بیانیه گام دوم انقلاب، درسنامه جامع مکتب امام است

به گزارش گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، آیین رونمایی، نقد و بررسی ۳ کتاب درباره بیانیه گام دوم «روایتی کوتاه از بیانیه گام دوم»، «برخی مفاهیم اساسی در بیانیه گام دوم» و «گفتارهایی در باب بیانیه گام دوم» که به قلم علی ذوعلم به زیور طبع آراسته شده، برگزار شد. در این مراسم علی لاریجانی، مشاور مقام معظم رهبری، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و علی ذوعلم رئیس اندیشگاه گام دوم انقلاب به سخنرانی پرداختند.

تداوم حرکت تکاملی انقلاب به یک نظام تربیتی وابسته است

علی لاریجانی در این نشست اظهار داشت: این ۳ کتاب بحث‌های خیلی خوبی دارد و تا حدی به مبانی فکری بیانیه پرداخته اند.

وی ادامه داد: در بیانیه گام دوم موضوعات متکثری مطرح شده است، از وضعیت گذشته ایران تا شرایط حدوث انقلاب و راه طی شده در این ۴۰ سال و مسیر آتی مومنان، در آن وجود دارد.

وی افزود: نکته مهم روح کلی حاکم بر بیانیه است تا موضوعات متکثر ذیل آن فهم شود؛ لذا ابتدا باید حقیقت بنیادین و روح کلی حاکم بر بیانیه را کشف کنیم.

لاریجانی اظهار داشت: در اسلام موضوعات متنوعی داریم از مسایل فردی گرفته تا مسایل کلی و...، اما اگر بخواهیم حقیقت اسلام را بفهمیم با رجوع به بیان علامه طباطبایی، روح کلی اسلام همان توحید است و بقیه موضوعات در جوف توحید معنا می‌شود. در بیان علامه مسأله عدالت مسأله مهم در ارسال رسل است که ذیل توحید از آن بحث می‌شود.

وی با اشاره به بیانیه گام دوم تاکید کرد: روح کلی بیانیه این است که انقلاب اسلامی یک حرکت زنده است. بقیه امور مثل استقلال و آزادی و نه شرقی و نه غربی در جوف این موضوع معنی پیدا می‌کنند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: در فراز و فرود‌های انقلاب این مسایل گاهی پیش آمد که می‌گفتند انقلاب حادث شده حالا باید نظام سازی کنیم. یا برخی با پیش آمد برخی حوادث، چنان دچار یاس می‌شدند که گویا انقلاب را تمام شده می‌دیدند. اگر ما روح کلی انقلاب را بشناسیم می‌توانیم به این دو نگاه پاسخ روشن دهیم.

لاریجانی با طرح این سوال که چرا انقلاب زنده است؟ گفت: پاسخ به این سوال به نوع نگاه ما به جامعه باز می‌گردد. نگاه ما به جامعه چیست؟ اگر اصالت را به فرد بدهیم و بگوییم جامعه اجتماعی از افراد تشکیل شده، تلقی متفاوتی ایجاد می‌کند.

مشاور مقام معظم رهبری افزود: مرحوم علامه در تفسیر المیزان نشان داده اند که جامعه حیثیت مستقل و هویت مستقلی از افراد دارد، ضمن اینکه افراد وجود دارند، اما جامعه غیر از افراد، هویت مستقل دارد و دارای حقوق است؛ لذا تلقی ما از انقلاب هم بر این اساس می‌تواند تفاوت کند.

لاریجانی با اشاره به آیه ۲۸ سوره جاثیه و ۱۰۸ سوره انعام تاکید کرد: علامه از این آیات استفاده می‌کند تا اثبات کند جامعه دارای هویت مستقل است و شعور و عصیان و حساب و کتاب دارد.

وی ادامه داد: شهید مطهری در کتاب فطرت امر دیگری را به این بیان علامه اضافه کرده‌است. ایشان می‌گوید همانطور که انسان‌ها داری فطرت هستند، جامعه هم که برای آن قائل به وجود مستقل هستیم، هم دارای فطریات است. من این را در اندیشه دیگر فیلسوفان ندیده ام که جامعه دارای فطریات باشد.

رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی با طرح این سوال که فطرت الهی در جامعه به چه معنی است؟ گفت: شهید مطهری برخی از سنن همیشگی و جاودانه الهی بر جوامع را به عنوان فطریات جامعه می‌داند. به نظر ایشان سنت الهی این است که جوامع به سمت تکامل منتهی می‌شوند. وحدت امم یک امر فطری است که این در زمان ظهور امر مسلمی است. این البته احتیاج به تفسیر بیشتر دارد. مثلاً استقلال یا آزادی یا هویت ملی از چیز‌هایی است که همه جوامع به طور طبیعی آن را می‌طلبند؛ بنابراین ممکن است که بحث فطریات احتیاج به تفسیر داشته باشد؛ لذا اینکه می‌گوییم انقلاب زنده است، ابتنا به این موضوع دارد که تلقی ما نسبت به جامعه چیست.

لاریجانی با طرح این سوال که چرا انقلاب امری استمراری است و دوام دارد؟ گفت: انقلاب‌ها دو نوع هستند، برخی متکی به عوارض و صفاتی هستند که محدودیت دارند لذا جاودانگی ندارند کمااینکه انقلاب صنعتی و انقلاب فرانسه همینطور است. اما اگر یک انقلابی متکی بر جوهره واقعی یک جامعه باشد که ویژگی تداوم و استمرار دارد به این می‌رسیم که انقلاب تداوم دارد و زنده است.

وی ادامه داد: انقلاب اسلامی متکی بر جوهره واقعی جامعه اسلامی یعنی فرهنگ دینی است. اینکه انقلاب زنده است مبنای عقلایی دارد چراکه این به جوهره و ذاتیات جامعه اسلامی باز می‌گردد که امری با دوام است.

علی لاریجانی افزود: جامعه مستمرا در حال تغییر است و با بیرون، داد و ستد دارد و هر لحظه تغییرات سیاسی و اجتماعی برای جامعه پدید می‌آید. اگر ما نقطه‌ای نگاه کنیم در هر لحظه جامعه در حال تغییر است. حرفی که مرحوم ملاصدرا درباره حرکت جوهری مطرح می‌کند این است که همه عالم در حال حرکت و تغییر است. اما نکته این است که آن سیر حرکتی هویت داشته باشد. جامعه هر لحظه تغییر می‌کند، اما کل این حرکت یک هویت دارد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: علامه طباطبایی می‌گوید اسلام تنها آیینی است که احکام آن مبتنی بر امر اجتماعی است و در تمام احکام دینی روح اجتماعی وجود دارد.

وی ادامه داد: منطق تمدن اسلام بر عقل و حق استوار است، اما منطق تمدن غرب بر احساسات و تمایلات است. دومی امری عارضی و اولی امری جوهری است.

وی افزود: مکینتایر، فیلسوف اخلاق و سیاست، در کتاب «در پی فضیلت» می‌گوید فرهنگ اخلاقی غرب بر احساس استوار شده و از مبانی عقلانی فاصله گرفته است.

لاریجانی گفت: زنده بودن حرکت انقلاب ربط وثیقی به تلقی ما از جامعه و منطق مبتنی بر حقانیت و نه احساسات دارد.

وی با اشاره به این سوال که اگر زنده بودن انقلاب یک امر تکوینی است پس بیانیه چه ضرورتی دارد؟ گفت: زنده بودن به معنای تکاملی بودن نیست. زنده بودن به معنی حرکت است که این حرکت می‌تواند تکاملی و یا انحطاطی باشد؛ لذا بیانیه برای این است که مومنان بدانند مبادا در خاک پاشی معاندین از منزلت انقلاب غفلت کنیم و در جهت اعتلای آن تلاش نکنیم؛ لذا بیانیه گام دوم برای جلوگیری از انحطاط و برای حرکت تکاملی است.

وی با طرح سوال دیگری مبنی بر اینکه چطور می‌توانیم حیات تکاملی تعبیه کینم، آیا با بیانیه و دستورالعمل می‌توان این کار را کرد؟ گفت: حرف رهبر انقلاب این است که تداوم حرکت تکاملی انقلاب به یک نظام تربیتی وابسته است. چیزی که در فلسفه افلاطونی از آن به پایدیا یاد می‌شود.

لاریجانی ادامه داد: مهم نظام تربیتی حکومت است و اگر بخواهیم نفاذ به دستورالعمل حکومت بدهیم باید آن دستورالعمل در نظام تربیتی قرار بگیرد.

وی افزود: جامعه صالح در گرو علم نافع و عمل صالح است. علامه طباطبایی معتقد است که جامعه‌ای که مسلح به این دو باشد تمدن ساز است؛ لذا در بیانیه به دانش‌های پیشرو و نظام تربیتی تاکید شده که نشان می‌دهد تمدن سازی مورد تاکید است.

وی ادامه داد: اسلام هرگز میان زندگی مادی و حیات معنوی جدایی قایل نیست. مرحوم علامه معتقد است که هر طرحی که برای زندگی معنوی در نظر گرفته شود وقتی موفق است که به زندگی مادی توجه شود؛ لذا زندگی اقتصادی یک ضرورت است.

لاریجانی گفت: مهمترین چیزی که جامعه انسانی پایدار را می‌سازد اقتصادیات است که خدا آن را مایه قوام جامعه قرار داده است. توسعه کشور رخ نمی‌دهد مگر اینکه مردم در توسعه مشارکت داشته باشند و ثانیا ذهن توسعه گرا داشته باشند.

وی ادامه داد: باید مبانی بیانیه را خوب درک کنیم و صاحبان اندیشه را حول آن به مشارکت بکشانیم تا بیانیه تبدیل به یک گفتار مسلط در جامعه برای همه جامعه و جریان‌ها شود. بیانیه وقتی می‌خواهد در جامعه تحقق پیدا کند باید به موضوع طریق اندیشیده شود.

وی با بیان اینکه چگونه می‌توان بیانیه را فراگیر کنیم؟ گفت: چیزی که در این بیانیه مطرح شده است مورد قبول جریان‌های مختلف سیاسی و اجتماعی کشور است. اما آن‌ها باید احساس مشارکت کنند تا حرکت پویا در این بیانیه محقق شود.

لاریجانی در بخش پایانی سخنرانی خود اظهار داشت: بر اساس نصوص دینی ترتب بر عدالت است؛ بنابراین ما باید درک درستی از عدالت داشته باشیم و از عدالت است که موضوعات دیگر معنی پیدا می‌کند.

وی افزود: هر کس که استعداد فطری دارد در مقابلش حقی دارد لذا حکومت باید زمینه ساز این حرکت فطری باشد. البته خود افراد باید حرکت کنند تا فعلیت پیدا کنند، ولی حکومت باید زمینه ساز باشد. اینجا بحث آزادی مطرح می‌شود که آزادی ابزاری برای تحقق عدالت است. باید موانع مشارکت مردم برداشته شود. دموکراسی در حکومت دینی امری جدا از حکومت دینی نیست و از تفکر عدالت برمی‌خیزد؛ بنابراین آزادی یک امر ضروری برای تحقق عدالت است. البته باید این آزادی در شئون مختلف مانعی برای ترقی شئون دیگر نشود.

آرمان‌های انقلاب فرازمانی و فرامکانی است

علی ذوعلم نویسنده ۳ کتاب «روایتی کوتاه از بیانیه گام دوم»، «برخی مفاهیم اساسی در بیانیه گام دوم» و «گفتار‌هایی در باب بیانیه گام دوم» و رئیس اندیشگاه گام دوم نیز در این نشست گفت: آرمان‌های انقلاب فرازمانی و فرامکانی است. آزادی و استقلال و اخلاق در غرب هم مطرح است، اما نگاه ما کاملا متفاوت است. یکی از وجوه این تمایز نوع چینش و مدل مفهومی است که از این‌ها به دست می‌آید.

وی ادامه داد: اگر بخواهد تمدن اسلامی صورت بگیرد برجسته کردن تمایز بین غرب و تمدن اسلامی بسیار مهم است. اما وجه تمایز اساسی کجاست؟

رئیس اندیشگاه گام دوم انقلاب افزود: فلاسفه فراتر از غربی و شرقی بودن ناخودآگاه بر اساس هدایت فطرت می‌اندیشند. ممکن است با یک بحث فطری ستیز داشته باشند، اما فطرت در بطن تکوین انسان نهاده شده و هیچکس نمی‌تواند از فطرت بگریزد.

وی افزود: آن‌ها در یک قصور مبنای معرفتی به سر می‌برند که از مبنای معرفتی وحیانی خود را محروم کرده اند لذا سطح آزادی را نازل کردند و عدالت را بر مبنای عقل بشرتعریف کردند. تمدن سازی نوین این تمایزات را باید برجسته کند.

ذوعلم تاکید کرد: اگر بخواهیم بیانیه را مطرح و تحقق ببخشیم باید درک عمیق شهودی نسبت به این نظام انسانی داشته باشیم و عدالت و آزادی را در پیوند با اخلاق و معنویت تعریف کنیم.

وی افزود: پیامبران تامین کننده مهمترین نیاز انسان هستند. منبع معرفتی فراتر از عقل بشر لازم است که بتواند نیاز بشر را تشخیص دهد و نقشه پیشرفت همه جانبه انسان را رقم بزند.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: بر مبنای دین همه انسان‌ها حق برخورداری از پیشرفت و عدالت و ... را دارند. این نگاه به دین و این دین شناسی را در امام راحل و علامه طباطبایی و مقام معظم رهبری مشاهده می‌کنیم و باید به درک عمیق آن برسیم.

ذوعلم گفت: تحقق بیانیه در کار‌های دیوان سالارانه و برنامه ریزی‌های اجرایی محصور نیست. اگر کارگزاران درک عمیق و عقلانی از مسایل داشته باشند، این امر خود به خود در سیاست گذاری‌ها و فعالیت‌ها بروز و ظهور خواهد داشت.

وی ادامه داد: این نگاه به دین اگر تحقق پیدا کند، سرعت پیشرفت افزایش پیدا خواهد کرد چراکه فقدان نگاه توحیدی عامل ضعف‌ها و کمبود‌ها بوده است؛ لذا سطح مسأله را از سطح یک عملیات اجرایی محدود باید عمیق‌تر ببینیم.

بیانیه گام دوم، بازخوانی مسیر نهضت اسلامی

علیرضا مختارپور نیز در این نشست گفت: در ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ و در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، بیانیه گام دوم انقلاب از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به ملت ایران و خصوصا نسل جدید انقلاب اسلامی صادر شد و در طلیعه آن چهل سال دوم و پیش روی این نسل جدید به عنوان دومین مرحله خود سازی و جامعه پردازی و تمدن سازی مطرح گردید.

وی ادامه داد: این بیانیه از یک منظر کلی شامل دو بخش است. بخش اول در بازخوانی مسیر نهضت اسلامی ایران تا پیروزی و مراحل مختلف و دشواری‌ها و فراز و نشیب‌ها و موفقیت‌ها و ویژگی‌ها و برکات چهل سال اول انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: بخش دوم به بیان وظایف نسل جوان اعم از مدیران، کارگزاران، اندیشمندان و فعالان جوان در میدان‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویت و عدالت با عبرت گیری از تجربه‌های گذشته و به کار بستن نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی برای رساندن ایران عزیز به الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی می‌پردازد.

مختارپور تاکید کرد: با مرور این بیانیه شباهت‌های مبنایی و مضمونی با محتوای بیانات حضرت امام خمینی (ره) به خوبی نمایان است و گوییی رهبر معظم انقلاب اسلامی سیر تاریخی و تکاملی نظام را پس از سی سال از ارتحال رهبر کبیر انقلاب اسلامی، مورد باز خوانی قرار داده اند و نتیجه این تشریح دقیق چهل ساله اول انقلاب، نشان دهنده پایداری انقلاب و نظام بر مبانی و آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی می‌باشد.

وی ادامه داد: حضرت آیت الله خامنه‌ای سه ماه بعد از صدور بیانیه گام دوم، در دیدار جمعی از دانشجویان در اول خرداد ۱۳۹۸، محتوای این بیانیه را ترسیم تصویر کلی از مسائل اصلی انقلاب در سه مرحله گذشته، حال و آینده دانسته و به چهار نقطه اصلی در این بیانیه تصریح کرده اند. ۱- عظمت حادثه انقلاب هم از لحاظ وقوع هم از لحاظ ماندگاری ۲- عظمت راه طی شده و کارکرد‌های انقلاب ۳-عظمت چشم انداز و هدفی که باید به آن برسیم ۴- عظمت نقش نیروی جوان متعهد.

وی افزود: از آن تاریخ تاکنون در اغلب بیانات و پیام‌های رهبر انقلاب اسلامی، آنچه محور اصلی و دائر مدار همه مسائل بوده توجه به لزوم آمادگی نسل جوان برای پیشبرد انقلاب در گام دوم است. استفاده از ظرفیت جوانان، لزوم مجهز شدن جوانان به معارف دینی، سیاسی و بصیرت، دشمن شناسی، جلوگیری از تحریف روایت ها، جهاد تبیین نمونه‌های شاخصی از مقدمات و لوازم و اصول مهم برای نسل جوانی است که اغلب مدیریت‌های میانی را بر عهده گرفته و به تدریج وارد مدیریت‌های کلان در قوای مختلف و نهاد‌های عمومی خواهد شد.

مختارپور گفت: حال اگر به بیانات حضرت آیت الله خامنه‌ای که در ۱۴ خرداد ۱۴۰۱ و در سی و سومین سالگرد ارتحال حضرت امام ایراد شده توجه شود ربط میان آنچه در بیانیه گام دوم مطرح شده و مسئولیت نسل جوان و مکتب امام (ره) در منظومة معرفتی معظم له آشکار می‌شود. ایشان پس از اشاره به ویژگی‌ها و وجوه عظمت انقلاب اسلامی، و خصوصیات شخصی و نیز مکتب امام، از امام راحل به عنوان الگویی برای نسل جوان یاد کرده و امام را روح انقلاب اسلامی دانسته و بر لزوم شناسایی امام برای نسل جوان تأکید می‌کنند.

وی ادامه داد: عبارت صریح ایشان چنین است: «امام، فقط امامِ دیروز نیست؛ امامِ امروز هم هست، امامِ فردا هم هست. نسل جوان و هوشمند ما که قرار است مسئولیّت ملّی و انقلابی گام دوّم این انقلاب را بر عهده بگیرد و آینده‌ی این کشور را اداره بکند، احتیاج دارد به یک نرم‌افزار واقعی؛ برای اینکه بتواند راه انقلاب را درست طی کند که این راه انقلاب، ایران را و ملّت ایران را به منتهای قلّه خواهد رسانید، احتیاج دارد به یک نرم‌افزار مطمئن و جامع که بتواند به او کمک کند. این نرم‌افزار که میتواند شتاب‌دهنده باشد، کمک‌کننده باشد و حتّی در مواقعی تحوّل‌آفرین باشد، عبارت است از درس‌های امام؛ درس‌هایی که هم در گفتار امام، هم در رفتار امام میتوان آن‌ها را جستجو کرد و یافت.»

مختارپور در پایان تاکید کرد: با توجه به آنچه گفته شد می‌توان بیانیه گام دوم را راهنما، چشم انداز، درسنامه استفاده از درس‌های امام به عنوان نرم افزار واقعی، مطمئن و جامع مکتب امام که به حق روح انقلاب بوده اند، دانست.