نوشتاری از استاد خسروپناه درباره حقیقت عرفان نظری و عملی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه از اساتید عرفان و فلسفه حوزه در سلسله نوشتارهایی به تبیین حقیقت عرفان پرداخته است.

وی می نویسد: حقیقتِ «عرفان» امری درونی است که دارای دستاوردهای بیرونیِ گوناگونی در بُعد فردی و اجتماعی شده است؛ «علم عرفان نظری»، «علم عرفان عملی»، «عرفان ادبی»، «فلسفۀ عرفان» و «فرقه‌ها و نحله‌های متنوّع عرفانی» دستاوردهای همان امر درونی هستند. حقیقتِ درونیِ «عرفان» شامل سلوک درونی و شهود باطنی است. درواقع، سلوک درونی حقیقتِ «عرفان عملی» و شهود باطنی حقیقتِ «عرفان نظری» است.

در طول تاریخ، تعاریف مختلفی از «عرفان» ارائه شده است که بعضی از آنها ناظر به «عرفان نظری»، بعضی ناظر به «عرفان عملی» و بعضی هم دربردارندۀ هر دو بوده است.

به‌عنوان نمونه، تعریف قیصری از جمل تعاریفی است که دربردارندۀ «عرفان نظری» و «عرفان عملی» است؛ وی می‌گوید:

«فحدّه هو العلم باللّه سبحانه من حیث أسمائه وصفاته ومظاهره وأحوال  "احوال"  المبداء والمعاد وبحقایق العالم وبکیفیّة رجوعها إلی حقیقة واحدة، هي الذات الأحدیّة ومعرفة طریق السلوك والمجاهدة لتخلیص النفس عن مضایق القیود الجزئیّة واتّصالها إلی مبدأها واتّصافها بنعت الإطلاق والکلّیّة»؛

تعریف عرفان عبارت است از شناخت خدای سبحان [یعنی عرفان، خداشناسی است امّا نه از جهت ذات و کنه خدا که ممکن نیست بلکه] از جهت اسماء و صفات خدای تعالی [مانند علم ، قدرت و حیات خداوند تعالی] و مظاهر خداوند تعالی [مانند ملائکه، انسان‌ها، حیوانات، نباتات، جمادات] و شناخت احوال مبدأ و معاد و شناخت حقایق  [و باطنِ] عالَم و شناختِ چگونگیِ بازگشتِ این حقایق به آن حقیقت واحد که ذات احدیت است [که همان مباحث «عرفان نظری» است].

[همچنین عرفان] شناخت راهِ سیروسلوک و جهاد درونی است؛ برای اینکه نفسِ انسان از تنگناهای قیود جزئی [مانند مال و مقام و غیره] رها شود و به مبدأ خود [که خداوند تعالی است] اتّصال  یابد [که همان مباحث «عرفان عملی» است] و به صفتِ اطلاق و کلّیّت متّصف گردد [وقتی که انسان از این تنگناها رهایی و به مبدأ‌ اتّصال یافت به صفتِ اطلاق متّصف می‌شود].

ادامه دارد...