جامعیت و اشراف بر دیدگاه های مختلف ویژگی احادیث امام رضا

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام رضا برنجکار رییس انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه قم سه شنبه شب در نخستین سوگواره علمی و فرهنگی امام رضا(ع) که به صورت مجازی از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به ارائه گزارشی از یکی از مناظرات امام رضا(ع) بر اساس کتاب عیون اخبارالرضا(ع) پرداخت و گفت: با توجه به موقعیت زمانی و مکانی که امام رضا(ع) در آن قرار داشتند، ویژگی احادیث ایشان را می توان جامعیت، عمق و اشراف بر دیدگاه های مختلف دانست.

وی با اشاره به اینکه مباحث کلامی در دوران امام رضا(ع) افزایش پیدا کرده بود، اظهار داشت: امام رضا(ع) در مناظرات خودشان مخاطبان را عام در نظر می گرفتند تا پاسخ ها شامل همه اعصار شود؛ امام رضا(ع) ضمن اینکه دیدگاه اهل بیت(ع) نسبت به مباحث مختلف را تبیین کردن، و دیدگاه های مختلف را نیز نقل می کنند.

حجت الاسلام برنجکار به مناظره امام رضا(ع) با سلیمان مروزی که شخصی متکلم بود، اشاره و تأکید کرد: مأمون یک متکلمِ عقل گرای معتزلی بود، اما با این حال سلیمان مروزی را یگانه متکلم آن دوران خراسان خوانده است؛ سلیمان مروزی یک شخص متکلمِ جدلی مسلک بود، از همین جهت با آن که بارها در مناظره با امام رضا(ع) دچار تناقض می شود، با این حال بر موضع غلط خود پا فشاری می کند.

رییس انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مأمون از برگزاری مناظرات متکلمان با امام رضا(ع) درصدد مغلوب سازی ایشان بود، بیان کرد: او قوی ترین متکلمان را به مناظره با امام رضا(ع) دعوت می کرد تا ایشان را حتی برای یک مرتبه مغلوب و محکوم کند.

وی استدلالات عقلانی، قرآنی و روایی امام رضا(ع) درباره مسأله «بداء» را مورد توجه قرار داد و با تشریح دیدگاه هایی که در رابطه با «اراده» وجود دارد، عنوان کرد: با توجه به اینکه مسأله «اراده» پیچیدگی خاصی دارد، سلیمان مروزی همین موضوع را در مناظره با امام رضا(ع) پیش کشید تا ایشان را مغلوب کند.

حجت الاسلام برنجکار همچنین با اشاره به تفاوت های علم و اراده بر اساس دیدگاه امام رضا(ع) ابراز کرد: سلیمان مروزی دیدگاه اهل حدیث و اشاعره نسبت به اراده را مطرح کرد و قائل شد که اراده خداوند مقوله ای غیر از ذات ربوبی و نه امری «قدیم» و نه امری «محدثه» است، اما امام رضا(ع) این دیدگاه که نوعی تناقض داشت را مورد نقد مستدل قرار دادند و اراده خداوند را «حادث» دانستند.

رییس انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه مأمون در پایان مناظره امام رضا(ع) و سلیمان مروزی، خطاب به سلیمان، امام رضا(ع) را مورد اشاره قرار داد و گفت «هذا اعلم الهاشمیین»، یادآور شد: همگان درباره اعلمیت و توانمندی علمی امام رضا(ع) اذعان کرده اند و هیچکدام از متکلمان آن زمان نتوانستند ایشان را مغلوب کنند؛ امام رضا(ع) مباحث گوناگون را به صورت تفصیلی از لحاظ نقلی و عقلی مورد بررسی قرار می دادند./841/پ202/ق