زیارت؛ تجلی قدرت نرم اسلامی برای وحدت امت

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در اندیشه راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی، زیارت تنها یک عمل عبادی فردی یا سفری معنوی برای کسب فیض شخصی نیست، بلکه دارای کارکردی بسیار فراتر و ابعادی عمیق در حوزه اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی امت اسلامی است. یکی از برجسته‌ترین ابعاد این مفهوم، نقش بی‌بدیل زیارت در تقویت وحدت اسلامی و تحکیم هویت دینی مسلمانان است که معظم‌له همواره بر آن تأکید ویژه داشته‌اند. از این منظر، زیارت به مثابه یک «قدرت نرم فرهنگی» عمل می‌کند که ظرفیتی عظیم برای همگرایی، انسجام و اقتدار درونی جامعه اسلامی فراهم می‌آورد.

 

اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه، به‌ویژه کعبه معظمه در موسم حج و حرم‌های مطهر اهل بیت (علیهم السلام) مانند حرم رضوی (ع) و عتبات عالیات، و به‌طور خاص پدیده عظیم راهپیمایی اربعین حسینی، کانون‌های طبیعی گردهمایی مسلمانان از سراسر جهان هستند. این فضاها، با وجود تفاوت در نژاد، زبان، ملیت و حتی برخی گرایش‌های مذهبی، به‌عنوان نقاط مشترک اعتقادی و محبت به اولیاء الهی عمل می‌کنند. در این فضا‌های مقدس، مؤمنان از سراسر جهان با وجود تنوع‌های ظاهری، به دنبال کمال معنوی و ایجاد ارتباطی عمیق با معصومین (ع) هستند. حضور میلیونی مسلمانان در این مکان‌ها تجلی عینی مفهوم «امت واحده» است و می‌توان آن را مصداقی بارز برای آیه شریفه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (حجرات، ۱۰) دانست.

 

زیارت به‌عنوان یک عمل معنوی، نه تنها در برقراری ارتباط فرد با خداوند اهمیت دارد، بلکه از سوی دیگر، این همگرایی و حضور جمعی مسلمانان در اماکن مقدس، هویت اسلامی را تقویت می‌کند. در چنین گردهمایی‌هایی، تفاوت‌های ظاهری به‌طور مؤثری کاهش می‌یابد و مسلمانان از اقوام و ملیت‌های مختلف، به‌طور مشترک در برابر امامان معصوم (ع) و پیام‌های الهی قرار می‌گیرند. این حضور دسته‌جمعی، موجب تقویت انسجام فرهنگی و اجتماعی در میان مسلمانان می‌شود و نشان می‌دهد که گرچه مسلمانان در ظاهر متفاوت‌اند، اما همگی در یک امت واحده و با یک هدف مشترک، یعنی تقرب به خداوند، گرد هم می‌آیند.

 

زیارت، این برادری ایمانی را از مفهومی انتزاعی به تجربه‌ای ملموس و زنده تبدیل می‌کند. این حضور گسترده و مشارکت در مناسک دینی نه تنها در سطح فردی، بلکه در سطح اجتماعی و جمعی به‌طور مؤثر بر وحدت و همگرایی مسلمانان تأثیر می‌گذارد. به این ترتیب، زیارت تبدیل به ابزاری می‌شود که ضمن تقویت ایمان فردی، موجب وحدت عملی و قوی‌تر شدن پیوند‌های دینی و اجتماعی در جامعه اسلامی می‌گردد.

 

حضور مشترک در فضای معنوی زیارت، فرصتی بی‌نظیر برای تعامل فرهنگی، گفت‌وگوی چهره به چهره و ایجاد همدلی میان پیروان مذاهب مختلف اسلامی فراهم می‌آورد. در این فضا‌های معنوی، مسلمانان فرصتی برای شناخت یکدیگر پیدا می‌کنند و از اشتراکات عمیق اعتقادی و عاطفی بهره‌مند می‌شوند. این تجربه جمعی به‌ویژه در مکان‌های مقدس، موجب می‌شود که افراد از فراتر از مرز‌های مذهبی و قومیتی خود بنگرند و با دیدی واحد به سویی مشترک حرکت کنند.
در این میان، هم‌صحبتی‌ها و تعاملات میان مسلمانان از ملیت‌ها و مذاهب مختلف، زمینه‌ساز کاهش سوءتفاهم‌ها و کم‌رنگ شدن اختلافات سطحی می‌شود. این همگرایی میان مسلمانان، به‌ویژه در مناسک جمعی مانند حج یا زیارت اربعین، موجب تقویت حس همبستگی و سرنوشت مشترک در میان امت اسلامی می‌شود. به عبارت دیگر، زیارت به عنوان یک عامل تقویت‌کننده همبستگی و وحدت عمل می‌کند و می‌تواند در دنیای امروز که مشکلات و چالش‌های بسیاری در جهان اسلام وجود دارد، به‌عنوان راهی برای تقویت وحدت عملی مسلمانان و همگرایی بیشتر در برابر مشکلات و تهدیدات خارجی مطرح گردد.

 

زیارت و مناسک جمعی مرتبط با آن، نقشی اساسی در بازتولید، تقویت و نمایش هویت دینی مسلمانان ایفا می‌کند. هنگامی که فرد مسلمان خود را در کنار میلیون‌ها هم‌کیش دیگر می‌بیند که با انگیزه‌ها و اهداف معنوی مشترک گرد آمده‌اند، احساس قدرت، عزت و تعلق به یک کل بزرگ و منسجم می‌کند. این تجربه جمعی، به مسلمانان این فرصت را می‌دهد که نه تنها در کنار هم حضور داشته باشند، بلکه در عمق‌تری از معنویت و عشق به خداوند و اهل بیت (علیهم السلام) با یکدیگر به‌طور مستقیم ارتباط برقرار کنند. این اتحاد جمعی، به‌ویژه در برابر هجمه‌های فرهنگی و تهاجمات دشمنان، موجب ایجاد جبهه‌ای مقاوم و محکم در برابر تهدیدات و فشار‌های بیرونی می‌شود.

 

زیارت، با تأکید بر اشتراکات بنیادین دینی، به مسلمانان این امکان را می‌دهد که هویت دینی خود را بازشناسی کنند و در برابر تحولات فرهنگی و اجتماعی که تهدیدی برای این هویت است، استحکام یابند. در چنین فضایی، مسلمانان قادر خواهند بود تا در دفاع از دین خود، با انسجام بیشتری عمل کنند و در برابر تهدیدات داخلی و خارجی، همگام و هم‌صدا با یکدیگر به مبارزه بپردازند. این همبستگی در سطح فردی و اجتماعی، زمینه‌ساز تقویت هویت دینی و مقاومت جمعی خواهد بود که جامعه اسلامی را در مسیر تحقق آرمان‌های الهی و برقراری عدالت جهانی یاری می‌کند.

 

در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، وجود مقدس پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت طاهرین (ع)، بزرگ‌ترین سرمایه و محکم‌ترین ریسمان وحدت میان مسلمانان هستند. اهل بیت (ع)، به عنوان سرچشمه‌های محبت و هدایت، همواره در دل‌ها و جان‌های مسلمانان از جایگاهی خاص برخوردارند. زیارت این انوار مقدسه، فرصت بی‌نظیری برای ابراز محبت و ارادت مشترک به شخصیت‌هایی است که نه تنها در میان شیعیان بلکه در میان تمام مسلمانان، حتی با گرایش‌ها و مذاهب مختلف، مورد احترام و عشق قرار دارند.

 

این «حبّ اهل بیت (ع)» که از طریق زیارت و ارتباط معنوی با ایشان، چه از دور و چه از نزدیک، پرورش می‌یابد، به‌طور طبیعی به عنوان عامل همگرایی و وحدت درون‌جامعه اسلامی عمل می‌کند. محبت به اهل بیت (ع) نه تنها موجب انسجام درونی مسلمانان می‌شود بلکه آنها را در مقابل تهدیدات و فشار‌های جهانی، از جمله استکبار و رژیم‌های سلطه‌گر، به جبهه‌ای واحد و متحد تبدیل می‌کند. این محبت و ارادت به اهل بیت (ع)، به‌ویژه در کنار تکیه بر آموزه‌های آنان، موجب تقویت هویت دینی و زمینه‌ساز همبستگی میان مسلمانان در برابر چالش‌های جهانی خواهد بود.

 

زیارت اربعین، به‌ویژه راهپیمایی عظیم آن، یک پدیده بی‌نظیر است که در سال‌های اخیر به‌ویژه مورد توجه ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفته است. این حرکت میلیونی، که نه تنها شیعیان بلکه پیروان دیگر مذاهب اسلامی و حتی پیروان ادیان دیگر را حول محور محبت به امام حسین (ع) و پیام آزادگی عاشورا گرد هم می‌آورد، به‌عنوان نمادی از قدرت نرم جهان اسلام شناخته می‌شود. راهپیمایی اربعین با حضور میلیون‌ها نفر از مسلمانان در کربلا و دیگر نقاط، نشان‌دهنده ظرفیت بی‌مانند این مناسک برای ایجاد همبستگی فراتر از مرز‌های مذهبی، جغرافیایی و حتی قومی است.

 

این اجتماع عظیم نه تنها پیام‌های روشنی از وحدت، مقاومت و معنویت به جهان منتقل می‌کند، بلکه به‌طور برجسته‌ای به مسلمانان می‌آموزد که چگونه می‌توانند با بهره‌گیری از آموزه‌های عاشورا، در برابر چالش‌های مشترک جهان اسلام و دشمنان مشترک خود، ایستادگی کنند. زیارت اربعین به‌عنوان ابزاری برای ایجاد همگرایی میان امت‌های مختلف مسلمان و شکستن مرز‌های مصنوعی، توانایی تبدیل شدن به یک نماد جهانی از وحدت اسلامی و مقاومت در برابر ظلم و استکبار را دارد.

 

این ظرفیت عظیم برای همبستگی میان مسلمانان در اربعین، گواهی بر قدرت فرهنگی و معنوی زیارت است که می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه‌ای برای تحرکات وحدت‌گرایانه در جهان اسلام و در راستای تحقق آرمان‌های اسلامی عمل کند.

 

بنابراین، از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، تأکید بر زیارت نه تنها تأکید بر یکی از مؤثرترین ابزار‌ها برای تحقق وحدت کلمه و تقویت هویت مشترک اسلامی است، بلکه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل هم‌افزایی در میان امت اسلامی و سد کردن راه نفوذ و تفرقه‌افکنی دشمنان، اهمیت ویژه‌ای دارد. زیارت، با کارکرد‌های چندبعدی خود، نقش حیاتی در قوام‌بخشی به جامعه اسلامی و حرکت آن به سوی اهداف متعالی ایفا می‌کند.