زیارت، ابزار مقابله با جنگ نرم دشمنان است

اشاره: زیارت در فرهنگ شیعه صرفاً یک عمل فردی نیست، بلکه می‌تواند به یک حرکت اجتماعی و سیاسی تبدیل شود، در طول تاریخ زیارت قبر امام حسین(ع) به عنوان نماد اعتراض علیه ظلم و بی‌عدالتی و نیز هویت‌یابی شیعه نقش‌آفرین بوده است؛ نمونه بارز آن پیاده‌روی اربعین است که به یک نمایش عظیم از وحدت و اراده جمعی شیعیان تبدیل شده است، زیارت نه تنها تقرب معنوی به خداوند را فراهم می‌سازد بلکه انتقال‌دهنده مفاهیم دینی، مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم نیز هست، برای حفظ اصالت زیارت باید به سیره اهل بیت علیهم‌السلام بازگشت و از بدعت‌ها و انحرافات دوری کرد، فضای مجازی با همه ظرفیت‌های خود می‌تواند در انتقال مفاهیم اصیل زیارت مؤثر باشد، اما در صورت عدم مدیریت، موجب تحریف و افراط‌گرایی نیز خواهد شد، نسل جوان با آگاهی از برکات معنوی و هویتی زیارت اگر با زبانی متناسب با نیازهای فکری‌شان مخاطب قرار گیرند می‌توانند این سنت را با معنا و انگیزه بیشتر دنبال کنند، زیارت و مفاهیمی چون زیارت عاشورا، ابزارهایی مؤثر در برابر جنگ نرم دشمنان هستند که می‌توانند پایداری فکری و معنوی جامعه را تقویت کنند.

در همین زمینه خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام محمدجواد یاوری سرتختی استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه خواهد آمد:

رسا ـ چگونه زیارت می‌تواند به یک حرکت اجتماعی و سیاسی تبدیل شود؟ نمونه‌های تاریخی  در این زمینه کدامند؟

در فرهنگ شیعی زیارت اهمیت ویژه‌ای دارد و تأکیدات زیادی از سوی پیامبر و اهل بیت علیهم السلام بر زیارت قبر سیدالشهدا وجود دارد، این تأکیدات شامل چند نکته مهم هستند، اول اینکه اهل بیت علیهم السلام با تأکید بر زیارت به دنبال تقرب معنوی افراد به خداوند هستند، مردم با انجام این زیارت، با معنویت بیشتری گره می‌خورند و در حالتی از گریه، توسل و دعا قرار می‌گیرند.

دوم اینکه زیارت به عنوان نماد مکتب و مذهب شیعه عمل می‌کند، این نمادها هویت‌ساز هستند و هویت شیعه را روشن می‌کنند، برای مثال شهادت حسین بن علی علیه السلام و عزاداری و خواندن زیارت‌نامه‌ها، نشان‌دهنده یک حرکتی معنویت محور است که باعث انتقال باورها و ایجاد تأثیرات اجتماعی قابل توجهی می‌شود.

رسا ـ راهکارهای مقابله با بدعت‌ها و انحرافات در زیارت چیست؟

برای مقابله با بدعت‌ها در زمینه زیارت ضروری است که به روایات اهل بیت علیهم‌السلام توجه کنیم، سیره اهل بیت علیهم السلام به عنوان الگویی که به شیعه ارائه شده باید مورد مراجعه و توجه قرار گیرد، در این زمینه زیارت ممکن است به شکل‌های مختلفی انجام شود؛ گاهی از راه دور و گاه از راه نزدیک و در بعضی موارد نیاز به حضور فیزیکی است.

حتی در روایات آمده که از این رفتارها می‌توان جلوه‌های مختلفی را دریافت کرد، این نکته مهم است که اگر در زیارت و نمادهای آن تغییر ایجاد شود، ممکن است مسیر حقیقی تغییر کند، بنابراین لازم است به سیره اهل بیت علیهم السلام بازگردیم و هنگام رسیدن به زیارتگاه، اقداماتی مانند قرائت دعا، ذکر و قرآن‌خوانی انجام دهیم.

همچنین خواندن نماز برای امام یا امامزاده مربوطه توصیه شده است، در صورتی که هر گونه دخل و تصرفی در این امور صورت گیرد ممکن است به نقد و تأمل منجر شود و نمادهای هویتی و رفتارهای اجتماعی دستخوش تغییر و تنش شوند که این می‌تواند به تفرقه در بین جوامع شیعه منجر گردد.

رسا ـ آیا فضای مجازی توانسته است معنای زیارت را تغییر دهد؟ این تغییرات مثبت بوده یا منفی؟ 

فضای مجازی به عنوان یک بستر انتقالی می‌تواند به‌خودی‌خود به عنوان یک کنشگر عمل کند، در این فضا برخی افراد حتی اصول پذیرفته شده مذهب شیعه که توسط اهل بیت علیهم السلام ترسیم شده‌اند را نقد می‌کنند، در حالی که بعضی دیگر دچار افراط‌گرایی می‌شوند، این افراط و تفریط می‌تواند در فضای مجازی منتقل شود و چون بیننده و خواننده قادر به صحت‌سنجی نیستند آثار مخرب ایجاد می‌کند.

همان‌طور که شاهد هستیم این جریان تبدیل به فرهنگ عمومی شده است زیرا قدرت و سرعت انتقال داده‌ها در فضای مجازی بالاست و تأثیرپذیری آن بسیار زیاد است.

رسا  ـ چگونه می‌توان زیارت را برای نسل جوان جذاب‌تر و معنادارتر کرد؟

اولین نکته این است که زیارت با آثار و برکات دنیوی و اخروی خود به طور طبیعی به انسان کمک می‌کند، وقتی اهل بیت علیهم السلام درباره پاداش و سود زیارت سخن می‌گفتند افراد را به آن تشویق می‌کردند، بنابراین باید به این سمت حرکت کنیم اما باید مراقب باشیم چراکه برخی روایات ممکن است جعلی یا تحریف شده باشند که باید از آن‌ها اجتناب کرد.

دومین نکته این است که باید شرایط حضور و امکان زیارت را با حداقل هزینه برای جامعه اسلامی فراهم کرد، مسئولان باید تلاش کنند تا محدودیت‌ها را کاهش دهند، مثلاً در طول هشت سال جنگ با عراق امکان زیارت حضوری وجود نداشت اما آیا نمی‌شد زیارت امام حسین(ع) از راه دور را ترویج کرد یا قرائت دعاها را بین مردم گسترش داد؟ باید مردم را به خواندن دعا و طلب زیارت تشویق کرد و این موضوعات را ترویج داد.

رسا ـ چگونه می‌توان از زیارت برای مقابله با جنگ نرم دشمنان استفاده کرد؟ 

جنگ در واقع نوعی قدرت نرم محسوب می‌شود، زیرا بر فکر و اندیشه تأکید دارد، از سوی دیگر زیارت نیز آثار و برکات معنوی و فکری به همراه دارد، به نظر من تقویت مسائل مربوط به زیارت، توسل و توجه به دعاها و زیارت‌نامه‌هایی که از امامان معصوم علیهم السلام به‌جا مانده‌اند مثل زیارت عاشورا اهمیت بسیاری دارد.

این زیارت‌نامه‌ها دو جریان فکری مهم را برای ما روشن می‌کنند، بازخوانی و تبیین این مفاهیم کمک زیادی خواهد کرد؛ وقتی فردی به زیارت عاشورا آگاه شود و اهدافش را بشناسد به‌طبع در برابر جریان‌های نرم نیز مقاومت بیشتری نشان خواهد داد.

نویسنده: مهدی الهی