رکنی به نام عزاداری

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، عزاداری و تعظیم شعائر، پیشینۀ کهنی در تاریخ اسلام و تشیع دارد؛ از زمانی که پیامبر برای جعفر می‌گریست، تا زمانی که اهل‌بیت (ع) بر مصیبت سیدالشهدا گریستند و با گذشت زمان، تا امروز که ما بر مصیبت اهل‌بیت عزاداری می‌کنیم. برای عزاداری مصادیق زیادی تعریف شده است که برای رهایی از تشتت باید نظر قرآن، اهل‌بیت و علمای اسلام بررسی شده، روش و سیره معقولی برای عزاداری اتخاذ شود و با توجه به نقش مکتب‌ساز عزاداری در جامعه، با نگاه به حفظ وحدت و عزت اسلام، در جامعه اجرا شود.

با نظری به آیات و روایات روشن می‌شود که عزاداری و برپایی مجالس عزا نه تنها در قرآن مخالفت و ناسازگاری با مبانی دینی ما ندارد بلکه از مصادیق تعظیم شعائر اسلامی، مودّت و محبّت به اهل‌بیت (ع) و مبارزه با ظلم و ستم می‌باشد که در قرآن به آن‌ها سفارش شده است. نمونۀ عینی عزا و گریه در قرآن کریم، درباره حضرت یعقوب (ع) بیان شده است که در فراق یوسف (ع) شب و روز می‌گریست؛ به‌ طوری که منقول است هفتاد سال گریه کرد تا آن‌جا که بینایی خود را از دست داد و «ابیضت عیناه من الحزن».

 

شیعیان عاشق یا عاقل؟

این مطلب، فطری همه ما است که هنگام از دست دادن عزیزان خود به صورت طبیعی و غیر ارادی حالت حزن و چه بسا نوحه‌سرایی به ما دست می‌دهد. بسیار دیده‌ایم مادرانی که فرزند خود را از دست می‌دهند، بی‌اختیار نوحه‌خوانی می‌کنند و اشک می‌ریزند.

 

باید گفت این جریان کاملا فطری است و مشترک بین تمامی بشر؛ حتی مسلمان و کافر؛ و از آنجا که دین اسلام، دین فطرت است «فطرت الله التی فطر الناس علیها»، این امر را تصدیق می‌کند. همچنین در شرع نسبت به اصل عزاداری هیچ موضع منفی و مخالفتی نداریم بلکه اتفاقا شرع با آن موافقت کرده است.

متأسفانه غلبۀ احساسات بر عقلانیت در بین عزادارن دیده می‌شود و نمونه‌های آن را در جریان‌های افراطی عزاداری به وضوح می‌بینیم؛ وقتی از دو کلمۀ «دین» و «عقلانیت» سخن به میان می‌آید، به سرعت موضع می‌گیرند و برچسب عاشق نبودن می‌زنند. مشاهده می‌کنیم حرکتی که از سوی اباعبدالله (ع) انجام شد تا منشأ حرکت اجتماعی شود، در بین افراطیون به حرکتی کاملا سکولار مبدّل گشته؛ حال آنکه اساس این حرکت، سیاسی بود و امام حسین (ع) در یک جریان سیاسی به شهادت رسید. وقتی احساسات بر عقلانیت غلبه کند، روضه‌خوان بر مرجع تقلید جسارت پیدا می‌کند.

 

در سیرۀ علما با وجودی که عزاداری را لازم، موجب دوام و قوام اسلام می‌دانند و هر ساله مراسمات شخصی و دسته‌های عزا به راه می‌اندازند، به برخی نظرات شخصی و عوامانه که در قالب عزاداری عرضه می‌شود اشکال می‌گیرند. حتی برخی علمای فعلی مانند حضرات آیات شبیری زنجانی و وحید خراسانی به دهه‌سازی نیز ایراد وارد می‌کند که ایجاد دهه‌های پیاپی ـ به خصوص دهه محسنیه ـ در نظر جامعه پذیرفته نیست و به مرور زمان، زمینه انکار اصل عزاداری را فراهم می‌آورد.[۱]

 

برخی کار‌ها مانند قمه‌زنی و تیغ‌زنی نه تنها در نظر عرف موجب پذیرش نیست بلکه باعث سرشکستگی اسلام نیز می‌شود. این نوع عزاداری از نظر اهل‌بیت (ع) و علما نیز حرام اعلام شده، زیرا کاری که عزت اسلام را متزلزل کند و آن را مطرود و غیر قابل قبول کند، محل اشکال است؛ در اهمیت عزت اسلام همین بس که امیرالمومنین (ع) برای تحقق آن ۲۵ سال خانه نشین شدند.

در این میان به نظر می‌رسد ویژگی عزاداری مطلوب این باشد که اولا هزینه‌های هیأت توسط مردم تأمین شود نه نهاد‌های دولتی؛ دوم این است که فضای جلسه باید تلفیقی از منطق و عاطفه باشد که در همین رابطه آیت الله جوادی آملی می‌فرمایند: «وقتی که می‌خواهیم ناله بزنیم، مثل اینکه می‌خواهیم الله اکبر بگوییم و وارد نماز شویم تا ثواب گریه عاطفی نباشد و یک گریه عقلانی باشد که با همین اشک، محشور شویم.»[2]

 

ویژگی سوم هیأت این است که باید کلاس درس باشد و رهبر معظم انقلاب در شهریورماه سال ۱۳۸۶ فرمودند: «عزاداری را واقعا به معنای حقیقی کلمه باید به صورت کلاس درس در بیاوریم» و ویژگی آخر هیأت، سکولار نبودن آن است؛ چرا که قیام امام حسین (ع) برای سرکوبی حکومت وقت بود و این مصداق بارز یک حرکت سیاسی است./ی703/ف

 

سیدمهدی موسوی‌مقدم

 

 

[۱]   https://fa.shafaqna.com/news/659576/

[2]   mshrgh.ir/481957