‌که برای اعزام محققان به خارج از کشور فعالیت‌هایی در دست اقدام است و در روزهای آتی طی جلسه‌ای با مسؤولان بورسیه وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، مسأله اعزام محققان حوزوی به خارج از کشور بررسی خواهد شد تا این امر به سرانجام رسد.
مدیر حوزه‌های علمیه همچنین با بیان این‌که برنامه‌های مختلفی برای شناسایی و حمایت از پژوهشگران و محققان، و حمایت از مراکز پژوهشی در دستور کار مدیریت حوزه است، گفت: امیدوارم بتوانم به وظیفه‌ای که در این زمینه برعهده‌ام گذاشته شده است، به بهترین شکل ممکن عمل کنم.
شایان ذکر است، در حاشیه دومین گردهمایی مدیران مسؤول و سردبیران نشریات علمی حوزوی، نمایشگاه نشریات علمی حوزوی برپا شده بود و آخرین نشریات چاپ شده در بخش‌های مختلف حوزه علمیه قم مورد بازدید حاضران قرار گرفت. این نشریات در گرایش‌های فقه، اصول، حقوق، علوم قرآن و حدیث، تاریخ و سیره، کلیات علوم اسلامی انسانی، ادیان و مذاهب، فلسفه و کلام، علوم تربیتی و اجتماعی، اقتصاد و مدیریت، علوم سیاسی، کتابداری و اطلاع‌رسانی، اخلاق و عرفان به مخاطبان ارایه شده بودند. /920/501/ح