حوزه علمیه، طلیعه‌دار تمدن نوین اسلامی/ شورای عالی انقلاب فرهنگی، همراه حوزه در مسیر تحقق پیام تاریخ‌ساز رهبر انقلاب

 

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ(سوره مجادله، آیه ۱۱)

پیام تاریخ‌ساز، ژرف‌نگرانه و مبسوط رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، به مناسبت یکصدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم، نه تنها منشوری برای حرکت آتی حوزه‌های علمیه و استنهاض همم عالیه، بلکه سندی راهبردی و میثاقی برای کل نظام اسلامی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی است. اینجانب، به عنوان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، ضمن مطالعه دقیق و مداقّه در این پیام و استماع تحلیل‌های متقن ارائه شده پیرامون آن، بر خود لازم می‌دانم نکات و تعهدات زیر را در راستای تحقق این منشور الهام‌بخش و فروزان اعلام نمایم:

 

بازتعریف هویت و رسالت حوزه؛ کانون تحول، پیشرفت و فقاهت تمدنی: پیام معظم‌له، فراتر از یک نگاه معهود، حوزه علمیه را نه صرفاً یک مرکز آموزشی، بلکه دقیقاً «مجموعه‌ای از علم، تربیت و کارکردهای اجتماعی و سیاسی» و کانون جوشان «طلوع معاصر در شب بی‌فروغ استعمار» معرفی می‌نماید. این نگاه جامع و محیط، که همسو با رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در بازشناسی و تقویت نهادهای هویت‌ساز دینی و راهبری تحولات فرهنگی است، مسئولیت حوزه را در قبال هدایت فکری و معنوی جامعه و پشتیبانی نظری مستحکم از نظام اسلامی مضاعف می‌کند.

 

ابعاد پنج‌گانه، نقشه راه تحول و تعالی و اتقان مسیر: پنج محور اساسی مطرح شده در پیام – یعنی «مرکز علمی با تخصص‌های معین»، «مرکز تربیت نیروی مهذب و کارآمد»، «خط مقدم بودن در جبهه تقابل با تهدیدهای دشمن در عرصه‌های گوناگون»، «مرکز تولید و تبیین اندیشه اسلامی در باب نظامات اجتماعی بر اساس فقه، فلسفه و منظومه ارزشی اسلام»، و «مرکز نوآوری‌های تمدنی و آینده‌نگری در چارچوب پیام جهانی اسلام» – چارچوبی دقیق، منسجم و محرکی برای تحول بنیادین در برنامه‌ریزی و اقدام مشترک حوزه و نهادهای انقلابی، از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی، فراهم می‌آورد.

 

فقه، از مسائل فردی تا نظام‌سازی اجتماعی و حکمرانی؛ ضرورت جهاد علمی و اجتهاد مستمر: تأکید رهبر فرزانه انقلاب بر لزوم پاسخگویی فقه به نوازل و مستحدثات و اولویت‌های جامعه، و حرکت به سمت «فقه الاجتماع» و «فقه حکمرانی»، یک ضرورت انکارناپذیر و محتوم است. فقه پویای شیعه، با اتکاء به قواعد غنی فقهی، اصول متقن و عناوین ثانویه، ظرفیت عظیم طراحی «نظام‌های اجتماعی» و اداره جامعه بر مبنای اسلام را داراست. این تحول، نیازمند جهادی علمی، اجتهادی پویا و حمایت نهادهای سیاست‌گذار فرهنگی نظیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برای گذار از «فقه المسائل» به «فقه النظامات الاجتماعیه» و در نهایت، «فقه الحکومه» است.

 

وحدت حوزه و دانشگاه، منشأ و محور حرکت تحقق نظام اسلامی و حکمت اسلامی؛ میثاق علم و دین: همانگونه که معظم‌له تصریح فرمودند، بهره‌گیری از ظرفیت بی‌بدیل فقه برای نظام‌سازی، منوط به آگاهی حوزه از یافته‌های نوین جهانی و تعامل وثیق و هم‌افزا با دانشگاه است. شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان متولی اصلی سیاست‌گذاری و راهبری در امر وحدت حوزه و دانشگاه، «وحدت راهبردی و عملیاتی حوزه و دانشگاه» را نه یک شعار، بلکه یک ضرورت حیاتی و میثاق مبارک علم و دین برای تنظیم و استقرار نظام‌های اجتماعی مبتنی بر اسلام و تعمیق حکمت اسلامی در جامعه دانسته و تمام مساعی خود را برای ایجاد و تقویت سازوکارهای این تعامل مؤثر، مثمر و آینده‌پژوهانه به کار خواهد بست.

 

«فقه حکمرانی» به مثابه فناوری نرم فرهنگی و اجتماعی و حکمت عملی برای گذار از نظر به عمل: تحقق نظام‌های اجتماعی اسلامی، نیازمند سازوکاری برای تبدیل اندیشه‌های ناب و معارف عمیق به ساختارهای کارآمد است. «فقه حکمرانی»، به عنوان یک فناوری نرم فرهنگی و اجتماعی، دانش بینارشته‌ای و مظهر حکمت عملی، این نقش کلیدی را ایفا می‌کند. این حوزه، با پیوند دادن مبانی نظری فقه با واقعیات اجرایی و تجارب مدیریتی، مسیر عینیت‌بخشی به آرمان‌های اسلامی را هموار می‌سازد. توسعه و نهادینه‌سازی این حوزه دانشی فاخر، از اولویت‌های پژوهشی و حمایتی شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود.

تربیت «مجاهدان فرهنگی» و «نیروهای مهذب، بصیر و کارآمد»؛ رسالت راهبردی و امانت الهی: رسالت «بلاغ مبین» و مقابله با هجمه‌های فکری و فرهنگی معاندان و مستکبران، نیازمند تربیت نسلی از عالمان، فضلا و پژوهشگرانی است که علاوه بر تسلط بر مبانی دینی و معارف وحیانی، با نیازهای زمانه و ابزارهای نوین ارتباطی آشنا بوده و از روحیه جهادی، تقوای الهی و تهذیب نفس برخوردار باشند. شورای عالیانقلاب فرهنگی، در همکاری با نهادهای حوزوی و دانشگاهی، از طرح‌های ناظر به تربیت چنین نیروهایی در راستای تحقق حکمرانی فرهنگی مطلوب و صیانت از مرزهای عقیدتی و فرهنگی پشتیبانی خواهد کرد.

 

تمدن نوین اسلامی، افق نهایی حرکت، غایت حکمرانی فرهنگی و وعده صادق الهی: استقرار تمدن نوین اسلامی، مبتنی بر توحید، کرامت انسانی، عدالت، آزادی و مجاهدت همگانی، غایت حرکت انقلاب اسلامی و جلوه‌ای از وعده صادق الهی است. حوزه علمیه در ترسیم مبانی نظری، تبیین شاخص‌ها و فرهنگ‌سازی برای این تمدن، نقشی بی‌بدیل و تاریخی دارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی، در کنار حوزه و دانشگاه، خود را موظف به سیاست‌گذاری کلان، رصد مستمر و پشتیبانی همه‌جانبه از این حرکت عظیم، مقدس و تمدن‌ساز می‌داند.

 

تعهدات شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تحقق پیام تاریخ‌ساز و منشور هدایت: شورای عالی انقلاب فرهنگی، با درک عمیق از مسئولیت تاریخی خود و در راستای تحقق سند تحول بنیادین شورا، آمادگی کامل دارد تا با هم‌افزایی و همکاری با مدیریت عالی حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط، در جهت تحقق محورهای این پیام تاریخ‌ساز و منشور هدایت گام بردارد. تسهیل و پشتیبانی از پژوهش‌های بنیادین و کاربردی در حوزه «فقه الاجتماع» و «فقه حکمرانی»، ایجاد و تقویت زیست‌بوم نوآوری فقهی و فرهنگی، تعمیق و گسترش کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و آزاداندیشی، کمک به ایجاد رشته‌ها و گرایش‌های تحصیلی مورد نیاز، و ترویج گفتمان ناب انقلاب اسلامی در چارچوب این پیام، از جمله اولویت‌های عملیاتی و راهبردی این شورا خواهد بود.

 

از خداوند متعال، طول عمر با برکت، سلامتی روزافزون و مزید توفیقات برای رهبر فرزانه و حکیم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) را در سایه‌سار عنایات خاصه حضرت بقیة‌الله الاعظم (عج) مسئلت دارم تا همچنان با درایت و صلابت، سکان‌دار این حرکت عظیم به سوی تحقق تمدن نوین اسلامی و زمینه‌سازی برای طلوع خورشید ولایت عظمی باشند.

 

عبدالحسین خسروپناه
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی