دکتر محمدحسین موسوی، استاد دانشگاه و کارشناس فرهنگی، به بررسی زمینه‌های فرهنگی و عملیاتی عفاف و حجاب و اجرای طرح نور پرداخته است.
عادی‌انگاری در موضوع حجاب فضا را برای ارتکاب جرایم بازتر می‌کند
ازآن‌جایی که مدتی است طرح نور به‌منظور رعایت حجاب در جامعه اجرا شد، به‌اعتقاد شما آیا اجرای چنین طرحی می‌تواند حل‌کننده مسئله عفاف و حجاب در جامعه باشد و این موضوع را به‌عنوان هنجار اجتماعی فراگیر کند؟
برای آغاز بحث درباره حجاب باید به دلایل اجرای طرح نور پرداخت. پرسشی که در زمینه حجاب مطرح می‌شود این است؛ تا چه زمانی قرار است نسبت به عدم رعایت حجاب در جامعه بی‌اعتنا بود و این گونه مسائل در حوزه عفاف و حجاب را عادی فرض کرد؟
این در حالی است که هر نوع عادی‌انگاری در موضوع عفاف و حجاب در نهایت فضا را برای ارتکاب جرایم بازتر می‌کند و در نتیجه آرامش و امنیت روانی جامعه و خانواده‌ها بر هم می‌خورد و مورد تهدیدهای جدی قرار می‌گیرد، بنابراین در شرایط فعلی طرح نور زمینه‌ای برای رفتار مسالمت‌آمیز با افرادی است که حجاب را به‌عنوان یک هنجار اجتماعی سبک شمرده‌اند.
در اجرای طرح نور یک بار دیگر نیروهای حافظ امنیت و حریم عمومی وارد عمل شدند، اجرای طرح از سوی این بخش جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قبول مسئولیت از سوی نیروهای حافظ امنیت و حریم عمومی قابل ستایش است و با وجود اینکه این گروه مدتی از سوی برخی مغرضان مورد ظلم قرار گرفتند، اما باز هم برای تأمین و حفظ آرامش و امنیت جامعه در میدان حاضر شده‌اند.
این نکته طبیعی است که طبق حکم عقلانی، دینی و اعتقادی باید امور اجتماعی و فرهنگی مورد رصد و اصلاح قرار بگیرد و در این زمینه موضوع حجاب دارای جایگاه ویژه و مهمی است که نباید مورد غفلت باشد.
فعالیت فرهنگی همراه با اقدام اجرایی و اجتماعی
برخی معتقدند هنوز هم با فرهنگ‌سازی می‌توان در ترویج حجاب به موفقیت‌هایی رسید. به‌اعتقاد شما جایگاه زمینه‌سازی فرهنگی در این مقوله اجتماعی کجاست؟ آیا می‌توان با فعالیت فرهنگی، زمینه رعایت حجاب را فراهم کرد و یا همزمان نیازمند فعالیت عملی هستیم؟
مردم کشور ما از دیرباز مردمی اهل عفت و حیا بوده‌اند و همین نکته زمینه‌ای است که برای ترویج حجاب می‌توان از آن بهره برد، درواقع چون زمینه گرایش به عفت و حیا در وجود و فطرت مردم ما نهادینه شده است، از همین منظر می‌توان نسبت به ترویج حجاب اقدام کرد و هر فعالیت فرهنگی بر همین مبنا گذاشته شود.
دقت داشته باشید که فرهنگ ایرانی ما برگرفته از آموزه‌های دینی و اسلامی است و به همین دلیل است که موضوع پوشیدگی و حیا از اصول اصلی و جدی در جامعه و فرهنگ ایرانی به حساب می‌آید. هر انسان غیرتمند و دارای عقل سلیم، چه زن باشد و چه مرد، می‌داند که حیا لازمه حیات و زندگی سالم و امن است و از این منظر هم فرد، هم خانواده و هم جامعه در امنیت روانی و آرامش فکری خواهد بود،
به همین علت نباید به‌دلیل برخی برخوردها در مقوله فرهنگ از موضوع عفاف و حجاب غافل شد، زیرا بسیاری از کسانی که در جامعه ما حجاب را به‌طور کامل رعایت نمی‌کنند، خودشان به آموزه‌های دینی و اسلامی باور دارند و این رفتار آنها ناشی از عناد با نظام و کشور نیست، بلکه لازم است با این افراد رفتاری مهربانانه و از روی محبت و آرامش داشت و با دوستی و مدارا نکات حجاب و حیا را به آنها گوشزد کرد.
در طرح نور همان طور که از نام آن برمی‌آید، لازم است راه و مسیر حرکت روشن و نورانی باشد. در این طرح دختران و زنانی که موضوع حجاب را به‌عنوان یک هنجار اجتماعی مورد غفلت قرار می‌دهند و سبک می‌دانند، باید مانند خواهر و دختر خودمان در نظر گرفته شوند و از اینکه کسی خود را برتر و بهتر از دیگری بداند و با خشونت بخواهد ترویج حجاب کند، باید پرهیز شود.
با چنین رفتار مسالمت‌آمیزی می‌توان زمینه تقویت و رشد نگرش صحیح به رعایت حجاب را فراهم کرد، در واقع هر نوع پیشرفت و دستیابی به اهداف طرح نور، در گروی دوستی و رفتار صلح‌آمیز با افرادی است که هنجار اجتماعی حجاب را سبک می‌شمرند و به‌درستی اصول پوشیدگی را در رفت‌وآمدهای خود در جامعه رعایت نمی‌کنند.
کار عملیاتی از بدنه دولت آغاز شود
در زمینه عملیاتی کردن مبارزه با بی‌حجابی نیز شیوه‌ها و راهکارهای متنوع و بعضاً مخالفی ارائه می‌شود، اما در طرح فعلی که با عنوان طرح نور شناخته می‌شود، چه پیشنهادی برای رسیدن بهتر به نتیجه پیشنهاد می‌دهید؟
برای اجرای طرح نور خوب است کار عملیاتی از نهادهای زیرمجموعه دولت آغاز شود و همزمان رسانه‌ها با اقدام فرهنگی همراهی کنند، به این صورت که دولت، طرح نور را در سازمان‌ها و نهادهایی که تحت پوشش دارد اجرا کند. وقتی اقدام از بدنه دولتی آغاز شود، مردم بهتر در رعایت هنجار حجاب مجاب خواهند بود.
رسانه‌هایی که با ترویج فرهنگ حجاب و اجرای طرح نور مخالفت می‌کنند عموماً یا درک درستی از مسائل ندارند و نسبت به موضوع عفاف و حجاب کم‌اطلاع هستند یا غرض‌ورزی دارند و آب به آسیاب دشمن می‌ریزند.
در صورتی که زاویه‌گرفتن رسانه‌ای با موضوع حجاب بر اثر کم‌اطلاعی باشد، باید توجه داشت مجموعه‌هایی که به مسائل کلان جامعه ورود می‌کنند، باید از زمینه فکری و اطلاعی درست و دقیقی بهره‌مند باشند و بی‌اطلاعی در مورد کلان موضوع حجاب چندان پذیرفته‌شده نیست.
اگر هم رسانه‌ای قصد غرض‌ورزی دارد و در جریان جنگ شناختی، موضع خود را به‌سمت دشمن متمایل کرده است، باید مورد سؤال و اشکال قرار بگیرد که برچه‌اساسی در نظام جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند و از بیت‌المال مسلمین ارتزاق دارد اما تیشه بر ریشه سبک زندگی جوانان و نهاد خانواده‌های این جامعه می‌زند.
تبیین هنجار اجتماعی حجاب نیازمند فعالیت گسترده فرهنگی است
چه زمینه‌های فرهنگی برای ترویج این امر وجود دارد که می‌تواند بهانه و عاملی باشد تا ضرورت رعایت عفاف و حجاب تبیین شود؟
در طرح نور دختران و زنانی که موضوع حجاب را به‌عنوان یک هنجار اجتماعی مورد غفلت قرار می‌دهند و سبک می‌دانند، باید مانند خواهر و دختر خودمان در نظر گرفته شوند و از اینکه کسی خود را برتر و بهتر از دیگری بداند و با خشونت بخواهد ترویج حجاب کند، باید پرهیز شود.
یکی از نکات بسیار مهم در رعایت حجاب در جامعه این است که برای همه مردم تبیین شود که حجاب یک موضوع شخصی و خصوصی نیست تا برخی افراد گمان کنند می‌توانند حجاب را به‌طور فردی رعایت کنند یا خیر، یعنی برخورد سلیقگی درباره رعایت حجاب موضوعی منتفی است.
همان طور که فواید رعایت قوانین اجتماعی به تمام مردم مربوط می‌شود و آثار جمعی دارد، رعایت حجاب هم این گونه است، پس اگر یکی از مردم جامعه حجاب را رعایت کند، بهره‌ای خواهد داشت که هم به خود او خواهد رسید و هم به تمام مردم جامعه. عدم رعایت این هنجار اجتماعی نیز همین گونه است و آسیب‌های ناشی از بی‌احترامی به اراده اجتماعی، هم خود فرد را درگیر خواهد کرد و هم مردم اجتماع را.
در این مورد لازم است گروه‌های فرهنگی به‌خصوص رسانه‌ها و افرادی که تریبون‌هایی را در اختیار دارند دست به کار شوند و در اقدامی هماهنگ و بیش از پیش در زمینه ترویج حجاب فعال شوند، زیرا حجاب یک وظیفه عمومی است و تنها به مسلمانان مربوط نیست که درباره حکم اسلامی آن به‌تنهایی بحث و گفت‌وگو شود، بلکه حتی غیرمسلمانان نیز باید این هنجار را در سطح جامعه رعایت کنند، حتی اگر در خانواده و در فضاهای شخصی خود ملزم به رعایت نیستند.
دو زمینه مهم برای فرهنگ‌سازی حجاب: گرایش ذاتی به حیا و خانواده‌دوستی
نکته قابل توجه برای ترویج حجاب آن است که مردم کشور ما از دیرباز مردمی اهل عفت و حیا بوده‌اند و همین نکته زمینه‌ای است که برای ترویج حجاب می‌توان از آن بهره برد، درواقع چون زمینه گرایش به عفت و حیا در وجود و فطرت مردم ما نهادینه شده است، از همین منظر می‌توان نسبت به ترویج حجاب اقدام کرد و هر فعالیت فرهنگی بر همین مبنا گذاشته شود.
نکته دیگر خانواده‌دوستی و پایبندی مردان و زنان سرزمین ما به نهاد خانواده است، همین رویکرد مهم موجب شده است که دفاع از کیان خانواده برای افراد بسیار مهم باشد.
رعایت حجاب نیز تثبیت‌کننده بنیان‌های خانوادگی است و در مقابل عدم رعایت آن تهدیدی برای اعضای خانواده اعم از همسران و فرزندان محسوب می‌شود، در نتیجه رویکرد دیگری که می‌تواند به‌عنوان زمینه فرهنگ‌سازی عفاف و حجاب مورد استفاده قرار بگیرد، مسئله خانواده و حفاظت از حریم این نهاد مهم است.