شماره جدید فصلنامه علمی «پژوهش‌های انقلاب اسلامی»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 35 فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» صاحب امتیازی انجمن علمی انقلاب اسلامی ایران با مدیرمسئولی ابراهیم کلانتری و سردبیری یحیی فوزی منتشر شد.

این فصلنامه در 11 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

عوامل مؤثر در مشروعیت حکومت ولایت فقیه از منظر امام خمینی(ره)

میلاد موحدیان؛ اصغر افتخاری

چکیده: بحث پیرامون عوامل مؤثر در مشروعیت حکومت ولایت فقیه، پس از انقلاب اسلامی بیش از پیش در جامعه علمی مطرح شد. شاید بتوان گفت بیشترین تلاش محققان در این زمینه فهم دیدگاه امام خمینی(ره) نسبت بدین موضوع بوده است چراکه فهم نظر ایشان نسبت به عوامل مؤثر در مشروعیت حکومت ولایت فقیه که خود مؤسس آن بوده است، بسیار ارزشمند می‌باشد. نگارنده با بررسی آثار موجود در این باب،متوجه آن شد که برخی از پژوهشگران این حوزه که سعی در تبیین دیدگاه امام در موضوع تحقیق داشته‌اند، دچار یک اشکال شده‌اند و آن عبارت است از اینکه روش نادرستی را انتخاب کرده اند؛ بدین صورت که ابتدا یکی از نظریات مرسوم در باب مشروعیت را با ادله مختلف اثبات کرده و سپس سعی کرده‌اند با استفاده از برخی بیانات همسوی امام، به این نتیجه برسند که نظر ایشان نیز همان است. بنابراین در این تحقیق تلاش بر این بوده تا با اصلاح روش و ارائه یک روش جایگزین ابتدا الگوی نسبتا جامع از سؤالات فرعی مرتبط با موضوع ارائه داده شود و سپس با طراحی فرآیند مشروعیت حکومت ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی، به پاسخ سؤال اصلی تحقیق که عبارت است از «عوامل مؤثر در مشروعیت حکومت ولایت فقیه از منظر امام خمینی، چیست؟»،برسیم. روش نگارنده برای تحلیل بیانات امام و یافتن پاسخ سؤالات فرعی، روش تحلیل محتوا بوده است. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که امام خمینی، مشروعیت حکومت فقیه عادل را در گرو دو عامل می‌دانستند؛انتصاب الهی در مرحله ولایت بالقوه و نصرت مردمی در مرحله ولایت بالفعل. بنابراین نوآوری تحقیق یکی در روش آن است که به ارائه روش جایگزین برای فهم اندیشه سیاسی امام در باب مشروعیت حکومت ولایت فقیه پرداخته و دیگری در نتیجه‌گیری است که به دوگانه‌ای غیر از دوگانه مشروعیت الهی مقبولیت مردمی و فهم متفاوتی از این دوگانه رسیده‌ایم.

تبیین مقایسه‌ای دو رویکرد حکمرانی متعالی اسلامی و حکمرانی خوب

محسن عابدی‌درچه؛ بهادر زارعی؛ سیدعباس احمدی؛ زهرا پیشگاهی‌فرد

چکیده: در این پژوهش پس از بررسی نظریه‌های اندیشمندان غربی و مسلمان به بحث و مقایسه تطبیقی پیرامون دو نوع حکمرانی خوب در غرب و حکمرانی متعالی در اسلام پرداخته شده است. در دنیای کنونی و در گذر از حکمرانی بَد به حکمرانی مطلوب که وضعیت ایده‌آل و آرمانی تمامی جوامع جهانی است، و اینکه حکمرانی باید از آن چه شخص یا گروهی باشد و ویژگی‌های فردی و ایدئولوژیکی زمامدار یا حاکمان چه باید باشد، بحث اساسی محافل حکمرانی می‌باشد. ویژگی‌ها و مولفه‌های عمده حکمرانی‌ها در مطلوبیت آنها و کسب رضایت مردمی از مهم‌ترین مباحث در حکومت‌داری و رسیدن به کمال و سعادت افراد و جوامع است. در این میان هر چند بیشتر نظریه‌های غربی نیز از عدالت و دیگر صفات و ویژگی‌های حکمرانی خوب که مورد نظر اسلام نیز هست صحبت کردند، اما رویکرد اصلی آنها به سمت کمال مادی و دنیوی انسان‌ها بوده و این به دلیل گرایش انسان‌محوری آنهاست. از سوی دیگر، اسلام با نگرشی خدامحور، سعادت اخروی را هدف خلقت انسان‌ها و جوامع معرفی می‌نماید. بر همین اساس، از آنجایی که هدف خلقت دنیا، انسان‌ها، جوامع و تشکیل حکومت‌ها نیل به سعادت َابدی‌است، لذا آشکار شدن ویژگی‌های بهترین نوع حکمرانی برای معرفی آنها و تبعیت مردم از چنین حکومت‌هایی ضروری است.

شبکه مضامین تحول از دیدگاه رهبر معظم انقلاب (مدظله)

عبدالکریم خیامی؛ محسن جوهری

چکیده: بر اساس معارف انقلاب اسلامی، انقلاب پدیده‌ ای تکاملی است که به تغییر نظام سیاسی ختم نمی‌شود و پس از آن هم در جهت تحقق آرمان‌ ها ادامه می‌یابد. علاوه بر این مواجهه نظام اسلامی با مجموعه‌ ای از چالش‌های پیش‌ رو، ضرورت ایجاد تحول را دوچندان کرده است. لازمه تحول مطلوب و پایدار، شناخت عمیق خود این پدیده است؛ در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی موضوع تحول از دیدگاه رهبر معظم انقلاب پرداخته است. با توجه به ماهیت اکتشافی این پژوهش و ضرورت کاوش نظری در متون موجود از رهبر انقلاب،‌ در این پژوهش از روش تحلیل مضمونی استفاده شده و درنهایت شبکه مضامین تحول ارائه شده است. لزوم تحول، ارکان و زیرساخت‌ های تحول، منطقه نوآوری در تحول، ویژگی‌ های تحول، زیرساخت‌ های ذهنی تحول، عوامل انسانی تحول، شرایط و توصیه‌ هایی برای تحول و موانع،‌ آفات و بدفهمی‌های تحول ارکان اصلی این شبکه را تشکیل می‌دهد.

شاخص‌های سیاسی انقلابیون از دیدگاه قرآن

مهدی باکویی؛ احد داوری چلقائی

چکیده: انقلاب اسلامی ایران با تأسی از تعالیم وحیانی قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام به پیروزی رسید و انقلابی گری یکی از ارزش‌های جامعه اسلامی تلقی گردید. انقلابیون نیز در حوزه‌های مختلف مورد نیاز جامعه از جمله سیاست، فرهنگ و اقتصاد برای پیشبرد اهداف انقلاب تلاش کردند، حضور در این عرصه‌ها به‌ویژه عرصه سیاست، به دلیل عدم همسانی تعاریف و فقدان معیارهای سنجه‌پذیر و معین، همواره با فراز و فرودهایی همراه بوده است، این پژوهش درصدد است تا معیارهای سیاسی انقلابی گری را با معیار قرآن مورد بازبینی و بازیابی قرار دهد. از این رو با تحلیل آیات قرآن کریم و با کمک داده‌های کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این سؤال است که شاخص‌های سیاسی انقلابیون از دیدگاه قرآن چیست؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد پیروی از رهبری جامعه اسلامی، صراحت در بیان مواضع انقلابی، اعتماد به نیروهای داخلی، حساسیت در برابر دشمن، رعایت تقوای سیاسی، رعایت ارزش‌های مقبول زندگی اجتماعی و مبارزه با فساد درونی نیروهای انقلابی از مهم‌ترین شاخص‌های سیاسی انقلابیون از نگاه قرآن هستند.

تحلیل تنش میان سیاست‌های هویتی اسلام حکومتی و اسلام سازمانی (از 1357 ه.ش تا 1360ه.ش)

مجید بهستانی؛ مرتضی عباس زاده

چکیده: اگر چه وقوع انقلاب اسلامی در ایران با مشارکت افراد، سازمان‌ها، گروه‌ها و طیف‌های متنوع، شامل اندیشه‌های اسلام سیاسی، ملیگرایانه، چپگرایانه (کمونیستی-مارکسیستی) و التقاطی همراه بود اما با سرنگونی رژیم پهلوی تفاوت دیدگاه‌ها و آرمان‌های هر یک از این ابعاد هویتی فوق بیش از پیش نمایان شد. با مطالعه روند تطور سیاست هویت در ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی در 1357، تا تثبیت دولت در جمهوری اسلامی در سال 1360، شاهد بازخوردها و برخوردهای اندیشه‌ها و سیاست‌های هویتیِ بازیگرانِ دخیل در وقوع انقلاب و به ویژه مابین هویت اسلام حکومتی که به رهبری امام خمینی بود با تفکر هویتی اسلامی-مارکسیستی سازمان مجاهدین خلق (اسلام سازمانی) هستیم که نهایتا منجر به تثبیت ایده امام خمینی در جمهوری اسلامی شد. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیل تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش برآمدیم که برخوردها و بازخوردهای سیاستهای هویتی مابین اسلام حکومتی و سازمان مجاهدین خلق از 1357 تا 1360، چگونه سبب تفوق هویت اسلام حکومتی در نظام جدید شد؟ در این راستا سازمان مجاهدین خلق از ابتدای انقلاب سعی داشت، برای کسب قدرت، خود را همسو با جریان هویتی اسلام سیاسی قلمداد کند و حتی بر آن نیز تاثیر بگذارد اما به دلایلی چون عدم پذیرش مارکسیسم از سوی مردم، رهبری قاطعانه امام خمینی (ره)، شوق توده مردم به حضرت امام، و مذهب شیعه، وقوع جنگ تحمیلی و لزوم دفاع از کشور و تفوق کارکرد فرهنگی اسلام‌گرایان بر عملکرد مسلحانه مجاهدین خلق، سازمان مذکور نتوانست سیاست هویتی خود را در جامعه ایران بقبولاند.

تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری آیت‌الله سید علی خامنه‌ای(مدظله‌العالی) با مطالعه موردی کتاب انسان250ساله

مهدی تابنده؛ غلامحسن محرمی

چکیده: تاریخ‌نگری به‌ عنوان بینش و تاریخ‌نگاری به‌ عنوان روش، دو عنصر مبنایی و اساسی در فهم تاریخ به‌عنوان حافظۀ اجتماعی و بهره‌گیری از آن است. امتداد تمدن‌ها همواره نسبت مستقیمی با میزان آشنایی آنها با تاریخ داشته است و در این زمینه میزان دانایی تاریخی رهبران هر ملت، یک عنصر حیاتی محسوب می‌شود. در این پژوهش بر آنیم تا با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با مطالعه موردی کتاب انسان250ساله که گردآوری سخنان آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در خصوص تاریخ امامت است، برخی ابعاد تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری رهبر انقلاب را نمایان کنیم. یافته‌های این پژوهش در دو بخش مجزای تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری حاکی از آن است که معظم‌له با نگاهی توحیدی به‌تحلیل تاریخ می‌پردازند، ادوار زمانی را تفکیک کرده و از روش تحلیل دکترینال و استراتژیک تاریخ بهره‌ می‌برند. همچنین روش تاریخ‌نگاری ایشان علاوه بر وجود شاخص‌های منحصر بفرد، مورد اجماع دانشمندان اسلامی و علمای تاریخ نیز هست.

واکاوی دلایل و پیامدهای انتشار مقاله 17دی ماه سال 1356

سهیلا نظری قنبری؛ فواد پورآرین

چکیده: روز ۱۷ دی‌ماه سال ۱۳۵۶، مقاله‌ای تحت عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» به قلم مستعار احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید. این مقاله در سراسر ایران بازتابی گسترده داشت اما با گسترش اعتراضات قم پیآمد آن به‌طور فوری جلوه‌گر شد و با گسترده شدن اعتراضات تعداد کشتگان افزایش یافت. این جستار درصدد است با عنایت به نظریه کورپی و عملکرد محمدرضا شاه در مواجهه با بحران به واکاوی ماهیت مقاله و دلایل و پیآمدهای انتشار آن بپردازد. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد مقاله 17 دی هم چون جرقهای در دل روزهای پر خفقان و مملو از سرکوب، منجر به اتحاد نیروهای اپوزیسیون با تمسک به ایدئولوژی مذهبی شد و نقطه عطفی جهت مبارزات میدانی گردید. در این میان آنچه حائز اهمیت است روش غیرهوشمندانه رژیم برای مواجهه با مخالفان بود که درنهایت در بستر چنین حوادثی جرقه های انقلاب شکل گرفت.

دلائل و زمینه های سیاسی- فرقه ای تاسیس و توسعه مدارس بهایی با تاکید بر تاریخ معاصر ایران

امامعلی شعبانی؛ مهدی محمودی چراتی؛ رمضان صیقل؛ سیدعلی اکبر عباسپور

چکیده: سرمایه گذاری برای ایجاد موسسات آموزشی و در راس آن تاسیس مدارس برای کودکان و نوجوانان از اهتمام ویژه ای در منظومه فکری رهبران فرقه بهایی برخوردار بوده است. حال پژوهش با طرح این پرسش اساسی که دلائل و زمینه‌های سیاسی-فرقه ای تاسیس و توسعه مدارس بهایی در تاریخ معاصر ایران کدام است؟ دریافته است که بهائیت به عنوان تشکیلات ‌سیاسی به دلائل مختلفی چون توصیه رهبران، تبلیغ آیین، همسوسازی فکری جامعه ایرانی، آموزش نسلی جامعه بهایی، حراست از تفکرات مذهبی و سیاسی فرقه، ایجاد و یا تقویت اتحاد و همبستگی بین بهاییان، جذب غیربهاییان از مدرس و معلم تا دانش آموز، تبلیغ سیاسی با برجسته انگاری نقش بهاییان در فرآیند اصلاحات به خصوص در آموزش و پرورش نوین ایران و در نهایت مقابله با بینش انتقادی نسبت به فرقه بهاییت، تاسیس و توسعه مدارس را در دستور کار خود قرار داد. علاوه بر این تعاملات با حکومتها و برخورداری از حمایتهای خارجی در این مساله موثر بوده است.

مطالعه ی جامعه شناختی تحولات سبک زندگی ایرانی- اسلامی در بین خانواده های ایرانی از انقلاب اسلامی سال 1357 تا کنون : وفاق ، تفاوت یا شکاف ارزشی ؟ (مطالعه موردی : خانواده های ساکن شهر اراک)

محمدامین باقری؛ سیف الله سیف اللهی؛ مظفرالدین شهبازی؛ علی باصری

چکیده: این مقاله به بررسی وضعیت سبک زندگی ایرانی اسلامی در بین خانواده های ایرانی و روند تغییرات آن از انقلاب اسلامی سال 1357 تا کنون و تحلیل و تبیین جامعه شناختی عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر این تغییرات می پردازد.چارچوب نظری با الهام از نظریه های ماکس وبر، پیر بوردیو ، آنتونی گیدنز و رونالد اینگلهارت ، تدوین و بر اساس آن ، چهار عامل پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، مصرف رسانه ای ، تکثر منابع جامعه پذیری و تحرک جغرافیایی به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب شدند .
پژوهش به روش پیمایشی و با تکنیک پرسشنامه انجام شده است . جامعه آماری پژوهش ، کلیه خانواده‌های ساکن شهر اراک در سال ۱۳۹۸ بوده اند . حجم نمونه براساس فرمول کوکران ، 440 خانواده بوده که به شیوه ی نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. پردازش داده ها با استفاده از آزمون های آماری در نرم افزارspss انجام شده است. نتایج آزمونT بیانگر تفاوت معنادار میانگین امتیازات سبک زندگی ایرانی اسلامی در میان خانواده های دهه ی 60 و دهه ی 90 در سطح تفاوت ارزشی می باشد. نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نیز رابطه ی بین متغیرهای مستقل پایگاه اقتصادی – اجتماعی (649/0-)، میزان مصرف رسانه (736/0-)، میزان تحرک جغرافیایی (707/0-) و تکثر عوامل جامعه‌پذیری (670/0-) ومتغیر وابسته (سبک زندگی ایرانی اسلامی) رانشان می دهد به طوری که باافزایش مقدار آن ها،میزان اهمیت سبک زندگی ایرانی،اسلامی دربین خانواده ها کاهش می یابد.

بحران سوریه و چالش های سیاسی- امنیتی رژیم صهیونیستی در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران

امیررضا مقومی؛ مهدی جاودانی مقدم

چکیده: بحران سوریه، بدون شک، یکی از مهمترین نقاط عطف تحولات خاورمیانه در دو دهه اخیر و کانون تلاقی اهداف و منافع بازیگران متعدد منطقه ای و بین المللی بوده است. دراین میان، رژیم صهیونیستی اگرچه در ابتدا با این تصور که این بحران به تضعیف و یا سرنگونی نظام سیاسی سوریه و بالتبع افول محور مقاومت در منطقه منجر می شود، بر فرصت های ناشی از این بحران متمرکز شده بود اما با گذشت زمان، با افزایش جایگاه و نقش مهم محور مقاومت و بویژه ایران در مدیریت این بحران، چالش ها و تهدیدات ناشی از این بحران را موثرتر ادراک نمود. چنانچه دراین زمینه، حضور مستقیم و بی‌واسطۀ جمهوری اسلامی ایران در سوریه و در کنار مرزهای فلسطین اشغالی به یکی از اولویت های تهدید امنیت ملی رژیم صهیونیستی تبدیل شد. در این چارچوب، این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است که وقوع بحران سوریه وبه دنبال آن حضور جمهوری اسلامی ایران در این کشور، چه تهدیداتی را فراروی رژیم صهیونیستی قرار داده است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که حضور طولانی‌مدت جمهوری اسلامی ایران در کنار مرزهای فلسطین اشغالی و بویژه گشایش جبهۀ سوم مقاومت در جولان، زمینه بسط نفوذ ژئوپلیتیکی تهران در شامات و افزایش قدرت بازدارندگی ایران در مقابل رژیم صهیونیستی را بوجود آورده و و قدرتِ عمل این رژیم را در زیر منطقۀ شامات محدود می‌سازد. علاوه بر این، حضور مداوم ایران در سوریه، نه تنها زمینه تقویت مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جریان های میدانی مقاومت را بوجود آورده بلکه امکان تاثیرگذاری آن بر فلسطینیان آواره ساکن در شامات را فراهم نموده که این مساله می تواند رژیم صهیونیستی را با چالش‌های سیاسی- امنیتی درونی و بیرونی عدیده‌ای مواجه سازد.

تحلیل مضمون پیش شرط ها و استلزامات تحقق دولت اسلامی در اندیشه ی مقام معظم رهبری(حفظه الله)

رسول ملائی؛ غلامرضا بهروزی لک

چکیده: مقاله حاضر به تحلیل مضمون پیش شرط ها و استلزامات دولت اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری(حفظه الله) می‌پردازد. (مسأله) در این مقاله چیستی پیش شرط ها و استلزامات دولت اسلامی در اندیشه معظم له، با روش کیفی تحلیل مضمون و به کارگیری نرم افزار MAXQDA بررسی شده است. (روش) ایجاد دولت اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری(حفظه الله)، دارای جایگاهی مهم و کلیدی می باشد. در اندیشه ی تمدنی مقام معظم رهبری دولت اسلامی ابزاری برای تحقق حیات طیبه می‌باشد که در آن پیشرفت های مادی و معنوی در جامعه محقق خواهد شد. اینکه از نظر مقام معظم رهبری(حفظه الله) استلزامات تحقق دولت مطلوب اسلامی چیست و چه پیش شرط هایی برای ایجاد چنین دولت مطلوبی ضرورت دارد نیازمند بررسی و پژوهش می باشد. با توجه به بررسی سخنان مقام معظم رهبری(حفظه الله) درباره ماهیت، ضرورت، هدف و منابع و مبانی نظری تحقق دولت اسلامی در کشور، پیش شرط های لازم در تحقق دولت اسلامی را می توان نتیجه گرفت. معظم له معتقد هستند جهت تحقق دولت اسلامی که لازمه ی ایجاد حیات طیبه در جامعه می باشد، هم استلزامات ساختاری و بنیادی و هم استلزامات کارگزاری متناسب با منابع اسلامی استخراج گردیده و به کار گرفته شوند.(یافته‌ها)

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی«پژوهش های انقلاب اسلامی» می توانند به نشانی تهران. میدان انقلاب. خیابان 16 آذر. نبش کوچه رهنما . پلاک 30، طبقه اول، دفتر نشریه پژوهش های انقلاب اسلامی ایران با شماره تلفن: 021-88332865 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://www.roir.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.