پاسخ سوال‌های شرعی درباره «قضای روزه و احکام فدیه»

به گزارش خبرگزاري رسا، ماه مبارک رمضان زمانی برای یک ماه بندگی و روزه‌داری است، اما در این بین برخی به دلیل مسائل مختلفی چون بیماری، کار و ... نمی‌توانند روزه بگیرند و در این صورت مکلف به ادای قضای روزه و کفاره هستند.

حال اگر فردی در طی یک سال به عمد یا غیر عمد قضای روزه خود را ادا نکرده باشد، فِدیه شامل حال او می‌شود.

اما فِدیه چیست؟ بر چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ چه زمانی باید آن را پرداخت کرد؟ اینها از جمله سوال‌هایی هستند که ممکن برای هر کسی پیش بیاید. این موضوع باعث شد تا این هفته موضوع احکام پیرامون فدیه را مطرح کنیم. در ادامه پاسخ سوالات برخی مخاطبان درباره احکام فدیه را بخوانید:

فدیه بر چه کسانی واجب می‌شود؟

خانم بارداری که زایمانش نزدیک است و احتمال ضرر برای جنینش وجود دارد، خانم شیرده‌ای که اگر روزه بگیرد، شیرش کم شده و احتمال خطر برای فرزند وجود دارد. خانم و آقای مسنّی که روزه برای آن‌ها مشقّت و عسر و حرج دارد. فردی که در ماه رمضان قبل، به دلیل بیماری روزه نگرفته و بیماری او تا ماه رمضان جاری ادامه داشته است. فردی که از ماه رمضان سال قبل روزه‌ قضا بر گردنش بوده و بدون عذر شرعی قضای آن را تا ماه رمضان امسال بجا نیاورده است. کسی که بیماری دارد که زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل کند. (برایش عسر و حرج دارد).

من سال گذشته به دلیل شیردهی نتوانستم روزه بگیرم و سال قبلش هم به دلیل بارداری روزه نگرفتم و قضای روزه را هم نتوانستم ادا کنم، تکلیف چیست؟

اگر بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است و در صورتی که عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده، باید علاوه بر قضا برای هر روز یک مد طعام به عنوان فدیه بپردازد. اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است؛ یعنی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در صورتی که عذر او خوف ضرر برای خودش بوده، حکم سایر موارد خوف ضرر را دارد که در صورت استمرار این خوف تا ماه رمضان سال بعد، قضا از وی ساقط است و فقط فدیه (یک مد طعام) بر او واجب است.

شخصی مشغول انجام خدمت سربازی است و به علت مسافرت و حضور در محل خدمت، نمی‌تواند روزه ماه رمضان سال گذشته را بگیرد. هنگام حلول ماه رمضان امسال نیز در محل خدمت است و احتمال دارد که باز هم نتواند روزه بگیرد. اگر پس از پایان دوره خدمت سربازی بخواهد روزه این دو ماه را قضا نماید، آیا کفاره هم بر او واجب است یا خیر؟

کسی که بر اثر عذر مسافرت، روزه ماه رمضان از او فوت شده و آن عذر تا ماه رمضان سال آینده استمرار داشته، فقط قضای آن بر او واجب است و کفاره تأخیر واجب نیست.

آیا لزوم انجام روزه‌های کفاره حنث قسم که به صورت پشت سرهم باشد، فتوا است یا احتیاط واجب؟ همچنین حکم نسبت به سه روز روزه کفاره افطار قضای روزه، فتوا است یا احتیاط واجب؟

وجوب پشت سر هم بودن سه روز روزه‌ به عنوان کفاره‌ حنث قسم یا به عنوان کفاره افطار، قضای روزه است و مبنی بر احتیاط است.

کفاره با فدیه چه فرقی می‌کند؟

در موارد فدیه حتماً باید طعام (نان، حبوبات و...) تملیک فقیر شود و هزینه‌ آن کافی نیست. در حالی که در زکات فطره می‌توان به جای طعام قیمت آن را پرداخت کرد. زکات با کنار گذاشتن از ملک خارج شده، ولی فدیه تا زمانی که به فقیر، وکیل و یا ولی اش تحویل نگردد از ملکِ پرداخت کننده خارج نمی شود.

همچنین پرداخت فدیه‌ غیرسادات به سادات بلامانع است، ولی پرداخت زکات غیرسادات به سادات صحیح نیست. پرداخت فدیه واجبِ موسّع (زمان‌دار) است، ولی زکات فطره درصورت خواندن نماز عید فطر، قبل از نماز و در غیر این صورت قبل از ظهر عید، باید پرداخت و یا کنار گذاشته شود. در موارد فدیه، فقیر نبودن شرط نیست، ولی در زکات فطره درصورت فقر بر او واجب نیست. مقدار فدیه ۷۵۰ گرم به ازای هر روز، ولی مقدار زکات فطره ۳ کیلوگرم غذای متعارف شهر به ازای هر نفر است. البته در زکات فطره فرد باید زکات فطره خودش و تمام افرادی که نان خور او هستند را پرداخت بکند، اما فدیه یا کفاره تأخیر مربوط به خود فرد است، فدیه دیگران بر عهده دیگری نمی‌آید، یعنی برعهده‌ شوهر یا پدر نیست.

آیا فدیه یا کفاره را می‌توانیم به یکی از اقوام خودمان بدهیم؟

هیچ‌کدام نباید به فرد واجب النفقه‌ ما (مثل پدر، مادر و فرزندان) پرداخت گردد.

آیا دادن پول یک مدّ طعام به فقیر تا با آن غذایی برای خودش بخرد، کافی است؟

اگر فرد اطمینان داشته باشد که فقیر به وکالت از او طعام خریده و سپس آن را به عنوان کفّاره قبول مى‏ کند، اشکال ندارد./1360/