علم زدگی افراطی علت مخالفت برخی با اقتصاد اسلامی

محمد جواد توکلی عضو هیأت علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی (ره) در گفت و گو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، باشاره به دو طیف که اقتصاد اسلامی را رد می کنند گفت: کسانی که منکر اقتصاد اسلامی می شوند در دو ساحت عملکرد و تئوریک به آن می پردازند.

عضو هیأت علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی (ره) اظهار داشت: برخی عملکرد اقتصادی و نیز بانک ها را می بینند که چندان هم بدون ربا نیستند از این رو آن را زیر سؤال می برند و انکار می کنند و برخی نیز به لحاظ نظری بر این عقیده اند که از اساس اسلام بنای ارایه نسخه اقتصادی ندارد.

وی تصریح کرد: اقتصاد اسلامی به عنوان یک دکترین از صدر اسلام متولد شده است و چیز نویی نیست و اسلام به اقتصاد به معنی دانشی که به تدبیر معیشت جامعه می پردازد و منابع کمیاب را به نیازها تخصیص می دهد توجه داشته است و به مباحثی نظیر نظام مالکیت و دیگر مباحث اقتصادی ورود کرده است.

توکلی افزود: اسلام به عنوان یک دین اجتماعی برای همه جنبه های زندگی بشری برنامه دارد و یکی از این جنبه ها اقتصاد است و سابق اش به صدر اسلام برمی گردد. اما در صدر اسلام به عنوان یک دانش مدون شکل نگرفته، بلکه در 60 تا 70 سال گذشته مدون شده و شاید بتوان در این رابطه شهید صدر را پدر اقتصاد اسلامی نامید، چرا که با نوشتن کتاب اقتصادنا، اقتصاد اسلامی را به شکلی مدون در آورد و در آثار خود نگرش جدیدی که اسلام به اقتصاد دارد را مطرح کرد و اصول 13 گانه اقتصاد اسلامی را در این آثار بیان کرد.

این استاد اقتصاد اسلامی بیان داشت: سابقه تدوین اقتصاد اسلامی با اقتصاد نوین قابل مقایسه نیست با این وجود این مکتب با بحران های متعددی نظیر بحران 2008 روبروشده و نتوانسته این بحران ها را پیش بینی کند، بنابراین لازم است زمان بیشتری بگذرد تا این دانش رشد کند.

توکلی گفت: اساتیدی که گرایش اقتصاد اسلامی را انتخاب کرده اند نسبت به سایر اساتید اقتصاد تعداد کمی هستند و از طرفی حجم سرمایه گذاری که برای اقتصاد اسلامی کرده ایم کم است و انتظارات ما از اقتصاد اسلامی باید طبق سرمایه گذاری و امکاناتی که به آن اختصاص داده شده است، باشد. اما با وجود اجحافی که در این خصوص شده، اقتصاد اسلامی رشد کرده و آثار مختلفی در این زمینه تولید شده است.

عضو هیأت علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی (ره) اظهار داشت ایراد دومی که به اقتصاد اسلامی گرفته می شود ایراد عملکردی است و ما باید ببینیم چقدر به اقتصاد اسلامی عمل شده است. در نظام بانکداری نیز باید ببینیم که چقدر بانکداری بدون ربا پیاده شده؟ چرا که آن چیزی که روی زمین مشاهده می شود این است که همان روال قبل از انقلاب تا حد زیادی پیاده شده است.

این استاد اقتصاد بیان داشت: امروز وجود اقتصاد اسلامی را کسی نمی تواند انکار کند چرا که ادبیات آن شکل گرفته و جنبه های ارزشمند آن نظیر اقتصاد مقاومتی ظهور و بروز خوبی داشته، اما زمینه ای برای عمل به آن چندان فراهم نشده است.

وی با اشاره به معیارهای متفاوت اقتصادی اسلام و غرب گفت: اسلام ارزشگذاری خاص خود را دارد و اهداف آن به سمت عدالت است اما در غرب کارآیی ملاک است بنابراین نظام اقتصادی که حاکم بر نظام اسلامی است باید اهداف آن را دنبال کند و مکاتب سرمایه داری غربی از چنین ظرفیتی برخوردار نیست.

این استاد اقتصاد تصریح کرد: وقتی می توانیم از علم اقتصاد اسلامی حرف بزنیم که مجالی به آن داده شود تا اصول، مبانی و راه حل های خود را ارائه دهد و اگر چنین زمینه و فرصتی فراهم نشود نمی توان انتظاری از آن داشت.

وی به مشکلات اقتصادی در کشور نظیر بودجه ریزی اشاره کرد و عنوان داشت: نظام بودجه ریزی که در کشور اجرا می شود مشکلات عدیده ای دارد و وقتی به آن می پردازیم متوجه می شویم که مبنای این نظام توصیه های صندوق بین المللی پول بوده و بومی نیست، بنابراین نمی توان از اسلام و اقتصاد اسلام گله کرد وباید اینجا مجالی داده شود تا نظریات اسلامی نیز پیاده شود.

توکلی اظهار داشت: برخی قوانین که در اقتصاد غربی و سرمایه داری می بینیم در همین مکاتب معنا دارد و ممکن است در اقتصادی که ارزش های اسلامی در آن نهادینه شده سازگار نباشد .همانگونه که امام صادق (ع) وقتی مردم با کمبود مواد غذایی مواجه شدند دستور دادند تا گندم اضافی موجود را به مردم عرضه کنند و ما نمی توانیم همان قوانین در این جامعه پیاده کنیم.

این استاد اقتصاد با اشاره به موضع گیری مخالفان اقتصاد اسلامی گفت: مخالفت برخی با اقتصاد اسلامی ناشی از علم زدگی افراطی است و این در بین حوزه، دانشگاه ها و مسؤولین رشد چشمگیری داشته، در حالیکه خود غرب که مادر اقتصاد سرمایه داری است مولود خود را وحی منزل نمی داند.

وی افزود: با اینکه 10 سال از ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی توسط رهبرمعظم انقلاب گذشته، در دانشگاه های ما کار برجسته ای دراین موضوع انجام نشده، بنابراین باید ظرفیت های علمی لازم را برای تولید دانش ایجاد کنیم و از سوی دیگر زمینه اجرای این یافته های علمی و اسلامی نیز مهیا شود./1399/