غیرت دینی، صراحت و قاطعیت در بیان مواضع انقلابی از امتیازات مرحوم یزدی

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، به مناسبت سالروز رحلت ملکوتی آیت الله محمد یزدی رییس فقید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت‌وگویی با آیت الله  محسن اراکی عضو شورای عالی حوزه های علمیه درباره ابعاد مختلف شخصیتی، علمی، اخلاقی و مبارزاتی این فقیه بصیر صورت گرفته است که متن آن به این شرح است:

سوال_ آنچه که باعث شد مزاحم حضرتعالی بشویم، در خصوص شخصیت آیت الله یزدی که در آستانه سالگرد رحلت ایشان هستیم. همان طور که مستحضرید حضرت آیت الله یزدی یکی از اعضای مؤسس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و در طول این چند سال در نقش‌های مختلفی ایفای نقش داشت مدتی در بخش مدیریت سیاسی جامعه مدرسین و بعد از برگشت از قوه قضائیه در نقش قائم مقام و در نقش نائب رئیسی جامعه مدرسین و پس از رحلت آیت الله مشکینی رئیس وقت جامعه مدرسین از سال 86 به بعد به عنوان رئیس جامعه مدرسین، جامعه مدرسین را مدیریت کرد، بفرمایید که آیت الله یزدی در جامعه مدرسین چه نقش هایی داشته است؟

بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین و صل الله علی محمد و آله الطیبین الطاهرین.

ابعاد شخصیتی مرحوم آیت الله یزدی قدس الله روحه بسیار گسترده و متعدد است هم از بعد علمی ایشان که از فقهای برجسته بودند هم بُعد شخصیتی سیاسی ایشان که از آغاز نهضت حضرت امام از یاران حضرت امام و از پیشتازان انقلاب، بالاخص در انقلابی که به پیروزی انقلاب اسلامی و برپایی جمهوری اسلامی منتهی شد از پیشتازان نهضت امام بودند. هم در بُعد اجتماعی و خدمات اجتماعی که در جامعه اسلامی بالاخص در استان قم، شهرستان قم و برخی از شهرستان‌ها داشتند و یکی از برجسته‌‌ترین نقش‌های ایشان، نقشی که در تشکل جامعه مدرسین از یک سو و عملکرد جامعه مدرسین از سوی دیگر و قوت و استحکام نقش جامعه مدرسین چه نقش سیاسی‌اش و چه نقش اعتقادی و فکری جامعه در جامعه اسلامی است.

جامعه مدرسین چنین نیست که تنها یک تشکل سیاسی باشد و اساسا تشکّل به آن معنا نیست، بلکه عبارت است از جمعی که مصداق آیه کریمه «و لتکن منکم أمّة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» می باشند و لذا نقش جامعه مدرسین تنها سیاسی صرف نیست، شاید مهم‌تر از نقش سیاسی جامعه مدرسین، نقش هدایتی و نقش تسدیدی است که در جامعه اسلامی ایفا کرده است و همین نقش هدایتی و همچنین در نقش سیاسی‌اش شخصیت مرحوم آیت‌الله یزدی از آغاز، شخصیت اثرگذار و بسیار پر نقش و پراثر بوده؛ یکی از امتیازات مرحوم آیت الله یزدی که منشأ آن شد که جامعه مدرسین بتواند نقش بهتر و نافذتری در طول دوران انقلاب اسلامی انجام بدهد این بود که شخصیت مرحوم آیت الله یزدی از چند امتیاز ویژه برخوردار بود. امتیاز ویژه اول ایشان، روشن‌بینی و تسلط بر مبانی دینی، آشنایی جامع ایشان به اندیشه سیاسی اسلامی بالاخص اندیشه سیاسی حضرت امام رضوان الله تعالی علیه بود. اخلاص و قاطعیت ایشان در تبیین مواضع اسلامی و دینی، صراحت بیان ایشان واقعاً مصداق «لا یخاف فی الله لومة لائم» بودن ایشان بود و این خصلت‌ها منشأ آن شد که هم نقش جامعه مدرسین در حفظ اسلام و حفظ استقامت راه انقلاب و جامعه اسلامی نقش برجسته‌ای باشد، هم نقش خود آیت‌الله یزدی در جامعه مدرسین و کل جامعه اسلامی نقش برجسته و اثرگذاری باشد.

سؤال ـ صراحت لهجه و مواضع انقلابی مرحوم آیت الله یزدی را چگونه ارزیابی می کنید؟

 صراحت لهجه ایشان و حتی صراحت لهجه‌ای که بعضی از وقت‌ها به خیال و پندار بعضی‌ها مقداری با تندی همراه بود که گاهی به ایشان ایراد می‌گرفتند که شما در مواضع‌تان مطالب را با تندی ابراز می‌کنید، تندی دو جور است یک وقت تندی در اصل موضع، یعنی موضع، موضعی است که در آن موضع افراط و یا تفریط وجود دارد. این تندی، تندی بجایی نیست. این تندروی است.

مرحوم آیت الله یزدی ابداً چنین نبود، کاملاً بر صراط مستقیم که همان صراط اسلام، صراط ولایت، صراط امیرالمؤمنین، صراط امام عصر سلام الله علیه و صراط قرآن کریم بود، کاملاً مواضع، مواضع منطبق بر مسلمات و ضروریات اسلام بود. اگر تندی گاهی داشتند، تندی در نحوه ابراز این موضع گیری بود.

این تندی نوع دوم است این تندی گاهی لازم است ما  در قرآن کریم می‌بینیم که حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام وقتی که خبردار شد که بنی اسرائیل گوساله‌پرست شدند برگشت به جمع بنی اسرائیل و با برادر خود هارون علی نبینا و آله و علیه السلام که او هم پیامبر بود با تندی برخورد کرد با آنکه هارون تقصیری نداشت هارون به وظیفه‌ی خود عمل کرده بود لکن این برخورد تند در برابر بنی اسرائیل بود تا بنی اسرائیل متوجه زشتی کار خودشان، متوجه عمق انحرافشان باشند اگر بنا بود حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام همچین خیلی سبک آرام و بدون عصبانیت و بدون تندی به معنایی که تندی درستی است، تندی غیرتی است اگر مطلب را به آن گونه بیان می‌کرد شاید آنچه باید نتیجه می‌گرفت آن اثری که در بنی اسرائیل باید می‌داشت که بنی اسرائیل کاملا متوجه به انحراف خودشان بشوند شاید آن اثر را نداشت.

آیه کریمه می‌فرماید «و ألقی الألواح و أخذ برأس أخیه یجره إلیه» این برخورد تند از یک پیامبر نسبت به پیامبر دیگر، در ملأ عام، این برخورد، برخورد نابجایی نبود این نه این معنا که هارون تقصیری دارد یا کوتاهی در انجام وظیفه کرده است لکن به این دلیل بود که مردم بنی اسرائیل بدانند که این راهی که در پیش گرفتند چقدر منحرف و چه راه خطرناکی است و به خطرناک بودن راهشان به شدت انحراف مسلک‌شان، شدت انحراف راهی که پیش گرفتند پی ببرند و این اثر داشت اثر عاطفی در روحیه‌ی آنها داشته باشد گاهی یک انحراف که در جامعه اتفاق می‌افتد این انحراف را با صرف استدلال و بیان نمی‌شود فهماند.

گاهی به مرحوم آیت الله یزدی ایراد گرفته می‌شد که مثلا شما در برخورد با فلان شخصیت، در برخورد با فلان موضع تند برخورد کردید. ولی آدم دقت می‌کند در برخوردی که از مرحوم آیت الله یزدی سر زده است، محتوای برخورد، محتوای صحیحی است.

 احتیاج به این رفتار عاطفی دارد سیدالشهداء صلوات الله علیه در قیام کربلا چنین نبود که با تبیین و با بیان و گفتار و استدلال مطالب را بیان می‌کرد جا می‌افتاد برای مردم، نه! وضعیت انحراف آنچنان بود که باید با یک رفتاری که عواطف مردم برانگیزد و عمق فاجعه را برای مردم تبیین می‌کند باید انجام می‌داد که قصه بزرگ کربلا رخ داد، خلاصه گاهی به مرحوم آیت الله یزدی ایراد گرفته می‌شد که مثلا شما در برخورد با فلان شخصیت، در برخورد با فلان موضع تند برخورد کردید ولی آدم دقت می‌کند در برخوردی که از مرحوم آیت الله یزدی سر زده است، محتوای برخورد، محتوای صحیحی است ایشان آمده است صحبتی کرده، موضعی گرفته، موضعش کاملا منطبق با موازین شرع است از یک موضعی که این موضع در دفاع از مقدسات شرعی است دفاع از خطوط قرمز شرعی است ایشان دفاع کرده است.

متین است آنچه که انجام داده محتوا، محتوای درستی است ایراد می‌گرفتند که شما مثلا به فلان شخصیت چرا تندی کردید! خوب اگر بنا نبود با تندی بیان نشود آن اثری که باید می‌داشت نداشت، این از امتیازات مرحوم آیت الله یزدی بود این غیرت دینی و این صراحت و قاطعیت در بیان مواضع انقلابی و مواضع دینی و اسلامی است این از امتیازات شخصیت مرحوم آیت الله یزدی بوده است.

همه شخصیت‌های بزرگی که غیرت دینی آنها غیرت بالایی بوده از آنها این موضع‌گیری‌های صریح را دیده‌ایم در طول تاریخ، در همین تاریخ انقلاب هم همینطور، خیلی‌ها به حضرت امام ایراد می‌گرفتند که شما با نظام شاه برخوردتان برخورد تندی است در حالیکه چنین نبود یعنی تندی به این معنا که مسیر، مسیر افراطی باشد نبود، مسیر مسیر درستی بود محتوای موضع‌گیری محتوای درستی بود، به امام ایراد می‌گرفتند در نحوة برخورد، نحوة برخورد اگر این چنین نبود اگر امام تأکید نمی‌فرمود از روز اول که باید شاه از بین برود اگر تأکید نمی‌کردند که ما باید ایستادگی کنیم بلغ ما بلغ و عبارات و موضع‌گیری‌های دیگری از این قبیل که همه‌اش نشان دهنده قاطعیت حضرت امام و نشان دهنده غیرت دینی حضرت امام در دفاع از اصول دینی، در دفاع از معیارها، در دفاع از محتوا، در دفاع از راه انبیاء(ع) و راه ائمه(ع)، اگر این قاطعیت حضرت امام نبود انقلاب پیروز نمی‌شد، مردم متوجه انحراف بزرگی که در زمان شاه در دین دارد به وجود می‌آید در هویت مردم، در هویت ملی و در همه معیارها و ارزش‌ها دارد اتفاق می‌افتد مردم به عظمت انحراف و عمق انحراف پی نمی‌بردند، لذا مرحوم آیت‌الله یزدی با این صراحت در موضع‌گیری و آن غیرت دینی که موجب آن می‌شد که مطالب را با غیرت دینی و آن حساسیتی که دارد با همان شیوه‌ی قاطعی که باید بیان می‌کنند بیان کردند این اثر بسیار عمیقی در دفاع از دین، دفاع از معیارها، دفاع از اصول انقلاب، دفاع از خط صحیح امام نقش بسیار مؤثری داشت و این نقش را برای جامعه مدرسین به وجود آورد و نقش بسیار مهمی در پیدایش چنین نقشی در جامعه مدرسین داشتند.

امیدواریم که إن‌شاءالله این راهی که ایشان در پیش گرفته بودند ادامه یابد و با مدیریت فعلی جامعه مدرسین و اعضای بسیار متین و اعضای بسیار روشن جامعه مدرسین، اعضای بسیار متوجه به مسائل و آشنا با معیارها که در جامعه مدرسین حضور دارند که همه از علماء، فقها و انسان‌های اهل حکمت و اهل تدبیرند إن شاءالله این راه همچنان ادامه یابد.

سؤال: مرحوم آیت الله یزدی مسؤولیت‌هایی در نظام جمهوری اسلامی داشتند از جمله رییس قوه قضائیه 10 سال، عضویت در شورای نگهبان، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مراکز حوزوی، دبیری شورای عالی حوزه‌های علمیه و همچنین در مجلس خبرگان، حضور ایشان را در عرصه‌های مدیریتی چگونه ارزیابی  می‌کنید؟

بنده نظرم این است که چون در عرصه‌های مختلف، در نقش‌های گوناگونی ایفا کردند موفق بودند هم در قوه قضائیه، هم در مجلس خبرگان، هم در شورای عالی حوزه علمیه، و هم در هر کجا که ایشان حضور داشتند موفقیت بسیار بالایی در انجام وظیفه و انجام نقشی که باید ایفا می‌کردند به دست آوردند، یک دلیلش آن بود که ایشان فقیه روشن‌بین و آگاه با معیارهای اسلامی و آگاه با فقه سیاسی، فقه قضائی و فقه آن مسئولیت‌هایی که با آن مسئولیت ایشان انجام وظیفه می‌کردند ایشان این آشنایی و تسلط کامل را داشتند، دلیل دیگرش این بود که ایشان در دفاع از معیارها، دفاع از خط اسلام، دفاع از ارزش‌ها اهل مداهنه نبودند که خدای متعال مسئول خدا را چنین توصیف می‌کنند و بیان می‌کند که «وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُوا » کفار دوست دارند تو کمی کوتاه بیایی و ملاحظه کنی از معیارها کوتاه بیایی تا بتوانند با تو معامله کنند حضرت رسول(ص) بر سر توحید و بر سر معیارهای اصیل اسلامی بر سر معیارهای اصیل مربوط به تکلیف الهی خودش با مشرکین به هیچ وجه راه سازش و صلح پیش نگرفت بلکه با قاطعیت، با ایستادگی در مواضع صحیح الهی و اسلامی راه را ادامه داد.

نقش ایشان در همه مأموریت‌ها نقش موفق و نقش اثرگذاری هست و به نظر من دوره‌ی تصدی ایشان در قوه قضائیه یکی از بهترین دوره‌های قوه قضائیه جمهوری اسلامی بود.

همین حالت حالا به یک شکلی متناسب با مرتبه‌ای که مرحوم آیت‌الله یزدی داشتند در آیت‌الله یزدی دیده می‌شد در همه نقش‌هایی که ایفا کرده است چه در مجلس شورای اسلامی آن موقع که در مجلس شورای اسلامی مسئولیت داشتند، چه در قوه قضائیه مسئولیت داشتند چه آن وقت که در مجلس خبرگان مسئولیت پیدا کردند یا در حوزه علمیه و شورای عالی و خود جامعه مدرسین این ایستادگی بر سر معیارها، این قاطعیت بر سر اجرای قانون و اجرای معیارهای اسلامی، نقش ایشان در همه مأموریت‌ها نقش موفق و نقش اثرگذاری هست و به نظر من دوره‌ی تصدی ایشان در قوه قضائیه یکی از بهترین دوره‌های قوه قضائیه جمهوری اسلامی بود من تحلیلم این است به هر حال من در جریان بودم از نزدیک مسائل را پایش می‌کردم و از نزدیک زیر نظر داشتم در طول این دوره‌هایی که ما دیدیم از دوره‌های قوه قضائیه، یکی از بهترین دوره‌های مدیریت قوه قضائیه، دوره مدیریت مرحوم آیت‌الله یزدی رضوان الله تعالی علیه بود.

سؤال ـ همان طور که استحضار دارید یکی از فقهای بصیر و مجاهدان مبارز و یک فقیه انقلابی به حساب می‌آمدند برخورد آیت الله یزدی در جریان‌های غیر همسو با اسلام ناب و ولایت فقیه به نظر حضرتعالی چه بود؟

بنده ضمن عرائضم قبلا اشاره کردم به این مطلب که اولاً با توجه به آشنایی ایشان با ارزش‌ها و معیارهای اصیل انقلاب و آشنایی عمیق ایشان با فقه اسلام و اندیشه‌‌ی اسلامی و اندیشه‌ی ناب حضرت امام رضوان الله تعالی علیه که همان اندیشه اسلام ناب محمدی(ص) بود آشنایی عمیق ایشان، چون از کسانی نبود که از دور با مواضع امام آشنا بشود از کسانی نبود که از دور با مسائل سیاسی آشنا باشد، دستش کاملا از نزدیک روی آتش بود و کاملا در عمق مطالب بود و از نهضت امام مدت‌ها تلمذ کرده بود آن هم تلمذ آگاهانه، تلمذ از روی بصیرت و خود ایشان هم یک فقیه آشنا با معیارهای اسلامی، آشنا با اسلامی سیاسی ناب، بنابراین بر اساس این آشنایی و احاطه و نگرش عمیق و با بصیرتی که ایشان داشتند مواضع ایشان همه منطبق با اسلامی بود و حساسیت کافی و کامل نسبت به انحرافات داشتند خود اینکه کسی متوجه بشود که انحراف کجا دارد اتفاق می‌افتد گاهی در مسیری انحرافی که صورت می‌گیرد در ابتدا آن قدر آن انحراف، انحراف نرم و انحراف آرامی است که همه کس متوجه به پیدایش انحراف نمی‌شوند نسبت به آن حساسیت پیدا نمی‌کند تا وقتی که انحراف به یک جایی برسد که آن وقت جلوگیری از انحراف کار مشکلی می‌شود همه کس متوجه به عمق انحراف از یک سو یا متوجه به آغاز انحراف نمی‌شود مگر آن کسانی که کاملا نسبت به مبانی دین، ارزش‌های متعالی اسلامی در همه ابعاد هم احاطه داشته باشند و هم بینش و بصیرت کافی داشته باشند ایشان واقعا مصداق این معنا است لذا در بسیاری از موضعگیری‌هایی که ایشان داشتند همان آغاز انحراف هر چند انحراف، انحراف به نظر انحراف کمی بود و یا انحرافی بود که هنوز آثارش به چشم نمی‌خورد ایشان از همان آغاز موضع‌گیری می‌کردند و موضع‌گیری ایشان، موضع‌گیری به تناسب انحراف، این از امتیازات ایشان بود و لذا نقش بسیار مؤثری در حفظ سلامت انقلاب در همه عرصه‌ها داشتند چه در شورای نگهبان آن زمانی که حضور داشتند چه در مجلس شورای اسلامی، چه آن وقتی که در قوه قضائیه بودند و چه زمانی که در جامعه مدرسین و ریاست جامعه را به عهده گرفتند یا هر نقشی که ایفا کردند واقعا یک فرمانده جبهه بصیرت و جبهه انقلابی‌گری و جبهه پایداری بر اصول و معیارهای اسلامی بودند و از این نظر کاملا نقش مؤثر و نقش هدایتگر و نقش روشنگر را ایفا می‌کردند.

سؤال ـ لطفا مروری بر سوابق علمی و حوزوی مرحوم آیت الله یزدی داشته باشید.

به هر حال ایشان از فقهای برجسته حوزه علمیه قم بودند از آغاز شروع به تحصیلات حوزوی چه در اصفهان و چه در قم در محضر علمای بزرگ و اساتید درجه یک حوزه‌ها و با اهتمام و با کوشش و جهد کامل توانستند مراتب علمی بالایی را دریافت کنند ایشان از پیش از انقلاب از مدرسین معروف و با موقعیت بسیار گسترده‌ حوزه علمیه بودند و به عنوان استاد حوزه علمیه شناخته می‌شدند همه می‌دانند وقتی طلاب در روز 19 دی سال 56 قیام کردند و اعتراض به رژیم پهلوی کردند به منزل مراجع رفتند منزل آیت الله العظمی گلپایگانی، منزل آیت الله العظمی نوری به هر حال مراجع و بزرگان و یکی از منازلی که طلاب به آن منزل رجوع کردند منزل آیت‌الله یزدی بود و سخنرانی ایشان و هدایتگری ایشان نسبت به آن قیام بزرگ در روز 19 دی آغاز شده بود نقش بسیار مؤثری در تداوم انقلاب ایفا کرد، خوب این را وقتی ملاحظه می‌کنید این جمع طلاب در کنار بیت مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی بعد به منزل آیت الله یزدی مراجعه می‌کنند این خود نشان‌دهنده جایگاهی است که مرحوم آیت الله یزدی در حوزه علمیه در آن زمان داشتند و شاگردانی که ایشان تربیت کردند آثار علمی ایشان، کتاب فقه القرآن ایشان این نشان‌دهنده هم عمق علمی و هم نشان‌دهنده بصیرت علمی و نشان‌دهنده تسلط ایشان بر مبانی فقه و تفسیر و اصول و همه مبانی علوم اسلامی است و لذا جایگاه علمی ایشان بسیار برجسته و بسیار بالا بود در بین علمای حوزه و اساتید و مدرسین.

به هر حال ما برای مرحوم آیت الله یزدی رضوان الله تعالی علیه علو درجات مسئلت داریم امیدواریم که خداوند ایشان را با محمد و آل محمد محشور کند و إن‌شاءالله کسانی که این راه را ادامه می‌دهند بر این راه پایدار بمانند بتوانند نقشی که ایشان ایفا می‌کردند و در جامعه همچنان ایفا کنند و إن شاءالله جامعه مدرسین روز به روز جامعه‌ای با نفوذتر و مؤثرتر و پرنقش‌تر در هدایت این مسیر بتواند ایفا کند.