چرا رئیس جمهور وقت، آیت‌الله خامنه‌ای، اعضای ستاد انقلاب فرهنگی را تغییر داد؟

در تاریخ ۱۳۶۲/۶/۷، نامه‌ای از طرف رئیس جمهور وقت، آیت‌الله خامنه‌ای، مبنی بر ترمیم و تکمیل ستاد انقلاب فرهنگی به قرار زیر برای امام خمینی(ره) ارسال شد:

«با تقدیر و احترام نسبت به کلیه‌ی تلاش‌هایی که از سوی اعضای محترم ستاد انقلاب فرهنگی و همه‌ی استادان و محققان و دانشجویان متصدی امور دانشگاهی مخلصانه مبذول گردیده است، ترمیم و تکمیل ستاد انقلاب فرهنگی استدعا و ترکیب جدید آن به ترتیب زیر پیشنهاد می‌گردد. ۱- نخست وزیر محترم ۲- وزیر فرهنگ و آموزش عالی ۳- وزیر ارشاد اسلامی ۴- آقای دکتر شریعتمداری ۵- آقای دکتر احمدی ۶- آقای دکتر سروش ۷- آقای دکتر معین ۸- و ۹ دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی».[1]

پرسش ما در این یادداشت علل و زمینه‌هایی است که ضرورت‌ساز لزوم ترمیم و تکمیل ستاد انقلاب فرهنگی است. ناهید روشن‌نهاد در کتاب انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی منتشر شده توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به مؤلفه‌هایی چون «استعفای چند تن از اعضای اصلی ستاد انقلاب فرهنگی، گلایه‌های متقابل ستاد و وزارت فرهنگ و آموزش عالی از یکدیگر و ضرورت رفع ناهماهنگی‌ها، ایجاد هماهنگی در درون ستاد، کمبود وقت اعضا برای شرکت در جلسات» اشاره می‌کند.[2]

آیت‌الله خامنه‌ای در ضمن یک مصاحبه با روزنامه‌ی جمهوری اسلامی که در تاریخ ۱۳۶۲/۶/۲۹ با عنوان «دیدگاه‌های رئیس جمهوری درباره‌ی ترمیم ستاد انقلاب فرهنگی» به این علل اشاره کرده است. متن این مصاحبه از قرار ذیل است.

«س- انگیزه‌ی شما در مورد ترمیم ستاد انقلاب فرهنگی با ترکیب جدید چه بود؟

ج- بسم الله الرحمن الرحیم- از سوئی چند نفر از برادران عضو ستاد استعفا کرده بودند و باید کسانی بجای آن‌ها می‌آمدند و از سوی دیگر اعضای ستاد انقلاب فرهنگی بارها به من مراجعه کرده و از ناهماهنگی‌هایی که میان آن‌ها و وزارت فرهنگ و آموزش عالی وجود دارد شکوه کرده بودند. عین همین شکوه را فرهنگ و آموزش عالی هم به ما کرده بود و ما به خاطر این مسئله، جلسات متعددی تشکیل داده بودیم که از دو سو در آن جمع می‌شدند و ما به حل و فصل مسائل آن‌ها می‌پرداخیتم. اصل ترمیم و ترکیب جدید به اعتقاد ما می‌تواند برای ستاد دو فایده داشته باشد: اول اینکه آن ‌را نیرومند کند و دوم اینکه از صرف نیروهای آن و وزارت فرهنگ به رسیدگی به مشکلات مانع شود و همه‌ی نیروها را بطور منسجم در جهت هدف‌های ستاد انقلاب فرهنگی به کار برد.

س- با اهمیتی که حضرت امام به مسئله‌ی انقلاب فرهنگی می‌دهند، عملکرد شورای قبلی را چگونه می‌بینید؟

ج- برای اعضای قبلی ستاد ما احترام قائل هستیم و به عملکرد آن‌ها به چشم قدردانی و سپاسگزاری می‌نگریم.

س- با توجه به اینکه اعضای جدید اکثراً در کارهای اجرايی مشغول هستند، آیا این ترمیم می‌تواند در پیشبرد حرکت ستاد انقلاب فرهنگی موثر باشد؟

ج- اقای نخست وزیر قبول کردند که برای این مسئله وقت بگذارند. آقای وزیر فرهنگ و آموزش عالی هم برای ستاد قهرا اهمیت خاصی قائل هستند و من فکر می‌کنم آن مقداری که وزیر فرهنگ و آموزش عالی تاکنون برای مسائل مربوط به ستاد وقت می‌گذاشته است، حالا هم بیشتر از او لازم نباشد وقت بگذارد. در مورد آقای نخست وزیر به ذهن ما هم می‌آمد که ایشان نرسند از خود ایشان پرسیدیم چون قبول کردند که وقت خواهند گذاشت به این مسئله رسیدگی درستی خواهند کرد.

س- انگیزه‌ی جناب‌عالی در مورد قرار دادن دو دانشجو در شورای ستاد چه بوده و توقع شما از این برادران چیست؟

ما فکر می‌کنیم که غیبت دانشجویان از تشکیلاتی که درباره‌ی دانشگاه طراحی خواهد کرد چیز درستی نباشد. بخصوص با توجه به اینکه دانشجویان امروز نقش فعالی در دانشگاه به عهده دارند. هم در جهاد دانشگاهی و هم در انجمن‌های اسلامی دانشجویان سهم بسزایی داشته‌اند و دارند و با توجه به اینکه نظام جمهوری اسلامی برای جوانان و از جمله جوانان دانشجو احترام و ارزش قائل است، فکر کردیم حضور آن‌ها می‌تواند مفید باشد.

اما انتظاری که از آن‌ها داریم این است که فعالانه و مسئولانه با این قضیه برخورد کنند. اگر حضور آن‌ها ظاهری باشد ثمری ندارد. همچنان اگر حضور آن‌ها یک حضور غیر مسئولانه باشد باز هم ثمری نخواهد داشت بلکه اشکالاتی هم بوجود خواهد آورد. باید با توجه به همه‌ی جوانب و همه‌ی مشکلات، همه‌ی خطوط اصلی این برادران در آن‌جا فعال باشند و کار کنند.

س- از اساتید شاغل در جهاد دانشگاهی در رابطه با ستاد انقلاب فرهنگی چگونه می‌توان استفاده کرد؟

ج- برادرانی که در ستاد انقلاب فرهنگی عضو هستند، جزو اساتید هستند. اما اساتید جهاد دانشگاهی فکر می‌کنیم با ترکیب کنونی حضور آن‌ها هم تأمین شده است.

س- در حالیکه لایحه‌ی شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی در حال بررسی و تصویب می‌باشد، آیا بهتر نبود تا تصویب این لایحه صبر می‌شد و در صورت تصویب چه نوع ارتباطی بین این دو نوع شورا می‌باشد؟

ج- ما نمی‌توانستیم صبر کنیم تا مدتی که نمی‌دانیم چقدر هست و در این مدت کار دانشگاه‌ها را معوق بگذاریم. مسئله این است که موضوع دانشگاه‌ها برای ما از یک اهمیت فوق‌العاده برخوردار است و ما از آن روزی که پیشنهاد ترمیم را خدمت امام تقدیم کردیم، تا روز شروع دانشگاه‌ها حدود ۲۰ روز بیشتر فاصله نداشتیم. این ستاد مشغول کار خواهد شد و تا هنگامی که آن شورا در مجلس تصویب شود، جانشین قانونی ستاد آن شورا خواهد بود. البته نمایندگان حضرت امام در آن شورا نیز عضویت دارند و ما قبلا حضور آن‌ها را در آن شورا پیش بینی کرده‌ایم. بنابراین وقتی آن شورا بیاید ستاد شکل کنونی موضعی ندارد و لزومی ندارد و با شکل بخشی از آن شورا حضور خواهد داشت و تصمیم گیری با شورا خواهد بود.

س- می‌دانیم که انقلاب به مفهوم عام تحول کل فرهنگ جامعه است. آیا این ستاد می‌تواند به این وظیفه عمل کند؟

ج- باید بگویم نه. و ما چنین توقعی از این ستاد نداریم. ما از این ستاد تنها توقعمان راه‌اندازی کار دانشگاه‌ها و برنامه‌ریزی درست و دقیق و آینده‌نگری در این زمینه است. انقلاب فرهنگی در سطح جامعه چیزی است که بسیاری از ارگان‌های دیگر نیاز دارد و آنها در این ستاد کنونی ملحوظ نشده است و یا آن‌ها را در ستاد کنونی ملحوظ نکرده‌ایم. ما از این ستاد کنونی انتظار داریم که دانشگاه‌ها را به هنگام باز کند و بازگشایی کند. اساتید، کتاب‌های درسی، فضای آموزشی، تقسیم عادلانه مجتمع‌های علوم عالی و مجتمع‌های عالی به سراسر کشور را برای ما تأمین کند و اگر این کار را بکند ما فکر می‌کنیم مسئولیت‌های خودش را انجام داده است.

 س- علت وجود وزیر ارشاد در شورای ستاد چیست؟

ج- البته وزیر ارشاد با مسائل انقلاب فرهنگی بی‌رابطه نیست؛ اما به خصوص، بدون ایشان را پیشنهاد کردند و من هم مخالفتی نکردم. بنده همچون شخصاً وزیر کنونی ارشاد را می‌شناسم و برای ایشان صلاحیت قائل هستم این بود که من پذیرفتم که ایشان باشند.

س- چه رهنمودی برای بهتر شدن عملکرد ستاد انقلاب فرهنگی و دانشگاهیان دارید؟

ج- اعتقاد من این است که ستاد انقلاب فرهنگی بایستی تلاش خودش را مضاعف کند. از همه‌ی نیروهای فعال و به دردبخور استفاده کند. برنامه‌ریزی کند تا بتواند از تلاشی که انجام می‌شود بهره‌برداری صحیح کند. آنچه ما امروز در ستاد انقلاب فرهنگی نهایت نیاز را به آن داریم، هماهنگی بین اعضای این ستاد و هم‌جهتی این ستاد است، یک جهتی این ستاد است. اگر چنانچه این تأمین بشود، ستاد انقلاب فرهنگی توانایی‌های زیادی خواهد داشت.

از توضیحات شما سپاس‌گزاریم.

[1] تاریخ تحولات سیاسی جمهوری اسلامی ایران،ج۷ک ۲۴

[2]  انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی: ۱۹۱-۱۹۳