حجت‌الاسلام ابوترابی مطرح کرد؛
روانشناسی اسلامی علمی در حال تحقق است نه صرفاً فلسفه علم
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در پانزدهمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی تأکید کرد: روانشناسی اسلامی علمی در حال تحقق است که باید بر مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی اسلامی استوار باشد و از سطح ترجمه و انطباق گزاره‌ها فراتر رود.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام علی ابوترابی، عضو هیئت‌علمی و استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در پانزدهمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که در شب گذشته در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد، در پاسخ به پرسش مطرح‌شده درباره موضوع روانشناسی در رویکرد اسلامی گفت: اگرچه در مکاتب مختلف روانشناسی، موضوع مطالعه از رفتار بیرونی تا فرآیندهای شناختی و ناهوشیار متنوع است، اما در روانشناسی اسلامی، موضوع اصلی مجموعه ابعاد نفس در ارتباط با بدن است؛ یعنی آنچه از نفس انسانی بروز می‌کند، اعم از شناخت، هیجان و رفتار، موضوع مطالعه روانشناسی اسلامی است.
وی تأکید کرد: در این دیدگاه، ما وجود نفس را اثبات فلسفی نمی‌کنیم، بلکه آثار و عوارض آن را بررسی می‌کنیم. در واقع، قواعد، نیازها و گرایش‌های حاکم بر نفس انسانی و نیز رفتارهای ناشی از آن در سه حوزه شناخت، هیجان و عمل، موضوع روانشناسی اسلامی را تشکیل می‌دهد.
حجت‌الاسلام ابوترابی با اشاره به تفاوت هستی‌شناختی و انسان‌شناختی روانشناسی اسلامی با سایر مکاتب افزود: انسان در نگاه اسلامی دارای بعد روحانی و غیرمادی است که پس از جدایی از بدن نیز دارای ادراک و تجربه است. بنابراین، تحلیل رفتار و حالات روانی انسان در چارچوب روانشناسی اسلامی، صرفاً محدود به حیات مادی نیست و با نگاه فلسفی و عرفانی به نفس پیوند دارد.
وی در تبیین رویکرد روش‌شناختی روانشناسی اسلامی اظهار داشت: روانشناسی اسلامی علمی است در حال تحقق، نه صرفاً یک فلسفه علم. ازاین‌رو باید علاوه بر گزارش روش‌های موجود، به کشف روش درست مبتنی بر مبانی معرفت‌شناسی اسلامی پرداخت. ما واقع‌گرا هستیم و نسبی‌گرایی را نمی‌پذیریم؛ بنابراین روش ما باید متناسب با کشف واقع نفس انسانی باشد.
حجت‌الاسلام ابوترابی با بیان اینکه چهار منبع معرفتی اصلی در روانشناسی اسلامی شامل عقل، تجربه، وحی و شهود است و این منابع به‌صورت متقارن و مساوی به‌کار نمی‌روند، بلکه با توجه به موضوع و سطح تحلیل، وزن و نقش متفاوتی دارند افزود: در حوزه شخصیت، روش عقلی بیشتر کاربرد دارد، در بررسی رفتارهای قابل مشاهده روش تجربی مناسب‌تر است، و در مطالعه حالات درونی انسان، روش شهودی با پشتیبانی متون دینی اعتبار می‌یابد.
وی با اشاره به برخی برداشت‌های نادرست از علم دینی افزود: دین متعهد به بیان جزئیات همه مسائل روانشناسی نیست. تصور اینکه همه گزاره‌های روانشناسی در آیات و روایات به‌طور کامل وجود دارد، مبنای درستی نیست و به خطاهای روش‌شناختی منجر می‌شود. باید بین الهام از متون دینی و استنباط مستقیم نظریه علمی تفاوت قائل شد.
حجت‌الاسلام ابوترابی ضمن جمع‌بندی مباحث، تأکید کرد: روانشناسی اسلامی باید از سطح ترجمه و انطباق گزاره‌ها فراتر رود و با تکیه بر مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی اسلامی، به تولید نظریه و طراحی روش‌های بومی و کارآمد بپردازد. تحقق این هدف نیازمند همکاری میان پژوهشگران حوزه و دانشگاه و استمرار گفت‌وگوهای علمی میان صاحب‌نظران این حوزه است.
ارسال نظرات