مروری بر فصلنامه علوم اجتماعی خردورزی
خردورزی، مجله‌ای اندیشه‌محور، آزاد، مستقل و با هویت اسلامی است که تأملی دارد بر تطبیق مبانی علوم‌انسانی و اسلامی بر مسائل شناختی انسان در جامعه‌ی مدرن؛ بدین منظور، با رویکردی اندیشمندانه، سعی در جمع آثار و آرای اندیشمندان و متفکران ژرف‌اندیش و آزادمنش در موضوعات متنوع دارد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، هفتمین شماره از مجله خردورزی به مدیر مسئولی رفیع‌الدین اسماعیلی به تازگی منتشر شده است؛ در ادامه مشروحی از آخرین شماره این مجله و همچنین از شماره های قبلی خواهد آمد.
شماره دوم
اعتلای حکمرانی یکی از مهم‌ترین مولفه‌های توسعه پایدار در هر جامعه است که به تحقق اهداف بلندمدت، شفافیت، و پاسخگویی در فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک می‌کند. در این راستا، نقد درون گفتمانی به عنوان یک ابزار کارآمد در اصلاح و تقویت حکمرانی شناخته می‌شود. نقد درون گفتمانی به معنای بررسی و تحلیل انتقادی درون ساختارهای موجود، به‌ویژه در عرصه‌های سیاسی و مدیریتی، است که باعث اصلاح مسیرهای اشتباه و ارتقای کارایی سیستم‌ها می‌شود. این نقد، فارغ از وابستگی به گرایش‌های سیاسی خاص، به دنبال بهبود و تکامل اندیشه‌ها و سیاست‌هاست و می‌تواند به حکومت‌ها کمک کند تا از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کرده و به طور مداوم روندهای اصلاحی را در دستور کار قرار دهند.
نقد درون گفتمانی علاوه بر اصلاح، می‌تواند زمینه‌ساز هم‌افزایی و ایجاد فضای گفت‌وگو میان نهادهای مختلف اجتماعی و سیاسی باشد. درواقع، زمانی که افراد و گروه‌های مختلف درون یک گفتمان به تحلیل و نقد رویکردها و سیاست‌های جاری پرداخته و بدون ترس از فشارهای بیرونی به بیان نظرات خود بپردازند، می‌توانند به حکمرانی بهتر و پاسخگویی بیشتر از سوی مسئولین منتهی شوند. این روند باعث می‌شود تا جامعه به یک درک مشترک از نیازها و چالش‌های خود برسد و اقدامات اصلاحی به صورت مداوم و منسجم پیش برود. در دومین شماره از این مجله به اعتلای حکمرانی در گرو نقد درون گفتمانی پرداخته است که در این شماره با عناوین زیر روبرو هستیم:
• حکمرانی قبیله‌ای / گفت‌وگو با دکتر عبدالحسین خسروپناه
• نگاه ساده‌انگارانه‌ای به حکمرانی داشتیم / گفت‌وگو با دکتر مهدی غضنفری
• تمنای هرج و مرج / دکتر شریف لک‌زایی
• جسارت نقد / آخرین گفتگو با دکتر عماد افروغ
• ترسیم آینده جهان / تأثیرات هوش مصنوعی در روابط آتی بین‌الملل
• دانش نظری به‌مثابه قدرت / تولید نظریه پساغربی روابط‌الملل چه اهمیتی دارد؟
شماره سوم
بی‌توجهی به قانون اساسی می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای هر جامعه به همراه داشته باشد. از جمله پیامدهای این بی‌توجهی، تضعیف اصول دموکراتیک و حقوق بشر است که در نهایت منجر به کاهش اعتماد مردم به نهادهای حکومتی و ناتوانی در حفظ ثبات اجتماعی می‌شود. در چنین شرایطی، قوانین و مقررات ممکن است به سلیقه حاکمان تغییر کنند و حقوق فردی و اجتماعی افراد نادیده گرفته شود. این موضوع می‌تواند به نقض آزادی‌ها، فساد سیستماتیک و بی‌عدالتی اجتماعی منتهی شود، و زمینه‌ساز بحران‌های سیاسی و اقتصادی در کشور گردد. به همین مناسبت سومین شماره از این مجله به مروری بر آثار بی‌توجهی به قانون اساسی پرداخته است. عناوین این شماره به شرح زیر است:
• خصومت سیاسی، ارادت اقتصادی / گفت‌وگو با دکتر حسن سبحانی
• سازندگی، آغاز مخالفت با قانون اساسی /الگوی اقتصادِ فاسد از دولت هاشمی آغاز شد
• تجربه خطاهای بی‌فرجام /گفت‌وگو با دکتر فرشاد مؤمنی
• اقتصاد تعاونی، تفکر کمونیستی نیست /گفت‌وگو با دکتر سید محمدرضا بهشتی
• آشوب در اردوگاه لیبرالیسم / پرونده‌ای درباره اقتصاد جهان
• شلیک به قلب ظلم / چرا عملیات طوفان الاقصی ماندگار شد؟
شماره چهارم
لیبرالیسم، به‌عنوان یک ایدئولوژی که بر آزادی فردی و حقوق بشر تأکید دارد، به‌طور معمول در تلاش است تا موانع اجتماعی و سیاسی را از پیش پای زنان بردارد. با این حال، در عمل، این سیستم می‌تواند به‌طور غیرمستقیم زنان را در چارچوب‌هایی قرار دهد که به‌واسطه آن‌ها از پیشرفت کامل خود باز می‌مانند. یکی از نقدهای عمده به لیبرالیسم این است که غالباً بر فردگرایی تأکید می‌کند و نابرابری‌های ساختاری و فرهنگی که زنان را در جامعه محدود می‌کنند، نادیده می‌گیرد. به این ترتیب، بر اساس اصول لیبرالیسم، تمرکز بیشتر بر برابری حقوقی و آزادی فردی می‌تواند به فراموشی نیازهای خاص زنان در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی منجر شود و به‌نوعی زنان را در درون ساختارهای نابرابر اجتماعی باقی بگذارد. در این شماره با این سوال به این مساله می‌پردازد که لیبرالیسم چگونه زنان را محدود می‌کند؟ در این شماره با عناوین زیر به موضوع لیبرالیسم پرداخته است:
• حصار تنانگی / لیبرالیسم چگونه زنان را محدود می‌کند؟
• تراژدی انسانیت / غرب، انسانیت زن را فراموش کرده است.
• جنگ آکادمیک / چرا فروکاست‌گرایی دانشگاهی امنیت ملی را تهدید می‌کند؟
• از آینه برگرد و به جهان رو کن /مروری بر مصائب خودشیءانگاری
• بدن‌های رام / استعمار همچنان قربانی می‌گیرد
• اغتشاش جنسیت / فهم حجاب در بستر زوجیت و تعادل جنسیتی
• فریاد دردمندی / شعر پروین، بیان رمانتیسم و تنانگی نیست
• اشک دیدۀ من و خون‌دل شما / پروین، الگویی خلاق برای دیروز و امروز
شماره پنجم
«تهاجم شناختی در کمین» موضوع پنجمین شماره از فصلنامه علوم اجتماعی خردورزی است و می‌خواهد به این پرسش اساسی که چرا غفلت از علوم شناختی، جوامع مختلف را استعمار زده می‌کند پاسخ دهد. مجله خردورزی با محوریت قرار دادن اندیشه بر اساس هویتی اسلامی به بررسی موضوعات اساسی در علوم انسانی و اسلامی با جمع‌آوری و بررسی آرای اندیشمندان و متفکران این حوزه‌ها می‌پردازد.
نگاهی به سطح علمی شورای سیاست گذاری، شورای علمی، هیئت علمی، نویسندگان و مصاحبه شوندگان این شماره از مجله خود گویای عمق اهمیت مباحثی است که موضوع این فصلنامه قرار دارد که در جای خود به معرفی برخی از برجسته‌ترین آن‌ها نیز خواهیم پرداخت.
خردورزی در این شماره تلاش کرده است با هدف تبیین ضرورت علوم‌شناختی و بررسی جایگاه آن در ایران و جهان، ذیل شش پرونده ماهیت علوم‌شناختی، فلسفۀ علوم‌شناختی، الهیات و علوم‌شناختی، علوم‌شناختی در ایران و جهان، وضعیت‌سنجی علوم‌شناختی و پروندۀ ویژه بررسی فعالیت‌های علمی شهید محسن فخری‌زاده در حوزۀ علوم‌شناختی و فناوری‌های نوین بپردازد، همچنین برخی از عناوین طرح شده در این شماره عبارت‌اند از: نسبت علوم اعصاب و ارادۀ آزاد، نقش مطالعات بدن‌مندی در تبیین و تبلیغ دین، علوم‌شناختی و تجربۀ نزدیک به مرگ و مغز، نقد تلقی افواهی از آزمایش‌های شناختی مرتبط با مفاهیم دینی، بررسی تعامل انسان و ماشین، اولویت‌های فناورانه در زیست‌بوم علوم‌شناختی، رویکرد پدیدارشناختی در علوم‌شناختی، بازخوانی و ارزیابی خبرگانی سند توسعۀ علوم‌شناختی، ظرفیت‌های فلسفۀ اسلامی برای تحول علوم‌شناختی و… .
نکته قابل توجه در صفحه هفتم این مجله یادبودی از دکتر محمدحسین فرج نژاد است که همزمان با این شماره از فصلنامه سالگرد درگذشت وی به همراه خانواده در سانحه رانندگی اشاره دارد که با عنوان جالب «مجاهد بی قرار و استاد جنگ شناختی» از او با این عبارت یاد شده است که «علوم شناختی به جهت ماهیت میان رشته‌ای که دارد، به شدت با تفکرات و دغدغه‌های محمد حسین فرج نژاد آمیخته شده بود… اما تقدیر الهی بر این بود که در دار فانی دنیا نظاره‌گر شکوفایی بذرها و تنومندگشتن نهال‌هایی که با اخلاص و دغدغه‌ی فراوان کاشته بود، نباشد.»
در این شماره با سوال چرا غفلت از علوم شناختی، جوامع مختلف را استعمار زده می‌کند؟ به عناوین زیر پرداخته شده است:
• نماز، سلاح مبارزه با اومانیسم / جایگاه خداباوری و ارتباط با خدا در سبک زندگی
• تهاجم شناختی در کمین / غفلت از علوم شناختی چه آینده‌ای را برایمان رقم خواهد زد؟
• علم بدون تفکر نشاید / دکتر خسروپناه: شهید فخری‌زاده، دانش‌محور و توحیدی بود؛ نه قبیله‌گرا و شخص‌محور
• آگاه به زمانه / گفت‌وگو با پروفسور مهدی گلشنی
• اتلاف انسان / ما در جهان نیستیم، جهان در درون ماست!
• خود مادی یا خود مقدس؟ / امکان واکاوی ابعاد اصیل «خود» در علوم‌شناختی
• ما مسائل دنیا را حل می‌کنیم! / آسیب‌شناسی رابطه دانش و صنعت در ایران
• فطرت‌مندی انسان / پلورالیزم معرفتی با مبانی انسان‌شناختی چه نسبتی دارد؟
• اگر ما سراغ غربی‌ها نرویم، بهتر می‌توانیم ثمرزا باشیم/ گفت‌وگو با دکتر هدایت صحرایی پیرامون علوم شناختی و جنگ شناختی 1401
شماره ششم
شماره ششم مجله خردورزی ویژه مهرماه 1403 با تیتر اصلی «دست نامرئی قدرت، حکمرانی در عصر نوین فناوری‌های شناختی چه مولفه‌هایی دارد؟» به همراه طرح جلدی از آرش فروغی منتشر شد.
خردورزی در این شماره باهدف تبیین کارکردهای مختلف علوم‌شناختی ذیل پنج پرونده علوم شناختی و هوش مصنوعی، علوم‌شناختی و هنر، علوم‌شناختی و اقتصاد، علوم‌شناختی و فضای مجازی، علوم شناختی و جنگ شناختی و پروندۀ ویژه دانشمند علوم شناختی، بررسی تاثیر افکار و فعالیت‌های علمی نوآم چامسکی بر علوم‌شناختی به بررسی مولفه‌های حکمرانی در عصر فناوری‌های نوین شناختی پرداخته است.
همچنین برخی از عناوین طرح شده در این شماره عبارت‌اند از: روان‌شناسی مدرن و انقلاب شناختی، نقش زبان در فرایند تفکر و شناخت، چه کسی بر جهان حکومت می‌کند؟، آیا آینده ترسناک است؟، تأثیرهوش مصنوعی بر شناخت و رفتار انسان، سیاست‌های نوآورانه و تغییر جهان، آیا ما در ماتریکس زندگی می‌کنیم؟، بازنمایی ذهنِ انسان در سینمای معاصر، الگوی نظری جنگ شناختی، مناقشات ترکیبی نوین، نقش عملیات‌های شناختی در انتخابات آمریکا، علوم مغزی نظامی و نحوۀ تأثیرگذاری آن بر جنگ‌های آینده و….
شماره هفتم
فتح لایه‌های عمیق هوش مصنوعی به دلیل توانایی آن در باز کردن درهای نوآوری و توسعه تکنولوژی‌های پیشرفته بسیار ضروری است. مدل‌های عمیق هوش مصنوعی، به ویژه شبکه‌های عصبی عمیق، قابلیت تجزیه و تحلیل داده‌های پیچیده و بزرگ را دارند که فراتر از توان محاسباتی روش‌های سنتی است. این پیشرفت‌ها می‌توانند به حل مسائل پیچیده‌ای مانند تشخیص الگو، پردازش زبان طبیعی، تحلیل تصاویر و تصمیم‌گیری‌های خودکار کمک کنند. همچنین با فتح این لایه‌ها، امکان توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی با قابلیت‌های یادگیری و خودبهبود فراهم می‌شود که می‌تواند به بهبود عملکرد در صنایع مختلف، از جمله پزشکی، خودروسازی و خدمات مالی، منجر شود. به علاوه، دست‌یابی به این لایه‌ها می‌تواند سرعت پیشرفت تحقیقات علمی را افزایش دهد و به ما این امکان را دهد که با کشف روابط جدید و پردازش داده‌ها به صورت هوشمند، درک عمیق‌تری از جهان پیرامون خود پیدا کنیم. فتح لایه‌های عمیق هوش مصنوعی می‌تواند مسیرهای جدیدی برای رشد اقتصادی و اجتماعی نیز ایجاد کند؛ به تبیین کارکردهای مختلف این فناوری و بررسی ابعاد تأثیرگذاری آن بر جنبه‌های مختلف زندگی و حکمرانی پرداخته است و در این شماره به موضوعا زیر پرداخته شده است:
• تاس ریختن در عصر استنتاج | در شطرنج بزرگ فردا، مهره‌های سیاه و سفید را چه کسی حرکت خواهد داد؟
• ارواح حیوانی | نقش احساس، امید و ترس در تصمیم‌گیری‌های مالی
• اجتهاد در عصر الگوریتم | نگاهی نو به جهان فقه و هوش مصنوعی
• صفیر صفر و یک در حلب | رسانه‌ها، چگونه مسیر جولانی را هموار کردند؟
• در ستایش فیلسوف |نگاهی فلسفی به اندیشه‌های هوبرت درایفوس در دنیای هوش مصنوعی
• نیهیلیسم در بزرگراه اطلاعات | معرفی کتاب «در اینترنت چه می‌گذرد؟»؛ اثر هوبرت درایفوس
• عصر پسا حقیقت | چه بر سر حقیقت آمده؟
• خلق یک رؤیای اجتماعی | هوش مصنوعی؛ فرصتی نوپدید یا تهدیدی بزرگ؟
• هوش مصنوعی ایدئولوژیک | حکمرانی تکنولوژی؛ خطری بالقوه یا فرصتی جدید؟
ارسال نظرات