معرفی کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز»

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در این کتاب شبهۀ وقوع تحریف در زیارت عاشورا با استناد به بیش از ۱۶۰ نسخۀ خطی از منابع این زیارت، پاسخ استدلالی داده شده و اثبات شده است که زیارت عاشورای مشهور اصیل و دارای سند معتبر است.

خلاصۀ مطالبی که در کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز» آمده چنین است:
یکی از شبهه‌هایی که در دهه‌ها و به‌خصوص سال‌های اخیر، به شکل گسترده منتشر شده و حتی برخی عالمان را دچار اشکال کرده این است که فقره‌‌های پایانی در زیارت عاشورا در آن نبوده و از قرن دهم (دوران صفویه) به بعد به نسخه‌های مصباح ‌المتهجد و مختصر مصباح ‌المتهجد (تألیف شیخ طوسی قدس‌سره) افزوده شده و در نتیجه زیارت عاشورا تحریف شده است!

در نگاه نخست ممکن است تصور شود، بودن یا نبودنِ یک فِقره در زیارت عاشورا، مطلب مهمی نیست؛ اما حق این است که انکار این فقره، علاوه بر اینکه اعتماد عموم را به «زیارت عاشورا» _ که «شعار شیعه» است _ سلب می‌کند، دربارۀ «اصل برائت» _ که یک رکن بسیار مهم در باورهای شیعی است _ نیز تردید می‌افکند. به همین جهت پاسخ دادن به این شبهه از اهمیت بالایی برخودار است.

مدعیان، برای اثبات وقوع تحریف در زیارت عاشورای مشهور به کهن‌ترین نسخۀ خطی مصباح‌ المتهجد که به نسخۀ نقاش رازی معروف است و در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، همچنین نسخه‌های خطی دیگری از کتاب مصباح ‌المتهجد و مختصر مصباح ‌المتهجد، نسخه‌های خطی کامل‌ الزیارات (تألیف جعفر ابن قولویه قمی قدس‌سره)، برخی از نسخه‌های خطی منهاج‌ الصلاح (تألیف علامۀ حلی قدس‌سره)، و نسخه‌های خطی ذخیره ‌الآخره (تألیف تمیمی سبزواری قدس‌سره) استناد کرده‌اند _ که در هیچ‌کدام از آن‌ها، فقرۀ پایانی زیارت عاشورا مطابق مشهور کتابت و نقل نشده است.

پس از اشکال‌ مطرح‌شده در مورد فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورا، دانشورانی ارجمند، در پاسخ به این اشکال، آثار ارزشمندی نوشته‌اند. گرچه کوششِ پاسخ‌دهندگانِ به این اشکال بسیار قابل قدردانی است؛ اما از توجه کافی به یک علت بسیار مهم که عامل پیدایش این اختلاف‌ در نسخه‌ها و کتاب‌ها بوده است، غفلت کرده‌اند.

عامل بسیار مهمی که تمام پرسش‌ها را پاسخ می‌دهد و حلقه‌های از هم ‌گسستۀ این بحث را به یکدیگر متصل می‌کند، این است که بی‌تردید در نقل و کتابت فقرۀ پایانی زیارت عاشورا، «تقیّه» صورت گرفته و تنها علت اختلافِ نسخه‌ها و نیز تفاوت نقلِ کتاب‌ها در این فقره‌، تقیه و رازداری کاتبان و عالمان شیعه، به‌ویژه پیش از حکومت صفویان بوده است.

کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز» در دو بخش تنظیم شده است. در بخش نخست این کتاب تصویرهای فراوانی از نسخه‌های خطی مصباح المتهجد و مختصر مصباح المتهجد ارائه شده است که به شکل‌های مختلف، آثار وقوع تقیه در فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در آن‌ها قابل مشاهده است.

همچنین در ادامۀ بخش نخست، در فصل «رازداری عالمان در زیارت عاشورا» با استناد به نسخه‌های خطی و نیز با بررسی‌های تاریخی، دلایل و شواهد ارزشمندی مطرح شده است که نشان می‌دهد در مصباح المتهجد (نسخۀ نقاش رازی)، منهاج ‌الصلاح ، ذخیره‌ الآخره و نیز در کامل‌ الزیارات تقیه رخ داده و به همین دلیل، فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورا در این کتاب‌ها متفاوت شده است.

در بخش دوم این کتاب تصاویر زیارت عاشورا در ۱۱۰ نسخۀ خطی مصباح المتهجد و مختصر مصباح المتهجد متعلق به قرن‌های ششم تا سیزدهم قمری ارائه شده است. در این ۱۱۰ نسخۀ خطی، فقرۀ پایانی زیارت عاشورا مطابق مشهور کتابت شده _ که نخستین و مهمترین مورد از آن‌ها، مختصر مصباح المتهجد به خط ابن سَکون، دانشمند ارجمند شیعه در قرن ششم است. به باور نویسندۀ کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز» ، این نسخۀ نفیس به دلیل اینکه ابن سَکون آن را کتابت کرده از چنان اهمیت و اعتباری برخوردار است که به تنهایی برای اثبات اصالت زیارت عاشورای مشهور کافی است.

علاقه‌مندان به خرید این کتاب می توانند به مؤسسۀ کتاب‌شناسی شیعه به نشانی: قم، خیابان توحید، توحید ۷، شماره ۲۲، تلفن: ۳۸۸۰۲۲۳۲ – ۰۲۵* ۳۸۸۰۲۲۱۲ – ۰۲۵ یا به فروشگاه‌های انتشارات دلیل ما در تهران، تلفن: ۶۶۴۶۴۱۴۱ – ۰۲۱ و مشهد، ۳۲۲۳۱۱۳ – ۰۵۱ مراجعه کنند.