پژوهشگران بیشتر به نقاط عطف زندگی ائمه اطهار پرداخته اند

به گزارش خبرگزاری رسا، کتابی با عنوان «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در رویارویی با حکومت اموی» مشتمل بر 280 صفحه از سوی انتشارات پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. این کتاب با حضور« محمد باغستانی» نویسنده اثر و «حجت الاسلام حمیدرضا مطهری»، رییس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) به عنوان منتقد اثر رونمایی شد. به بهانه انتشار کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در رویارویی با حکومت اموی» گفتگویی با حجت الاسلام مطهری ترتیب دادیم که بدین شرح است:

مهم ترین ویژگی های کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در رویارویی با حکومت اموی» چیست؟

آقای باغستانی عنوان زیبا و خوبی برای کتاب خود انتخاب کردند. در کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (ع) مطالبی که بدون سند و مدرک باشد، زیاد است. دلیل این امر می تواند اشراف نویسنده به منابع تاریخی است. در حقیقت آقای باغستانی فکر کردند خوانندگان نیز در سطح ایشان هستند و نیازی به منابع تاریخی ندارند. یکی از اقدامات خوب نویسنده در این کتاب تهیه جدول عناوین احادیث امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است.از دیگر نکات مثبت این کتاب اشاره به منابع پژوهش است که البته کاش نقدی بر آن صورت می گرفت.

چرا اکثر کتابهایی که در مورد امام حسن(ع) و امام حسین (ع) نوشته شده است در مورد صلح و عاشورا است؟

متاسفانه در حوزه پژوهش عمده پژوهشگران به سراغ نقاط مشهور می روند و به ابعاد دیگر و یا نقاط نا پیدا کمتر توجه می کنند. به عنوان مثال ما در مورد امام حسین(ع) سراغ عاشورا رفتیم و زندگی امام حسین(ع) را تا قبل از واقعه عاشورا نادیده گرفتیم. روز عاشورا را نیز فقط تحت واقعه عاشورا  تبیین کردیم اما اینکه تشریح شود که قبل از عاشورا در مدینه و مکه چه اتفاقاتی رخ داد، کمتر مورد بررسی و پردازش قرار گرفته است.

آیا دلیل پرداختن نویسندگان و پژوهشگران به جنبه صلح زندگی امام حسن(ع) کمبود منابع است؟

برای پرداختن به زندگی امام حسن(ع) کمبود منابع نداریم.در برخی قسمت ها ممکن است، کمبود اطلاعات باشد اما در کل نمی توانیم بگوییم ما کمبود منابع داریم. نویسندگانی که می خواهند در مورد امام حسن(ع) بنویسند به سراغ قضیه صلح می روند، در صورتی که این قضیه بخشی از زندگی امام حسن(ع) بوده است نه تمام زندگی ایشان. پژوهشگرانی که می خواهند به زندگی امام رضا بپردازند، به ولایتعهدی امام رضا (ع) توجه می کنند در حالیکه ولایتعهدی قسمتی از زندگی امام رضا(ع) بوده است. شاید یکی از مهم ترین علت ها این باشد که نقاط برجسته را متناسب با وضعیت زمانه تطبیق می کنند . تطبیق با وضعیت زمانه  باعث می شود که پژوهشگران و نویسندگان در مورد امام حسین(ع) به سراغ قیام عاشورا بروند و در زمینه زندگی امام حسن(ع) به قضیه صلح بپردازند و در مورد امام رضا (ع) مساله ولایتعهدی را مورد تحقیق، بحث و بررسی قرار دهند.

با توجه به شبیخون فرهنگی دشمن، تشریح و تببیین شرایط فرهنگی دوران ائمه اطهار (ع) در کتابها چقدر ضروری است؟

 یکی از مهم ترین نکاتی که پژوهشگران و نویسندگان به آن توجه نکردند، وضعیت فرهنگی عصر و زمانه است. امامان معصوم (ع) هر کدام بر اساس شرایط فرهنگی عصر خود اقداماتی را انجام دادند. امام حسن (ع) و امام حسین(ع) نیز از این قاعده مستثنی نبودند. شرایط عصر و زمانه در جریانات تاریخی و اقدامات ائمه اطهار (ع) بسیار دخیل و اثرگذار بود . ما متاسفانه نه کتابی در این زمینه نوشتیم و نه با این مسایل توجهی کردیم . در حقیقت می توان گفت که به شرایط سیاسی و فرهنگی و وضعیت زمانه در دوران ائمه اطهار(ع) کمتر توجه کردیم.

پس در حقیقت اقدامات ائمه اطهار (ع) بنا بر شرایط فرهنگی زمان خود بوده است و  اگر شرایط فرهنگی دوره امام حسین (ع) همچون دوره امام حسن(ع) بود ایشان نیز قیام نمی کردند؟

بله . همین طور است. اگر امام حسن(ع) در موقعیت امام حسین(ع) بودند، حتما قیام می کردند و اگر هم امام حسین(ع) در شرایط امام حسن(ع) قرار داشتند، مطمئنا همان اقداماتی را انجام می داند که امام حسن(ع) انجام دادند. نشانه این امر، آن است که وقتی امام حسن(ع) صلح را پذیرفتند، افرادی سراغ امام حسین (ع) رفتند و خواهان قیام امام بودند اما امام حسین(ع) به تبعیت از امام زمان خود یعنی امام حسن(ع)، قیام نکردند . امام حسن(ع) هم اگر به جای امام حسین(ع) بودند، همان اقدامات را انجام می دادند و  قیام می کردند. زمانی هم که به امام رضا (ع) گفتند: چرا ولایتعهدی را پذیرفتی ، فرمودند" به همان دلیل که جدم علی وارد شورا شد".

گفتنی است، کتاب «میراث علمی امام حسن و امام حسین (ع) در رویارویی با حکومت اموی » مشتمل بر۲۸۰ صفحه با قیمت ۲۶۰۰۰  تومان از سوی انتشارات پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چاپ و روانه بازار کتاب شده است.