بیانیه «حوزه پیشرو و سرآمد»؛ احیای هویت و مأموریت تاریخی حوزه علمیه است
بیانیه رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت همایش صدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، بهعنوان سندی راهبردی و آیندهساز، بار دیگر نگاهها را به هویت، کارکردها و مأموریتهای تاریخی و تمدنی حوزههای علمیه معطوف کرده است.
این بیانیه با نگاهی جامع به گذشته، حال و آینده حوزه، ضمن تبیین نقش بیبدیل روحانیت در تحولات اجتماعی و فرهنگی، آسیبها و کاستیها را نیز با صراحت بیان کرده و افق روشنی پیشروی حوزههای علمیه ترسیم میکند.
در همین راستا، خبرنگار خبرگزاری رسا در استان فارس در گفتوگویی تفصیلی با حجتالاسلام والمسلمین افتخاری، مدیر حوزه علمیه خواهران استان فارس انجام داده است که در آن، به تحلیل ابعاد مختلف این بیانیه مهم، کارکردهای هویتی حوزه علمیه و الزامات پیشروی روحانیت در شرایط کنونی پرداخته شده است.
آنچه میخوانید بخش نخست این گفتوگوی تفصیلی است.
رسا- در ابتدا بفرمایید ارزیابی کلی شما از بیانیه رهبر انقلاب درباره حوزه علمیه چیست؟
ابتدا از دغدغه شما برای پرداختن به مسائل بنیادین حوزههای علمیه تشکر میکنم. اگر بخواهم در چند جمله، برداشت خودم را از این بیانیه عرض کنم، باید بگویم هر کس این متن را با دقت و دستهبندی مطالعه کند، بهروشنی درمییابد که نویسنده آن از اشرافی کمنظیر نسبت به تاریخ حوزههای علمیه، کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و تمدنی حوزه، متن و محتوای علوم حوزوی، آسیبها و نقاط ضعف موجود و نیز راهکارهای برونرفت از آنها برخوردار است.
این بیانیه حاصل نگاه یک فقیه، فیلسوف و رهبر دینی است که هم محصول حوزه است، هم سالها در متن مدیریت کلان جامعه اسلامی قرار داشته و هم مسائل جهان معاصر و تحولات فکری بشر را بهخوبی میشناسد. همین جامعنگری، بیانیه را به سندی راهبردی برای روحانیت تبدیل کرده است.
رسا- شما بهعنوان طلبهای با سابقه حضور طولانی در حوزه، این بیانیه را چگونه تجربه کردید؟
من شخصاً وقتی برای اولین بار این بیانیه را خواندم، احساس عزت و افتخار کردم؛ از اینکه طلبهام، در حوزه تحصیل کردهام، تدریس میکنم و سهمی هرچند کوچک در مدیریت حوزه دارم.
ما وقتی وارد حوزه شدیم، کموبیش احساس میکردیم که میان حوزه و جامعه فاصلههایی وجود دارد. ایرادها را میدیدیم، اما به دلیل سن، تجربه و نداشتن اشراف کافی، راهکار روشنی در ذهن نداشتیم. امروز اما رهبر انقلاب با نگاهی عمیق و جامع، هم همان آسیبها را شناسایی کردهاند و هم برای آنها مسیر اصلاح ترسیم کردهاند.
رسا-کدام یک از نکات بیانیه از نظر شما باید پررنگ شود؟
نکتهای که بسیار دوست دارم برجسته و حتی بهعنوان تیتر مطرح شود، این است که این بیانیه میتواند بحران هویتی برخی طلاب جوان را درمان کند. امروز، بهدلیل مشکلات داخلی حوزه، فشارهای اجتماعی و هجمههای رسانهای، برخی طلاب دچار تردید، کاهش انگیزه یا سردرگمی هویتی شدهاند.
اما وقتی کارکردهای حوزه را در این بیانیه مرور میکنیم، درمییابیم که حوزه در طول تاریخ چه نقش عظیمی داشته، امروز چه تأثیری دارد و در آینده تا چه اندازه میتواند در سطح ملی و بینالمللی اثرگذار باشد. مفهوم «حوزه پیشرو و سرآمد» که از دل این بیانیه استخراج میشود، دقیقاً همین معنا را میرساند: حوزهای که هم جلوتر از زمان حرکت میکند و هم در تراز اندیشههای بزرگ جهانی میایستد.
رسا-به نظر شما جامعه امروز تا چه حد با کارکرد واقعی حوزه علمیه آشناست؟
متأسفانه باید بپذیریم که بخش قابل توجهی از جامعه، کارکردهای اصلی حوزه علمیه را نمیشناسد. مردم با مشاغلی مثل پزشکی، مهندسی، حقوق و روانشناسی آشنا هستند، چون بهطور مستقیم مشکلات روزمرهشان را حل میکند. اما حوزه نهادی است که رهبر انقلاب از آن بهعنوان نهاد برونگرا یاد میکنند؛ نهادی که خروجی آن در خدمت فکر، فرهنگ و جهتدهی کلان زندگی انسان است.
با این حال، تصویر ذهنی بسیاری از مردم از روحانیت به امور حاشیهای محدود شده؛ مانند خواندن خطبه عقد، اجرای طلاق، اقامه نماز میت یا سخنرانیهای مناسبتی. در حالی که اینها حتی کارویژههای اصلی حوزه هم نیستند.
رسا- پس کارویژه اصلی حوزه علمیه را چه میدانید؟
کارویژه اصلی حوزه، تولید، تبیین و طراحی اندیشه اسلامی برای اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان است. امام جماعت بودن، در معنای واقعی، فقط ایستادن در محراب و اقامه نماز نیست؛ بلکه امام محله بودن است، یعنی شناخت مشکلات مردم، گرهگشایی از مسائل اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی و ایجاد همبستگی در جامعه.
حوزه باید محور فکر و فرهنگ باشد، نه صرفاً متولی برخی مناسک. این همان نگاهی است که در بیانیه رهبر انقلاب با صراحت و عمق مطرح شده است.