آنتی‌تز ۲۰۳۰؛ از لزوم ترمیم تا موانع اجرا

اشاره: از زمانی که تقی‌زاده رجل نامدار مشروطه جمله «باید از فرق سر تا نوک پا غربی شویم» را گفت، سال‌ها می‌گذرد، اما هنوز این تفکر غرب پرستی و خود فروختگی در بین مسؤولان کشور ما از بین نرفته و همچنان ادامه دارد و چه زیبا گفت بنیان گذار انقلاب که  «ما از شرّ رضاخان و محمدرضا خلاص شدیم، لکن از شر تربیت یافتگان غرب و شرق به این زودی‌‏ها نجات نخواهیم یافت».

سند 2030 طرحی به ظاهر جهانی است که توسط یونسکو تدوین شده و در حقیقت ابزاری جدید جهت پیاده سازی آموزش های قبح شکنانه در آموزش و پرورش کشور است. محتوای این طرح شامل همان آموزش هایی است که سال‌ها در غرب پیاده شد و به خاطر آسیب‎های فراوان آن در نهایت در حال کنار گذاشتن توسط همان کشور هاست. با این وجود رییس جمهور و برخی دولتمردان با آنها در این زمینه اعلام همکاری کردند.

بدین منظور خبرنگار سرویس اندیشه خبرگزاری رسا با حجت الاسلام والمسلمین علی ذوعلم رییس سابق سازمان پژوهش و برنامه آموزشی در زمینه لزوم ترمیم و به‌روز رسانی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و ضرورت مقابله با سند استعماری 2030 گفت‌وگو می‌کرد.

وی معتقد است، یکی از اشکالات کم‌رنگ شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این است که سه دستگاه قوه مجریه، قوه مقننه و شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه خود را برای اجرایی سازی آن انجام نداده اند و همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ناظر اصلی این سند نیز متأسفانه اهتمام جدی به امر آموزش و پرورش نداشته است.

متن این گفت‌وگوی تفصیلی در ادامه تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

رسا ـ با توجه به اهداف سند 2030 و توطئه نفوذ در آموزش و پرورش، درباره اهمیت و ضرورت ترمیم و به‌روز رسانی سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش ملی توضیح بفرمایید؟

مباحث رهبر معظم انقلاب در روز یازدهم شهریور خطاب به مسؤولان آموزش و پرورش سه وجه اساسی داشت؛ یکی از آنها «تکریم امر تعلیم و تربیت» بود که بسیار مهم بوده و می توان این مورد را در همه سخنان ایشان ردیابی کرد و حقیقتاً آموزش جوانان و نوجوانان به ویژه در دوره 12 ساله آموزش مدرسه ای بسیار اثرگذار و ارزشمند است.

معلمان، مربیان و مسؤولانی که ارزش امر تعلیم و تربیت را می شناسند و به مبانی و رسالت هایی که دارند ملتزم هستند باید بدانند طبق سخنان رهبر معظم انقلاب تکریم تعلیم و تربیت و اهمیت آن یک وجه اصلی به شمار می رود.

دومین وجهی که در بیانات رهبر معظم انقلاب مشاهده می شود مسأله تقدیر از معلمان و دست اندرکاران امر آموزش و همه کسانی که چرخ عظیم آموزش کشور را با فعالیت های خود به حرکت در می آورند، بود.

همچنین ایشان نسبت به روند تحول در آموزش و پرورش و فقدان نقشه راه مشخص، زمان بندی شده و قابل سنجش و ارزیابی و خلأهایی که در آموزش و پرورش نسبت به پیگیری سند تحول وجود دارد، انتقاد کردند، زیرا هنوز نتوانسته ایم به اهداف و نقاط مطلوبی در ارتباط با این سند دست پیدا کنیم.

علی‌رغم تلاش هایی که در زمینه اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش صورت گرفته و فراز و نشیب هایی که وجود داشته است، مشاهده می کنیم این سند هنوز هم در ابهام به سر می برد، از همین جهت رهبر معظم انقلاب بر ضرورت ترمیم این سند تحول تأکید کرده اند.

رسا ـ در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چه مسائلی باید ترمیم شود؟

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جزوه ای است که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و حاوی 131 راهکار بوده و اهداف عملیاتی بسیاری در راستای ایجاد تحول آموزشی در آن ذکر شده است؛ این سند ناظر به فرایند اقداماتی است که باید برای تحقق مبانی، اهداف و ارزش های تربیتی اسلامی و انقلابی کشور دنبال شود.

در بخش آخر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تأکید شده است که این سند در هر دوره 5 ساله باید ترمیم شود، از این رو باید مبنای تحول را در آن لحاظ کرده و کلیدواژه ها و ادبیاتی که برگرفته از ارزش های تربیتی ما بوده و در مبانی طرح تحول بنیادین مطرح شده، پیگیری شود.

رسا ـ چه دغدغه هایی باید در مسأله ترمیم این سند تحول لحاظ شود و مسؤولان این عرصه باید به چه اموری توجه بیشتری داشته باشند؟

ما باید مراقبت داشته باشیم که در ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از چارچوب مبانی، ارزش ها و نظریه تربیتی اسلامی که در کتاب مبانی نظریه تحول، مطرح شده فاصله نگیریم، بلکه باید بدانیم یکی از جهات ترمیم این است که بتواند اهداف عملیاتی و راهکارها با مبانی نظری انطباق بیشتری پیدا کند.

در ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید از تجربیات گذشته استفاده کرده، موانع تحول را مورد بررسی قرار داده و آنها را به گونه ای اصلاح، تغییر یا ادغام کنیم که بتواند مسیر تحول را هموار سازد

همچنین در ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید از تجربیات گذشته استفاده کرده، موانع تحول را مورد بررسی قرار داده و آنها را به گونه ای اصلاح، تغییر یا ادغام کنیم که بتواند مسیر تحول را هموار سازد؛ ما در مواجهه با موانع عینی تحول نیازمند راهکارهایی هستیم که متأسفانه جای خالی این راهکارها در سند فعلی تحول بسیار محسوس بوده و کم‌رنگ است.

نکته دیگر در جهت گیری ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، «توجه برجسته و شفاف به اصل آموزش و پرورش» است، یعنی ما باید در اهداف و راهکارهای عملیاتی، گلوگاه های تحول را مشخص کرده و نقش آنها را به صورت منسجم و واضح بیان کنیم تا بدانیم هر کدام از اهداف ها و راهکارها چه نوع تحولی را در پی خواهد داشت.

رسا ـ از نظر شما چه ابهاماتی در سند تحول فعلی وجود دارد؟

یکی از ابهامات سند تحول فعلی این است که این سند بر اساس زیرنظام های شش گانه، تدوین نشده و راهکارهای ایجاد تحول را به صورت بسیار پراکنده و غیرمنظم بیان کرده است؛ به عنوان مثال یکی از نکاتی که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب نیز محسوس بود، مسأله ارتقای مدارس به ویژه مدارس دولتی که 90 درصد دانش آموزان در آنها تحصیل می کنند، بود و باید دانست ارتقا و توانمند سازی این مدارس به عنوان نهادهای تربیتی، فرهنگی و اجتماعی و ارتقای ظرفیت مدیرتی مدرسه و عناصر و ارکان آن در زمینه ترمیم سند تحول بنیادین بسیار مهم است.

ارتقای سطح توانمندی مدرسه به عنوان یک هدف عملیاتی باید مد نظر قرار گرفته یا بحث تأمین نیروی انسانی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید به صورت یکجا و مشخص، واضح و شفاف مورد بحث واقع شود؛ توجه به نظام مندی سند بر اساس مبانی و چارچوب هایی که در مبانی نظریه تحول مطرح شده باید مورد توجه بوده و باید لزوم اصلاح این سند را از تشتت و پراکندگی که در حال حاضر در گزاره هایش دیده می شود را در نظر گرفت تا این سند بتواند به صورت روشن راهکارهای واقعی تحول را ارائه دهد.

در متن سند تحول باید بتوانیم چالش‌هایی که در مواجهه با نگرش‌های سکولاریستی در باب تعلیم و تربیت داریم را مطرح کرده و راهکارهای مقابله با آن را به صورت شفاف بیان کنیم

در متن سند تحول باید بتوانیم چالش هایی که در مواجهه با نگرش های سکولاریستی در باب تعلیم و تربیت داریم را مطرح کرده و راهکارهای مقابله با آن را به صورت شفاف بیان کنیم؛ اگر در حال حاضر در گوشه و کنار آموزش و پرورش و در بعضی از لایه های تصمیم سازی یا اجرایی گرایش هایی وجود دارد که بعضاً مغرضانه و بعضاً ناآگاهانه جهت گیری های سند 2030 را دنبال می کند، باید شناسایی شده و در ترمیم سند تحول لحاظ شود تا این سند تحول به عنوان یک سند روشن مبنای کار قرار گیرد.

رسا ـ در زمینه اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چه اقداماتی باید صورت گیرد و تا کنون با چه مشکلاتی در این عرصه مواجه بوده ایم؟

نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم، لوازم و اقتضائات اجرایی سند تحول است که اگر چه در متن فعلی به آن اشاره شده، اما در آن ابهام وجود دارد و وظایف و تکالیفی که دستگاه های دیگر غیر از وزارت آموزش و پرورش بر عهده دارند باید در تحول آموزش و پرورش به وضوح روشن شود.

آنچه که مسلم است این که تعلیم و تربیت در کشور صرفاً بر قالب وزارت آموزش و پرورش نمی تواند به همه ابعاد توجه داشته باشد، بلکه باید همه دستگاه های حاکمیتی، دولتی، عمومی و بخش های مختلف جامعه به رسالت های خود عمل کنند، زیرا این بخش ها نیز رسالت هایی بر عهده دارند که اگر در سند تحول این وظایف به طور واضح بیان نشده باشد، تبعاً تحقق اهداف با چالش مواجه خواهد شد.

مسیر طی شده تحول به‌خاطر فقدان نظام شاخص‌های تحول، قابل سنجش نیست

یکی از الزامات عملیاتی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حال حاضر، تدوین و ارائه شاخص هایی برای تحول است تا بتواند مسیر تحول را قابل سنجش کند؛ در حال حاضر مسیر طی شده تحول به خاطر فقدان نظام شاخص های تحول، قابل سنجش نیست.

همچنین زمان‌بندی تحول نیز باید مشخص شده تا افق 15 ساله یا 20 ساله تحقق مطلوب تحول برای ما روشن شود؛ اگر بتوانیم سند تحول را با نکاتی که عرض شد ترمیم کرده و تیمی جامع، توانمند، متعهد و متخصص نسبت به مبانی نظریه تحول بنیادین بتواند این کار را ذیل مدیریت شورای عالی آموزش و پرورش انجام داده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهد، خود به خود سند 2030 سالبه به انتفاع موضوع خواهد شد.

رسا ـ اگر ترمیم سند تحول به خوبی صورت بگیرد، وظیفه دستگاه های مختلف در اجرایی سازی آن چه خواهد بود؟ عملکرد آنها را تا کنون چگونه ارزیابی می فرمایید؟

باید در زمینه اجرایی شدن تحول پس از ترمیم سند، هیأت وزیران و دولت، مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی به این موضوع ورود پیدا کرده به وظایف خود در این باب عمل کنند؛ مجلس شورای اسلامی نسبت به وظایفی که از جهت اصلاح قوانین و تأمین و تضمین اجرایی سند برعهده دارد و شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ناظر اصلی این سند، باید نقش خود را به خوبی ایفا کنند.

یکی از اشکالات کم‌رنگ شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این است که سه دستگاه قوه مجریه، قوه مقننه و شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه خود را برای اجرایی سازی آن انجام نداده اند؛ قوه مقننه باید به وظیفه خود در نظارت، رصد، مطالبه گری و اقدامات میدانی به خوبی عمل می کرد، اما این موضوع را از سوی آن شاهد نبودیم؛ همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز متأسفانه اهتمام جدی به امر آموزش و پرورش نداشته است./841/گ404/ف

گفت‌وگو از حسین ثالث مؤید