پیامبر اکرم؛ الگوی کامل حکمرانی عادلانه و مردم‌سالارانه

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام حامد میرزاخان در یاداشتی به بررسی سیره سیاسی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پرداخت و نوشت: سیره سیاسی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) یکی از مهمترین مباحث در تاریخ اسلام و مطالعات سیاسی است. ایشان در طول دوران بعثت و تشکیل حکومت اسلامی، الگوی کمال و نمونه‌ای از حکمرانی عادلانه و مردم‌سالارانه بودند.

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای کنگره امام رضا علیه السلام فرمودند: راجع به زندگی ائمّه(علیهم السّلام) از سه بُعد ‌باید کار بشود: یکی از آن بُعد معنوی و الهی، دومین بُعد جنبه‌ی کلمات و درسهای زندگی ائمه است و بُعد سوم مسئله‌ی سیاست است؛‌ این همان چیزی است که بنده در آن [بررسی] سالهای زندگی ائمّه، عمدتاً این را دنبال میکردم که ائمّه چه کار میکردند و چه کار میخواستند بکنند. بخش سیاست، بخش خیلی مهمّی است. (١۴٠٣/٠٢/١٩).

 

از ویژگی‌های بارز سیره سیاسی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می توان به موارد زیر اشاره نمود: 1. عدالت: یکی از مهمترین اصول در حکومت اسلامی عدالت است. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در تمام تصمیم‌گیری‌ها و اعمال خود، عدالت را سرلوحه کار قرار می‌دادند. ایشان همواره بر اجرای عدالت تاکید می‌کردند و حتی اگر به ضرر نزدیکانشان بود، از اجرای عدالت کوتاه نمی‌آمدند.

 

در حدیثی از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که ایشان فرمودند: الناس سواسية كأسنان المشط لا فضل لعربي على عجمي إلا بالتقوى": مردم همگی برابرند مانند دندانه‌های شانه، برتری عربی بر عجمی جز به تقوا نیست. (نهج الفصاحه، حدیث 303)؛ همچنین در قرآن کریم آمده: "إنما المؤمنون إخوة": مؤمنان همه برادرند.(سوره حجرات، آیه ۱۰). 

 

٢. مشورت: حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و با اصحاب و بزرگان قوم مشورت می‌کردند و به نظرات آنها اهمیت می‌دادند. در امور سیاسی و حکومتی مشورت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ این امر نشان از اهمیت مشارکت مردم در اداره جامعه در دیدگاه ایشان دارد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: ما یَستَغنى رَجُلٌ عَن مَشوَرَهٍ؛ هیچ کس از مشورت بى نیاز نیست. (نهج الفصاحه ص۴۹۷ ، ح ۱۶۳۷) 

 

٣. مساوات: همه انسان‌ها در نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برابر بودند و از حقوق یکسانی برخوردار بودند. نژاد، قومیت و ثروت هیچ‌کدام ملاک برتری نبود. که این نوع سیره سیاسی در جامعه جهانی و حقوق بین الملل از اهمیت بالایی برخوردار است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان رهبری خود این سیره را رعایت کرده و همه انسان ها را از هر قوم و نژادی برابر می دانستند. 

 

۴. آزادی: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آزادی بیان و اندیشه را تضمین می‌کردند و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دادند که به عقاید دیگران توهین کند. البته این آزادی در چارچوب ارزش‌های اسلامی و به دور از ترویج فساد و تباهی بود.  رهبر معظم انقلاب مفهوم آزادي را داراي ريشه در مکتب قرآن و اهل بيت مي داند. « ... مساله «آزادي » يكي از مقولاتي است كه در قرآن كريم و در كلمات ائمه (عليهم السلام) به طور موكد و مكرر روي آن تاكيد شده است. البته ... مرادمان آزادي مطلق نيست كه هيچ طرف داري در دنيا ندارد ... مرادمان، آزادي معنوي هم كه در اسلام و به خصوص در سطوح راقي معارف اسلامي هست، نيست; آن محل بحث ما نيست...منظور از «آزادي » ... «آزادي اجتماعي » است؛ آزادي به مثابه يك حق انساني براي انديشيدن، گفتن، انتخاب كردن و از اين قبيل، همين مقوله، در كتاب و سنت مورد تجليل قرار گرفته است.  آيه شريفه 157 سوره اعراف مي فرمايد: «الذين يتبعون الرسول النبي الامي الذي يجدونه مكتوبا عندهم في التوريه والانجيل يامرهم بالمعروف و ينهاهم عن المنكر و يحل لهم الطيبات و يحرم عليهم الخبائث و يضع عنهم اصرهم و الاغلال التي كانت عليهم». خداوند يكي از خصوصيات پيامبر را اين قرار مي‌دهد كه غل و زنجيرها را از گردن انسان‌ها برمي‌دارد: «اصر» را يعني تعهدات تحميلي بر انسان‌ها را از آنها مي‌گيرد; مفهوم خيلي عجيب و وسيعي است.» (بيانات معظم له در مراسم فارغ التحصيلي گروهي از دانشجويان دانشگاه تربيت مدرّس 12/6/77)

 

۵. رحمت و مهربانی: سیاست در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر پایه رحمت و مهربانی استوار بوده. ایشان حتی با دشمنان خود با مهربانی رفتار می‌کردند و به دنبال آشتی و سازش بودند. إنما بعثت رحمة للعالمين": من تنها به عنوان رحمتی برای جهانیان مبعوث شده‌ام. (بحارالانوار، ج 18، ص 243) 

 

۶. صلح‌طلبی: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) همواره به دنبال صلح و آرامش بودند و از جنگ بیزار بودند.اما در صورت لزوم و برای دفاع از حقوق مظلومان به جنگ روی می‌آوردند. در حدیثی ایشان میفرمایید: الخیر فی وجوه الطلبة و فی ظل السلاح": خیر در چهره طالبان علم و در سایه شمشیر است. (کنز العمال، حدیث 14079).