حوزه باید دامنه کنشگری خود را توسعه دهد/راهبری واحدی در تبلیغ وجود ندارد

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی در نشستی با مسئولان و اساتید طرح جامع شهید بیاضی زاده و فعالان این حوزه، گفت: آنچه با الهام گیری از بزرگان و مراجع و شخصیت های دیروز و امروز حوزه های علمیه فراگرفته ایم این است که تلاش کنیم تا نقطه های محوری و اصلی را در برنامه ریزی ها و طراحی های خود مد نظر قراردهیم.

مدیر حوزه های علمیه افزود: یکی از نکته های بسیار مهم در نهاد روحانیت و حوزه، مقوله پاسخگویی و کنشگری است. این مسئله یک راهبرد بسیار اساسی و بنیادی است که البته تئوری مخالفی نیز دارد. برخی از تئوری های مخالف نقش آفرینی همه جانبه حوزه به نگاه های دین حداقلی بر می گردد. این تفسیر ها غالبا دین را نقش آفرین و تمدن ساز نمی دانند. این نگاه بر پایه قرائت های خاص از دین است.

آیت الله اعرافی یادآورشد: طیفی از نگاه هایی داریم که خروجی آن در عمل، حوزه و روحانیت و دین اقلی و عدم ضرورت ورود دین در قلمروهای اجتماعی و سیاسی است. این مسئله یک طیف گسترده است که همه به آن واقف هستیم.

وی عنوان کرد: نوع دوم نظریاتی که این نگاه برآمده از نگاه انقلاب و اسلام را نمی پذیرد، به نگاه هایی بر می گردد که دین تمدنی را در مبانی نفی نمی کند، بلکه به دلیل شرایط زمانه می گوید که در این زمانه مصحلت نیست کاری کنیم. در نگاه برخی بزرگان غالبا این نگاه را شاهد بوده ایم. نوع اول از این دیدگاه های مخالف دیدگاه هایی است که در بنیادها به شکل دیگری دین را تفسیر می کند که رگه های آنها را در بخش های مختلف دیده ایم.

استاد حوزه علمیه قم افزود: انقلاب اسلامی و امام راحل نگاه سوم را به ما آموخت یعنی اسلام و دین و نهاد روحانیت، یک نهاد تمدنی و فراگیر و پاسخگو و متناسب با عقلانیت و رسالتی است که بر دوش نهاد دین قرار دارد. یعنی هم در تفسیر و قرائت در دین رویکردهای ذیل را نمی پذیریم و هم در مقام اجرا رویکرد دوم را نمی پذیریم. ما می گوییم که می توانیم و هم وظیفه داریم در این مسیرگام برداریم.

مدیر حوزه های علمیه بیان کرد: شاهد توانایی حوزه هستیم، ۶۰ سال گذشته است که در سختی های ایران و جهان و سختی هایی که بر روحانیت وارد می شد. امام راحل در این شرایط نهاد دین را تا این حد توسعه دادند. امام راحل در آن زمان می فرمود، یک بلندگو هم برای حرف زدن نداریم، ولی آن نگاه بزرگ آسمانی در مسجد اعظم و مدرسه فیضیه فرمود، ما همه دنیا را مخاطب خود می دانیم. در فرمایشات روز عاشورای فیضیه روی بحث آمریکا و رژیم شاه تمرکز داشتند که بنیان های علمی و فرهنگی دنیا را متزلزل کرد.

وی با بیان این که پاسخگویی و کنشگری با واقعیت های حوزه ما متفاوت است، گفت: در تبلیغ و تبیین دین، یک انسجام و راهبری واحدی وجود ندارد. بسیاری از امور تبلیغی مرتبط به سازمان های مختلف است و حتی بعضی وقت ها که ورود می کنیم می گویند که این امور مرتبط به جای دیگر است.

آیت الله اعرافی یادآور شد: حوزه باید رویکردهای خود را ارتقا دهد و دامنه کنشگری خود را توسعه دهد. حوزه تمدنی و پاسخگو و کنشگر، روح بسیاری از صدها طرح کوچک و بزرگی است که مدیریت حوزه در این سالها دنبال کرده است. این مسئله را بر اساس همان بحث بنیادین عرضه می کنیم که این راهبرد کلان در بسیاری از برنامه ها و اسناد حوزه وجود دارد.

وی عنوان کرد: امروزه حوزه به شکل نسبی از یک منظومه ذهنی برخوردار است. هر حرکتی در مسیر بسط و توسعه و تعمیق کنشگری و نقش حوزه باید جامع بین آن دو بال سنت و مناهج اجتهادی و کلامی که برخی از آن جدا شده اند و همچنین امور جدید باشد.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: مقام معظم رهبری مقید به ضوابط مناهج و اجتهادی هستند. بال دیگر نیز آن است که باید بدانیم نیازهای روز چیست. بسیاری از ما نمی دانیم که نیازهای امروز و معادلات این دنیا چیست. رهبری معظم بیان کردند، ما افرادی را می خواهیم که معادلات روز را بشناسد. این دو بال باید هم را کامل کنند.

مدیر حوزه های علمیه بیان کرد: حل مسئله دارای تفسیرهای مختلف است. حل باید در کنار راهبری مسایل باشد. روح کار شما باید راهبری مسایل باشد. حل مسئله فعال و مبتنی باید بر یک پارادایم و نیازشناسی و نیازسازی و دیدن مسایل کلان استوار باشد. حوزه باید راهبر باشد. خواجه نصیر و علامه حلی دو شخصیت مسئله شناس و راهبر بودند که توانستند مغول های خون ریز را چنان کنند که در همان دوره بسیای از تحولات را بنا بنهند.

وی گفت: وقتی از طرح آمایش حوزه سخن می گوییم، یعنی حوزه کنشگر مرتبط با درون خود، نظام، اجتماع و بین الملل. هنگامی که از کارویژه ها و آمایش صحبت می کنیم به منظور حوزه کنشگر و تمدن ساز است. زمانی که از درختواره های آموزشی می گوییم و یا از درختواره مهارت های کاربردی و ده طرح وسیع تبلیغی سخن می گوییم یعنی همین کنشگری و فعالیت در عرصه های وسیع تمدن سازی.

در سفر هفت روزه عتبات بیش از چهل برنامه داشتیم

آیت الله اعرافی یادآورشد: وقتی از فقه معاصر سخن می گوییم به همین معنا است. در سفر هفت روزه عتبات بیش از چهل برنامه داشتیم. یکی از مسایلی که برای اکثر آنها جذاب بود مجموعه فقه معاصر بود که با حمایت های رهبری معظم کار شد. این مسئله نشان دهنده تلاش حوزه برای حل مسئله است. امروزه بیش از پانصد پروژه برای حل مسایل نظام در حال تدوین و مطالعه است.

وی با اشاره به طرح شهید بیاضی زاده عنوان کرد: حل مسئله در بسیاری از طرح های حوزه دنبال می شود و البته کار شما نیز کار ویژه ای است که بر همه آنها اثر می گذارد. در مقام میدانی نیز ستاد حوادث و گروه های جهادی، اسناد نظام و مهدویت و... کنشگری های جدی داشته ایم. باید راه را برای ورود نسل قوی و فهیم حوزه به دامنه اثرگذاری بازکرد.

وی افزود: خوشبختانه ترکیب این جمع در این طرح بسیار محترم است، زیرا اجتماع عقل ها انقلاب آفرین است. آنچه در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت رخ داد، بر همین اساس است. این جمع نیز جمعی از عقول حوزه است که به دنبال یک هدف مبارک شکل گرفته است.

مدیر حوزه های علمیه بیان کرد: در این زمینه باید نگاهی نیز به حل مسئله درون حوزه نیز بیفکنیم. امروزه ده ها طرح آماده داریم که همین ها نیز باید مورد سوال واقع شوند.

وی گفت: بنده از سال ۶۱ وارد عرصه بین الملل شدم. سالهای سال نیز فعالیت های گسترده ای در عرصه بین المللی و تبلیغ بین المللی داشته ام. اکثریت ما نمی دانند که گفتمان انقلاب اسلامی چه ظرفیت و استعداد پذیرشی در عالم دارد و اگر هم می گوییم یک تصویر شبه ذهنی است. بنده در روستاهای آفریقا و آسیا گشته ام و با همه طبقات علمی و غیر علمی کشورهای مختلف جهان ارتباط داشته ام. حوزه ما یک هزارم این ظرفیت را نیز جواب نمی دهد.

آیت الله اعرافی یادآورشد: در زمینه کشف و شناسایی استعدادهای برتر کارهای روتینی انجام می دهیم، ولی بسیاری از اوقات آدم های ممتاز و نخبه در این چارچوب ها نمی گنجند. مرکز نخبگان و... باید سر جای خود باشد، ولی برای این مسئله باید کاری فراتر انجاد داد که البته اساتید در این زمینه به خوبی متوجه می شوندکه کدام شاگرد آنها نخبه هستند.

وی عنوان کرد: نکته دیگر آنکه خروجی کار پیشنهاد حل مسئله باید روایی مناسبی از لحاظ منهج اجتهادی و فقهی و فلسفی ما داشته باشد. ما در این زمینه باید حجت داشته باشیم و حجت پیدا کنیم. باید روایی و اعتبار اجتهادی هر خروجی را باید جدی بگیریم. تأثیرگذاری، نیازمند ساختارسازی است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: اعتبار و اتقان و راه اجرا از مسایلی است که در خروجی پروژه ها و طرح باید مد نظر باشد.

مدیر حوزه های علمیه بیان کرد: ارتباط فعالان این حوزه با مجاری و نهادهای تبلیغی در حوزه بسیار مهم است. در گروه مشاورانمان سی نهاد شکل گرفته است که پانزده مورد آن فعال است. ارتباط با تبلیغ در پروژه ها بسیار مهم است. همچنین نهادهایی که در آمایش داریم و با آنها با مرحله کار جدی می رسیم.

وی گفت: اتصال با مجاری عملیات و تبادل اطلاعات آنها می تواند روی طرح ها اثرگذار باشد. هرجایی هر کاری را شروع می کنیم می گوییم که باید بگویید که بعد از یک یا دو سال یا پنج سال می خواهید به کجا بروید.

آیت الله اعرافی عنوان کرد: استعدادهای مدیریتی حوزه باید در صحنه عمل وارد شوند. در فرایند هشت ساله به ده ها جوان در جامعة المصطفی سمت دادیم و تعداد متنابهی از آنها از سوی رهبری دارای حکم هستند. باید در زمینه توسعه و گسترش مدیریت در حوزه تلاش های جدی شود.

حاضران در این نشست مباحث خود را پیرامون فعالیت های صورت گرفته در این طرح ارایه کردند که مشروح آن درذیل آمده است.

گزارشی از روند طرح

حجت الاسلام والمسلمین بهاری مدیر دفتر امور نخبگان و استعداد های برتر حوزه های علمیه نیز در این دیدار در سخنانی گفت: در ابتدای نشست ۱۳۰ نفر در زمینه استعدادها شناسایی شدند و در طرح نیز دعوت شد. در زمینه استعدادهای حل مسئله نیز حدود ۱۵ مسئله توسط اساتید پیشنهادات خود را مطرح کردند و پس از بررسی در جلسات شورای علمی، از مجموعه ۱۵ مسئله، ۱۳ مسئله مورد تصویب قرار گرفت و در مجموع ۹۵ نفر در این عرصه شناسایی شدند.

وی افزود: در زمینه استعدادهای مدیریتی ۵۰۰ نفر ثبت نام کردند که از این تعداد ۱۰۰ نفر انتخاب شدند که بخشی از آنها در طرح اول شهید بیاضی زاده که تا سال ۱۴۰۰ برگزار شد شناسایی شدند.در زمینه نشست های تخصصی، جلسات دفاعیه نیز به عنوان مباحث تخصصی در نظر گرفته شد. در زمینه شاخه های حل مسئله نشست های تخصصی برگزار شد. در این زمینه ۸ نشست برای ۹۵ نفری که جزو استعدادهای حل مساله بودند برگزار شد. حلقه های علمی نشست های علمی را هر هفته برگزار می کردند و در مجموع ۲۱ نشست حلقه های علمی برگزار شد که بخشی از آنها در سال ۱۴۰۲ برگزار شد.

مدیر دفتر امور نخبگان و استعداد های برتر حوزه های علمیه با بیان این که در زمینه استعدادهای مدیریتی نیز نشست های تخصصی برگزار شد و مسایل پیرامون محورهای کارگروه را نقد و بررسی می کردند گفت: در این طرح تا کنون ۶ اردو شامل سه اردوی خانوادگی برگزار شد. در خصوص تولیدات نیز می توان گفت که پنج تا هفت کتاب از مجموع هسته های علمی منتج خواهد شد. در زمینه تولید پادکست نیز تعداد قابل توجهی برای پاسخ به شبهات تولید شده است. این تولیدات در رادیو سایبان در ایتا منتشر شده است.

وی ادامه داد: در طرح تلاش بر این بود که دغدغه هایی که بسیاری از بزرگان حوزه داشتند، بحث استاد راهنما نیز لحاظ شود. در این طرح به صورت آزمایشی تلاش کردیم که طرح را بر محور استاد بنا کنیم. به خصوص در هسته های علمی که شاخه های علمی با محوریت استاد در این طرح فعال بودند. این مسئله تجربه خوبی در این بعد بود که بتوانیم که همان بحث استاد راهنمایی که توسط مدیریت حوزه های علمیه نیز مورد تاکید است به شکل گسترده پی ریزی شود.

حجت الاسلام تاکی مسئول شاخه حل مسئله نیز در این دیدار در سخنانی گفت: شاخه حل مسئله از ابتدای فعالیت خود به دنبال چالش های اصلی، رفت و یکی از مشکلات اصلی را در عینیت یافتن عناوین علمی در عرصه عملیاتی دانست. علم لاینفع یا به قول اساتید دور باطل یکی از مشکلاتی است که باعث می شود که بسیاری از انگیزه ها از بین برود. در این رابطه شاخه حل مسئله تمرکز خود را بر امتداد علوم حوزوی بر حل مشکلات عینی جامعه، حاکمیت و حوزه گذاشته است. قالب طرح نیز به عنوان هسته های حل مسئله نامگذاری شد.

وی افزود: در مسئله حل مسئله می دانیم که یکی از بزرگترین مشکلات ما این است که برخی طلابی که در این عرصه وارد شدند تراز علمی نداشتند یا اینکه تراز علمی داشتند، ولی در عمل از آن تراز فاصله گرفتند. دو گانه علوم حوزوی و مسایل عینی باید در این زمینه حتما حفظ شود.رکن اصلی در این عرصه با استاد است و تلاش می شود که علمیت حوزوی استاد پشت مسایل است ولی برای انجام وزانت علمی در دفاعیه ها این وزانت حفظ شود.

حجت الاسلام تاکی بیان داشت: طبق خواست اساتید طلبه هایی که قابلیت همکاری با استاد را دارند در این قالب حضور پیدا می کنند.اساتید طرح دارای شاخصه های مختلفی هستند. استادی که یک طراز علمی باشد و سطح عالی حوزه باشد از مسایل مهم بود. دوم اینکه استادی که دارای بدنه اجتماعی دارند نیز برای ما مهم بود. بسیاری از اساتید ارتباط شاخصی با بدنه اجتماعی ندارند ولی اساتید این طرح هم اندیشه وفکر دارند و هم دارای بدنه اجتماعی هستند که قابلیت جریان سازی دارند.

مسئول شاخه حل مسئله بیان کرد: نکته سوم این که همه اساتید ما لااقل در حل مسائل، کارهایی کرده اند. در زمینه حل مسئله باید تلاش کنیم که کارهای قوی تری انجام دهیم. این اساتید می توانند الگویی برای طلابی باشندکه امروزه بی انگیزه هستند و نمی دانند که در فردای جامعه در چه جایی می توانند فعالیت کنند.

وی افزود: این طرح نیازمند ثبات است. اساتیدی داریم که شرکت های گسترده ای را در زمینه ساختارسازی یاری می دهند.تربیت طلاب در بستر این حوزه در حال انجام است. دلیل اینکه خود استاد طلبه خود را انتخاب می کند به این دلیل است که تربیت باید شکل بگیرد. در این زمینه پیشتبانی های رفاه و ارشاد انجام شود. مطمئن باشید که کتابهایی که در این بستر تولید می شود از برخی از کتابهایی که در حوزه تولید شده است از جهت کارآمدی و حل واقعی مسایل ارزش بیشتری دارند. این طرح در واقع یک طرح پیشران است و تولیدات آن نیز این ویژگی را دارند.