آیا پول واحد بریکس دست یافتنی است؟

در چند روز گذشته اخباری در مورد «پایان واحد پولی مشترک بریکس» در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های داخلی منتشر شده است. این مسئله پس از آن صورت گرفت که ولادیمیر پوتین روز پنجشنبه ۱۷ آبان در بیستمین نشست سالیانه‌ی اندیشکده‌ی «والادای» در سوچی، در پاسخ به پرسشی درباره واحد پولی مشترک اعضای بریکس گفت: «کارشناسان و خبرنگاران متعددی این روز‌ها درباره‌ی لزوم راه‌اندازی واحد پول مشترک بریکس از من سئوال می‌کنند. اما بسیار زود است تا در این باره حرف بزنیم و قصدی هم برای عجله نداریم. این ما نیستیم که می‌خواهیم استفاده از ارزی، چون دلار را کنار بگذاریم. این کار را قدرت سیاسی و اقتصادی آمریکا به دست خودش انجام می‌دهد. ما با دلار وارد جنگ نمی‌شویم، تنها می‌خواهیم برای پاسخ به نیاز‌های بخشی از اقتصاد بین‌المللی برنامه‌ریزی کنیم.»

این سخنان در حالی این روز‌ها بازنشر می‌شود که باید گفت این همه گفته‌های پوتین نیست. رئیس‌جمهور روسیه در میانه سخنان بالا همچنین از راه‌اندازی بستر سرمایه‌گذاری بریکس خبر داد و تصریح کرد: «هدف ایجاد چنین بستری برای پرداخت‌های الکترونیکی است که با استفاده از آن می‌توان در بازار‌های در حال توسعه سرمایه‌گذاری کرد. پلتفرم جدید سرمایه‌گذاری کشور‌های بریکس با استفاده از دارایی‌های الکترونیکی برای سرمایه‌گذاری در بازار‌های در حال توسعه مورد نیاز است. اینها عمدتا بازار‌های آسیای جنوبی، آفریقا و آمریکای لاتین هستند.»

با توجه به این بخش از صحبت‌های پوتین می‌توان مغرضانه نتیجه گرفت که وی بحث پول مشترک بریکس را متأثر از آمدن دوباره ترامپ به قدرت کلاً کنار گذاشت و یا می‌توان با دیدی واقعی به این نتیجه رسید که پوتین در عین آنکه اعلام کرده قصدی برای تقابل با دلار ندارد، اما ایجاد بستر پرداخت‌های الکترونیکی برای بازار‌های در حال توسعه را دنبال می‌کند.

بدون تردید حذف دلار یکباره و حتی در میان مدت هم امکان پذیر نیست. اگر پس از آخرین نشست بریکس که در شهر کازان روسیه در ۳ آبان برگزار شده بود، بعضی رسانه‌های داخلی و تعدادی از کارشناسان آنقدر سریع نتیجه گیری نمی‌کردند که «صحبت از پول مشترک بریکس یعنی خداحافظ دلار» امروز هم ما مجبور نبودیم درباره سخنان پوتین شفاف سازی کنیم. در حال حاضر دلار اصلی‌ترین ارز بین المللی است که البته در کنار آن ارز‌های قدرتمند دیگری مانند پوند و یورو هم وجود دارد. اتحادیه اروپا علیرغم تمام تلاشی که در جهت همسویی در سیاست‌های اقتصادی و سیاسی کشور‌های عضوش را انجام می‌دهد هنوز نمی‌تواند ادعا کند قادر است مراودات خود را با دنیا به یورو انجام دهد و دلار را از تعاملات تجاری اش حذف می‌کند؛ بنابراین سازمانی مانند بریکس که نوپا است و آرام آرام در حال پیشرد رویکرد مشترک اقتصادی و تجاری است نیز نمی‌تواند دست به چنین کاری بزند. اما آیا حذف دلار امکان پذیر نیست؟ پاسخ منفی است. قطعاً کشور‌ها و اتحادیه‌های مشترک اگر بخواهند می‌توانند به یکه تازی دلار پایان دهند. ولی این امر زمان بر و نیازمند زیرساخت است. آنچه پوتین در نشست اندیشکده والادای بیان کرد در همین راستاست. ایجاد بستری برای پرداخت‌های الکترونیک یک گام مهم در مسیر ایجاد پول مشترک بریکس بین اعضا است که در بلندمدت می‌تواند جایگزین دلار شود.

براین اساس با اقدامات زیربنایی می‌توان به این هدف دست یافت. نکته مهم این است که در داخل نیز علاوه بر روابط چندجانبه در بین اعضای بریکس، برای این مهم برنامه ریزی کرد.