گزارشی از نشست نقد و بررسی فیلم «اخت‌الرضا» در دانشگاه هنر و اندیشه قم؛
وفاداری «اخت‌الرضا» به مستندات تاریخی / چرا چهره حضرت معصومه به تصویر کشیده نشد؟
نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «اخت‌الرضا» با حضور سید مجتبی طباطبایی کارگردان اخت الرضا و دیگر عوامل آن برگزار شد.
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست نقد و بررسی و تجلیل از عوامل فیلم سینمایی «اخت‌الرضا» به همت دانشگاه هنر و اندیشه در سینما آیه قم برگزار شد.
در ابتدای این نشست، فیلم «اخت‌الرضا» به نمایش درآمد و در ادامه میز نقد و بررسی فیلم با حضور سید مجتبی طباطبایی کارگردان فیلم، سید حمیدرضا قادری مجری و کارشناس، احمد کشکولی مدیر تولید، مرتضی جلالی بازیگر و حنظله تاج‌الدینی مستندساز و منتقد سینما برگزار و فیلم به لحاظ فرم و محتوا به بحث گذاشته شد.
وفاداری «اخت‌الرضا» به مستندات تاریخی
سید حمیدرضا میرقادری در ابتدای این نشست عنوان کرد: بنده و سید مجتبی طباطبایی و حنظله تاج‌الدینی بیست سال قبل هنرجوی فیلمنامه‌نویسی در خانه هنر و اندیشه مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما بودیم و اگر به ما می‌گفتند بیست سال بعد به عنوان مجری و کارگردان و منتقد کنار یکدیگر می‌نشینید، باور نمی‌کردیم و این نشان می‌دهد برای رسیدن به بعضی آرزوها و خواسته‌ها باید صبور بود.
وی با بیان اینکه قم یکی از قطب های تئاتر ایران است، گفت: یکی از نقاط قوت «اخت‌الرضا» استفاده از توان بازیگران تئاتر قم است.
وی تصریح کرد: اگر تعداد صفحات تحقیق و پژوهش درباره حضرت معصومه(س) را جمع کنیم، بعید می‌دانم به 200 صفحه مفید در قطع وزیری برسد، وقتی ماده اولیه و خام پژوهشی کم باشد، پای تخیل به وسط می‌آید تا خلأهای پژوهشی را پر کند اما کارگردان فیلم «اخت‌الرضا» ، به صورت عامدانه از این موضوع پرهیز کرده و تاریخ مقدس را مطابق با همان چیزی که بوده، به تصویر کشیده است.
این پژوهشگر با بیان اینکه ذوق فیلم ساختن و فیلم دیدن را نباید کور کرد، گفت: نقد و بررسی برای اهالی فیلمسازی و کسانی است که فراتر از فیلم دیدن می‌خواهند تجربه بصری هنری داشته باشند و به جدّ معتقدم این فیلم را با اعضای خانواده باید دید و یک اثر شریف دینی است.
فیلمنامه استحکام لازم را ندارد
در ادامه، حنظله تاج‌الدینی مستندساز و منتقد سینما با بیان اینکه همیشه ترجیح می‌دهم شمر تعزیه نباشم و در نقش منتقد ظاهر نشوم، گفت: آقای طباطبایی هواپیمای متلاطمی را فرود آورده و در مجموع، «اخت‌الرضا» را فارغ از نقدهایی که به آن وارد است، فیلم شریف و مفیدی می‌دانم.
وی تصریح کرد: در مورد فیلمنامه با نویسنده زاویه دارم و کاش کاراکتر مأمون عباسی با بازی «مجید امیری» را به عنوان کاراکتر اصلی قصه قرار می‌داد و ما مسیر تحولی این شخصیت را می‌دیدیم و فیلم ستون فقرات محکمی پیدا می‌کرد.
این مستندساز با بیان اینکه در انتخاب بازیگر باید دقت بیشتری می‌شد، اضافه کرد: بازیگر نقش «اسماء» خوب درنیامده و گریم و بازی او به ضد نقش تبدیل شده و شباهتی به یک دختر عرب ندارد.
تاج‌الدینی افزود: بنده دست‌بوس استاد سید جواد طاهری هستم و همیشه ایشان را در مقام کارگردان بیشتر دوست داشتم تا بازیگری، استاد طاهری در این فیلم همان «مالک» سریال «یوسف پیامبر» است.
وی با انتقاد از حجم نریشن‌های فیلم «اخت‌الرضا»، گفت: این حجم از نریشن زیاد است و نفس مخاطب را می‌گیرد.
این منتقد همچنین موسیقی را ناهم‌خوان با فضای فیلم دانست و افزود: موسیقی در سطح یک کار تاریخی نیست، ما در صحنه شهادت حضرت نیاز به موسیقی خارج از تصویر داشتیم و صداگذاری ضعیف است.
چرا چهره حضرت معصومه(س) به تصویر کشیده نشد؟
در ادامه، سید مجتبی طباطبایی تهیه‌کننده و کارگردان فیلم «اخت‌الرضا» به روند ساخت این فیلم اشاره کرد و گفت: این اثر یک مستند داکیودرام است و ما ادعایی نداریم که فیلم سینمایی ساختیم، کار دارای نواقص و ضعف‌هایی است که خود ما هم به آن واقفیم اما دفاعیاتی نیز داریم و باید ببینیم در چه شرایط و با چه بودجه‌ای اثر را ساختیم.
وی تصریح کرد: نسخه اصلی فیلم 110 دقیقه بوده و امروز روی پرده نسخه 90 دقیقه‌ای به نمایش درآمده است.
کارگردان فیلم «اخت‌الرضا»، ساخت این فیلم را محصول عرق دینی و ایمان مذهبی جمعی از عوامل این فیلم دانست و گفت: نسخه اولیه این داکیو درام 30 دقیقه‌ای با مشارکت آستان مقدس حضرت معصومه(س) و عتبه حسینی در غربت آماده شد و حتی مدیران سینمایی در اتاق خود را به روی ما باز نمی‌کردند تا اینکه سازمان سینمایی سوره پای کار آمد و فاز دوم پروژه را با حضور هادی مقدم‌دوست در جایگاه مشاور کارگردان ضبط کردیم و در نهایت تبدیل به یک مستند داکیودرام سینمایی 90 دقیقه‌ای شد.
طباطبایی در خصوص استراتژی خود برای مواجهه با داستان زندگی حضرت معصومه(س) گفت: عموم آثاری که در حوزه ائمه اطهار(ع) تولید می‌شود به دو شکل است؛ یا هنرمند، تخیل و حدیث نفس خود را وارد قصه می‌کند و زندگی امام معصوم را به سمت ملودرام و یک درام دختر و پسری می‌برد و خود معصوم در حاشیه قرار می‌گیرد، یا یک هنرمندی با شال و دوشیز سبز و مشکی روی صحنه حاضر می‌شود و نص صریح حدیث و تاریخ را روایت می‌کند که به نظر بنده هرکدام از یک سمت بی‌راهه می‌رود.
وی افزود: «اخت‌الرضا» برای آستان مقدس حضرت معصومه(س) بود و ما باید ملاحظات آستان را رعایت می‌کردیم تا کار به لحاظ محتوایی و تاریخی گرفتار تحریف نشود، مثلاً در مورد حضرت مسیح کار به اندازه‌ای از مسیر خارج شده که فیلمساز به خودش اجازه می‌دهد «آخرین وسوسه مسیح» را بسازد.
کارگردان فیلم «اخت‌الرضا» در خصوص نوع روایت از حضرت معصومه(س) در این اثر، گفت: ما چند حقیقت تاریخی مهم و قطعی داشتیم، از جمله اینکه حضرت معصومه(س) قطعاً از مدینه هجرت کردند و در قم رحلت شهادت‌گونه داشتند؛ ما این فکت‌ها را کنار یکدیگر قرار دادیم و به روایت مستند رسیدیم.
طباطبایی در خصوص اینکه چرا چهره حضرت معصومه(س) در این فیلم به تصویر کشیده نشده است، گفت: ما یک جهان مثالی از حضرات معصومین(ع) داریم و شخصاً مخالف به تصویرکشیدن چهره حضرت معصومه(س) بودم، همانطور که به تصویر کشیدن حضرت عباس(ع) در مختارنامه، جهان مثالی مخاطب را برهم زد. من به عنوان فیلمساز حق ندارم، حدیث نفس خودم را وارد فیلم کنم.
وی با بیان اینکه با مهتابی روشن کردن توی صورت بازیگر نقش امام معصوم میانه‌ای ندارم، گفت: الگوی من در این فیلم، مصطفی عقاد بود و هنوز بعد از چند دهه می‌بینید فیلم «محمد رسول الله» زنده است و نمی‌توانید بگویید فیلم تخیل فیلمساز است.
کارگردان فیلم «اخت‌الرضا» افزود: ما سعی کردیم به مستندات تاریخی وفادار بمانیم و مورخان نگویند کار سند تاریخی نداشت، کما اینکه بعد از اکران فیلم، تعدادی از علما و روحانیون به بنده گفتند چیزی که ما سال‌ها در تاریخ خواندیم، شما به تصویر کشیدید.
طباطبایی تصریح کرد: از طرف دیگر وفادار ماندن به تاریخ به درام ضربه می‌زند، وقتی شما شخصیت‌پردازی و داستان‌پردازی می‌کنید قطعاً فیلم برای مخاطب جذاب‌تر می‌شود اما ما نمی‌توانیم مستندات تاریخی را نادیده بگیریم.
طباطبایی همچنین در پاسخ به نقدهای مطرح شده از سوی حنظله تاج‌الدینی، عنوان کرد: ما مجبور بودیم روایت را برعهده نقش «اسماء» قرار دهیم که به حضرت معصومه(س) نزدیک باشد، اگر قرار بود بار قصه روی دوش کاراکتر مأمون عباسی با بازی مجید امیری باشد، نمی‌توانستیم به خیمه حضرت برویم و رخ به رخ حضرت شویم، باید شخصیتی را انتخاب می‌کردیم که بتواند به حضرت معصومه(س) نزدیک شود.
وی همچنین از بازی «سهیلا محققی» در نقش «اسماء» دفاع کرد و گفت: ما نمی‌توانستیم یک کنیز سیاه و زشت انتخاب کنیم و مخاطب را از دست بدهیم؛ سهیلا محققی یکی از هنرمندان مستعد بازیگری بود و با چهره نجیب و بازی روان و معصومانه‌ای که داشت، تا حدود زیادی توانست موفق باشد.
کارگردان «اخت‌الرضا» در خصوص موسیقی فیلم نیز عنوان کرد: اتود اولیه موسیقی همراه با فلوت و نی بود که یادآور کارهای دهه شصتی بود، من ترجیح دادم از موسیقی لطیفه و زنانه و چیزی نزدیک به موسیقی فیلم محمد(ص) مجید مجیدی برای کار استفاده کنیم.
طباطبایی در خصوص بازی سید جواد طاهری در نقش «اسحاق‌بن‌موسی» نیز عنوان کرد: سید جواد طاهری بزرگ ماست و کاریزمای سپه‌سالاری یک کاروان هاشمی را داشت.
وی خاطرنشان کرد: اگر به من فرصت دهند فیلم خودم را می‌سازم، 60 درصد این فیلم مطابق فیلمنامه من است و نقاط بحرانی و جنگ را نشد ضبط کنیم، کنش شخصیت‌ها بیش از این بود و در شرایط موجود فیلمی را ساختم که امیدوارم مورد قبول مخاطب واقع شده باشد.
حضور 1800 بسیجی در فیلم «اخت‌الرضا»
در ادامه، احمد کشکولی مدیر تولید فیلم «اخت‌الرضا» در خصوص موانع و سختی‌های ساخت این اثر فیلم، گفت: ساخت فیلم تاریخی نیازمند ملزوماتی نظیر بودجه و پشتوانه استانی و ملی است در حالی که این فیلم از حمایت خاصی برخوردار نبود.
وی تصریح کرد: تولید فیلم «اخت‌الرضا» و «موقعیت مهدی» همزمان شده بود و شاید حدود 70 درصد امکانات سپاه قم در اختیار آن پروژه سینمایی قرار گرفت و کار را برای ما سخت کرد.
مدیر تولید فیلم «اخت‌الرضا» افزود: تأمین احشام یکی از بزرگترین بحران‌های گروه تولید بود و ابتدا قرار بود حداقل 13 رأس اسب و 20 نفر شتر داشته باشیم که در نهایت کار را با چهار شتر و 7 اسب جلو بردیم.
کشکولی با اشاره به حضور 1800 هنرور در فیلم «اخت‌الرضا»، گفت: شاید این تعداد هنرور به چشم مخاطب نیامده باشد اما تمام هنروران این اثر سینمایی از پایگاه‌های بسیج به عشق حضرت معصومه(س) آمدند و ریالی نیز دریافت نکردند.
وی افزود: در زمان ضبط فیلم در روستای باقرآباد شهر بافق حتی جای خواب نداشتیم و چند تن از اهالی روستا کلید خانه‌های خود را برای چند روز به عشق حضرت معصومه(س) در اختیار عوامل تولید قرار دادند.
مدیر تولید فیلم «اخت‌الرضا» به همراهی بازیگران قمی در ساخت این اثر سینمایی اشاره کرد و گفت: تعدادی از بازیگران این اثر سینمایی با یک‌پنجم دستمزد حاضر شدند در این کار حضور داشته باشند و واقعاً با علاقه قلبی به حضرت معصومه(س) و تعصب قمی نقش‌آفرینی کردند.
کشکولی اضافه کرد: این فیلم در بعضی روزها به طور میانگین 17 تا 22 ساعت ضبط داشت چراکه ما با محدودیت زمانی مواجه بودیم و باید شهرک سینمایی نور را تحویل گروه فیلمسازی دیگری می‌دادیم و چاره‌ای جز این نداشتیم که حتی از شب‌ها نیز برای تصویربرداری استفاده کنیم یا در زمان زمستان و بارش برف، سکانس تابستانی بگیریم.
ادای دین بازیگران قمی به حضرت معصومه(س)
همچنین مرتضی جلالی بازیگر فیلم «اخت‌الرضا» نیز که نقش یکی از مأموران عباسی را بازی می‌کرد، در خصوص تفاوت نقش‌آفرینی در این فیلم با دیگر آثار، اظهار داشت: تا حالا در نقش «بدمن» ظاهر نشده بودم، بویژه اینکه خانواده کاملاً مذهبی دارم و مجبور بودم در نقش قاتل خاندان اهل‌بیت(س) بازی کنم.
وی تصریح کرد: این کار نسبت به آثار نمایشی متفاوت بود اما همان جوّ و فضای تئاتری را برای ما داشت و حضور سید جواد طاهری و مجید امیری به ما انگیزه بیشتری می‌داد، بویژه اینکه سید جواد طاهری که سال‌ها برای ایفای نقش کاراکترهای تاریخی جایزه گرفته و حضور او مایه قوت قلب گروه بود.
این بازیگر فیلم «اخت‌الرضا» اضافه کرد: بنده و دیگر بازیگران این فیلم به عشق حضرت معصومه(س) و ادای دین به قم در این پروژه حاضر شدیم و هیچ منتی هم نداریم و افتخار می‌کنیم.
خاطرنشان می‌شود در پایان این مراسم با حضور مهدی حمیدی پارسا رئیس دانشگاه هنر و اندیشه از سید مجتبی طباطبایی کارگردان، مرتضی جلالی و محسن ساجدی بازیگران و احمد کشکولی مدیر تولید فیلم سینمایی «اخت‌الرضا» تجلیل شد.
ارسال نظرات